Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!

Bir Şempanzenin Yavrusuna Alet Kullanmayı Göstermesi İlk Kez Video Kayıt Altına Alındı!

3 dakika
11,233
İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 7 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Şempanzeler, hayvanlar alemindeki en hünerli alet kullanan türlerden biri olarak bilinirler fakat fiziksel nesneleri manipüle etmeleri için bu karmaşık yeteneği nereden edinmektedirler?

Bilim insanları, bir ilke imza atarak, şempanzeleri alet kullanmayı öğrenirken görüntüledi. Görünen o ki onlar da alet kullanmayı öğrenmek için tıpkı bizim gibi eğitiliyorlar, hem de her daim güvenilir, birer bilgelik kaynağı olan anneler tarafından. St. Louis’teki Washington Üniversitesi’nden antropolog Stephanie Musgrave şöyle diyor:

Yabani şempanzeler sıra dışı alet kullanıcılarıdır, fakat insanlara kıyasla yetişkin şempanzelerin, yavrularına alet kullanımını öğrettiğine dair bugüne kadar pek az delil vardı.

Bu davranışın vahşi doğada da gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek için Musgrave ve ekibi Kongo Cumhuriyeti’ndeki Nouabalé-Ndoki milli parkındaki termit kulelerinin etrafına uzaktan kamera yerleştirdiler.

Tüm Reklamları Kapat

Peki neden termit kuleleri? Çünkü diyetlerinin küçük bir kısmını oluştursa da şempanzelerin genel olarak yedikleri şeylerden biri de termitlerdir. Hatta ünlü Britanyalı primatolog Jane Goodall, şempanzelerdeki ilk alet kullanımını 1960’larda, şempanzelerin dalları yapraklarından arındırıp onları balık oltası gibi kullanarak topraktaki termitleri kıstırıp yakalamak için kullanırken gözlemledi. Bu olay, bilim insanları tarafından belgelenen insan harici hayvanlardaki alet kullanımına dair ilk örnek oldu.

Musgrave’nin ekibi yabani şempanzelerin bu çubukları nasıl biçimlendirip kullandıklarını görmek istediler ve bunun için de Nouabalé-Ndoki’nin güney ucundaki Goualougo Üçgeni denen alana kameralarını yerleştirdiler. Musgrave şöyle diyor:

Bu popülasyonda şempanzeler av aletleri için belirli bitkileri seçip onlardan fırça uçlu tasarıma sahip aletler yapıyorlar.

Eğer termit yakalamak için yapılan bu özel dokunuşların, her bir şempanze tarafından ayrı ayrı tahmin edilerek keşfedildiğini değil de bir nesilden diğerine aktarılması gerektiğini düşünüyorsanız, haksız değilsiniz. Musgrave şöyle söylüyor:

Goualougo Üçgeni’ndeki anne şempanzelerin, termit yakalama araçlarını yavrularına devrederek bu şekilde onlara bilgi aktardıklarını keşfettik. Aletlerini paylaşarak anneler, yavrularına araç yapımı için gerekli olan uygun malzemeyi ve biçimi öğretebiliyorlar.

Buradaki videoda da alet paylaşımını görebilirsiniz. Anne şempanzeler çeşit çeşit araçlar hazırlayıp, bölüştürüp yavrularına dağıtıyorlar; hatta içlerinden bebek olanları isterlerse onlara da veriyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Araç yapımı ve paylaşımı çok büyük bir olay değilmiş gibi gözükse de annelere belli bir maliyeti oluyor çünkü ufaklığa ipleri eline almayı öğreten anneler aslında kendi beslenme zamanlarından kısmış oluyorlar. Musgrave şöyle söylüyor:

Alet paylaşımı, annelerin termit yakalama performansını azaltarak onlar için epey maliyetliyken, alet becerisi öğrenme ve termit toplama fırsatı artan yavrular için kazançlı bir olay.

İşte bu kâr zarar analizi sayesinde gördüğümüz şey, hayvanlar alemindeki “eğitim”in gerçekten ne anlama geldiğidir. Araştırmacılar bu durumu makalelerinde şöyle açıklıyorlar:

Bu araç devir teslimleri, eğitimin fonksiyonel kriterlerini sağlıyor: Bir öğrencinin varlığı sırasında gerçekleşiyor, öğretmene maliyetli ve de öğrencinin performansını artırıyor.

Bu ufacık görev için bile olsa öğrencinin performansını bu denli artırması, vahşi doğada çok şey değiştirebilir, çünkü eğer yavrular başarılı bir şekilde termit kıstırmayı öğrenemezlerse, diğer gıda kaynaklarının azalması durumunda bu eğitim, ölüm kalım arasındaki ince çizgiyi belirleyebilir.

Hayvanlarda görülen alet kullanma davranışları, sadece yiyecek bulmayı değil aynı zamanda vahşi doğada hayatta kalmak için gereken diğer eylemleri de kapsamaktadır. Yılın ilk zamanları, Ruanda’daki araştırmacılar, genç gorillerin kaçak avcıların kurdukları tuzakları söktüğünü gözlemledi; bu eylem, gençlerde ilk kez tanık olunan bir davranıştı. Ekipten Crickette Sanz şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Karmaşık becerileri öğrenmek için bilgi paylaşımı yapmanın önemi bizde sorgusuz kabul edilir ve bilgi paylaşımı insanlarda yaygın olan bir davranıştır. Araştırmamızın bize gösterdiği şey ise bu davranışın evrimsel kökeninin, muhtemelen, bireylerin belli becerileri kendi kendilerine icat etmelerinin çok zor olduğu durumlara dayandığı yönündedir.

Konuyla ilgili bir diğer video burada. Bulgular Scientific Reports’ta yayınlandı.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
17
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 15
  • Tebrikler! 12
  • Bilim Budur! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Güldürdü 4
  • İnanılmaz 2
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 17:17:25 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4972

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Cinsel Yönelim
Işık
Vegan
2019-Ncov
Bakteriler
Editör Seçkisi
Kafatası
Retrovirüs
İklim
Solunum
Sars Mers
Argüman
Orman
Yer
Bilim İnsanları
Nasa
Adaptasyon
Sinir
Canlı Cansız
Hayatta Kalma
Ana Bulaşma Mekanizması
Zaman
Bilinç
Deprem
Hastalık Kontrolü
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Dockrill, et al. İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!. (12 Şubat 2017). Alındığı Tarih: 21 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4972
Dockrill, P., Çelikgil, A., Özdil, A. Ş. (2017, February 12). İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!. Evrim Ağacı. Retrieved November 21, 2024. from https://evrimagaci.org/s/4972
P. Dockrill, et al. “İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Atilla Çelikgil, Evrim Ağacı, 12 Feb. 2017, https://evrimagaci.org/s/4972.
Dockrill, Peter. Çelikgil, Atilla. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “İnsan Harici Maymunlarda Kültürel Aktarım: Şempanzelerin Yavrularına Alet Kullanmayı Öğretebildiği İspatlandı!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Atilla Çelikgil. Evrim Ağacı, February 12, 2017. https://evrimagaci.org/s/4972.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close