İnsan Evriminde Beyni Büyüten Et Değil De, Nişasta Mı?

İnsanların et tüketimi hakkında olumsuz fikirlere sahip olan militan veganlar, sıklıkla bilimi çarpıtmak suretiyle kendi fikirlerini pazarlama yöntemini seçmektedirler. Ne yazık ki, söz konusu argümanları temelden hatalıdır ve bilimin en temel gerçekleriyle çelişmektedir. Buna sadece beslenme konusunda hatalı takıntıları olan insanlarda değil, Hayvan Hakları Federasyonu (HAYTAP) gibi kurumların bilgi metinlerinde de rastlamak mümkündür. Bu mit çürütme yazımızda HAYTAP tarafından yayınlanan ve Dr. Murat Kınıkoğlu tarafından yazılan "Beyni Et Mi Yoksa Nişasta Mı Büyüttü?" başlıklı metin (orijinali burada) ele alınacaktır. 

Mit-1: "İnsan beyninin büyümesinin yediği bir besin maddesine bağlı olduğunu kabul edeceksek bu besin maddesinin hayvanların yemediği buna karşılık insanların yediği bir şey olması gerekir. Beynin büyümesi etle olsaydı, gerçek birer etçil olan hayvanların (aslan, kaplan) bizden daha büyük beyinli olması gerekirdi. Oysa insan beyni 1200-1450 gramken sadece etle beslenen aslanların beyni 260 gramdır."

Gerçek-1: Evrimsel biyolojinin hiçbir köşesinde bir türün evrimsel sürecine yön veren olaylardan birisinin, diğer türlerde de birebir aynı etkiye neden olacağına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Her türün evrimi, tür içerisindeki çeşitlilik ile ortam şartlarının etkileşiminin bir ürünüdür. İnsanların ataları ile aslanların atalarının evrimsel tarihleri arasında hiçbir benzerlik bulunmadığı gibi, tür içi çeşitlilik ile yaşam biçimleri arasında da hiçbir alaka bulunmamaktadır. Dolayısıyla et tüketiminin insanlarda daha iri beyinlere sebep olması, etle beslenen diğer türlerde aynı etkiye yaratacak diye bir kaide bulunmamaktadır. Zira insan evrimine önemli ölçüde katkı sağlayan diğer unsurlar arasında iki ayak üzerine kalkma, ormandan savanaya geçiş, sosyal yapının karmaşıklaşması, el-göz koordinasyonunun gelişmesi gibi diğer unsurlar da bulunmaktadır. Bunlar beynin evrimini tetikleyen unsurlar oldukları gibi, beynin evriminden olumlu yönde etkilenen unsurlardır da. Bunların hiçbiri aslanların evrimsel tarihinde bulunmaz; dolayısıyla et tüketiminin onların evriminde beyin irileşmesiyle sonuçlanmasını beklemek akıl dışıdır. 

Mit-2: "Aynı farkı hayvanlar arasında da görmeyi beklerdik yani daha çok et yiyen hayvanların beyni az yiyenlerden büyük olmalıydı. Oysa durum öyle değil, örneğin tamamen et yiyen kutup ayılarının beyinleri, meyveyi ve balı çok seven gri ayıların beyinlerinden büyük değil. Aynı şekilde ormanda ot yiyen gorilin beyni (500 gram) savanda et yiyen aslanın beyninden büyük. Sadece bitkiyle beslenen fillerin beyni bizden büyükken balıkla beslenen kutup ayılarının beyni 500 gramı geçmez. İnsan topluluklarına baktığımızda da aynı durumu görürüz. Papua New Guinea’da yaşayan insanlar enerjilerinin % 90’ını sadece patatesten almalarına ve –ihmal edilebilecek kadar az miktarda- hayvansal gıda yemelerine (günlük yağ alımı 6 gramın altındadır) rağmen beyinleri et ağırlıklı beslenenlerden küçük değildir, sağlıklı beyinlere ve akıllı çocuklara sahiptirler."

Gerçek-2: Bu paragraf, yazarın konunun temelini oluşturan bilimsel araştırmalardan tamamen bihaber olduğunun en net göstergelerinden birisidir. Sadece evrimsel biyolojinin en temel verilerinden yoksun olduğu değil, aynı zamanda sinirbilim ve biyolojinin de en temel düzey bilgilerine dahi sahip olunmadığı görülmektedir. Canlı türlerinin beyin büyüklüklerini birbiriyle kıyaslarken, net beyin büyüklüğünü neredeyse hiçbir zaman kullanmayız. Zira sinirbilim sayesinde biliyoruz ki, vücudu iri olan hayvanların beyinleri de ona bağlı olarak iri olmaktadır. Bu nedenle, beyin-vücut hacmi oranına bakılmakta; hatta bunu yaparken de öncelikle birbiriyle taksonomik olarak yakın olan canlılar bir arada değerlendirilmekte, evrimsel olarak çok uzak olan akrabalar arasında kıyastan mümkün olduğunca kaçınılmaktadır. Dolayısıyla goril ile aslanın kafa kafaya kıyası son derece anlamsızdır. Dahası, argüman beyin evrimini mümkün kılan tek unsurun et tüketimi olduğu gibi bir varsayımla yola çıkmaktadır. Halbuki evrimsel biyoloji sayesinde keşfettiğimiz üzere, beyin evrimini mümkün kılan birçok önemli faktör bulunmaktadır. Et tüketimi bunlardan sadece birisidir ve verimli enerjiye ulaşım açısından son derece kritiktir. Ancak sadece et tüketimini beynin evriminin tek ve nihai kaynağı olarak görmek gerçeklik dışıdır - ki evrimsel biyoloji camiasında kimsenin böyle bir iddiası zaten bulunmamaktadır. 

Mit-3: "Son zamanlarda gündeme getirilen etin yüksek kalorili olduğu için beyni büyüttüğü iddiası da doğru değildir çünkü et yüksek kalorili olsa da beyin için iyi bir enerji kaynağı değildir. İnsanların diğer primatlara göre daha çok kalori tükettiği doğrudur. Metabolizma hızımız ve yağ depolama kapasitemiz de onlara göre daha yüksektir. Şempanzelere kıyasla 400, gorillere kıyasla 635 ve orangutanlara kıyasla 820 kalori daha fazla yakarız."

Gerçek-3: Et, beyin için de, organizma için de eşsiz bir enerji kaynağıdır. Bu sayıların elde edildiği akademik kaynak, dünyanın en saygın bilim dergisi olan Nature'ın 19 Mayıs 2016 tarihli ve 533 numaralı sayısıdır. Makalenin özünde anlattığı, metabolik hızımızın diğer primatlara göre yüksek oluşunun, beyin büyüklüğümüze doğrudan katkısı olduğudur. Yazar, okurlarının yüzüne baka baka yalan söylemektedir; zira alıntı yapılan kaynak, etin insan evrimindeki rolünü doğrulamaktadır. Yazarlar, insan türünün diyet değişiminin (meyvecil-otçuldan et ağırlıklı hepçile evrim) insan beyninin büyümesine etki ettiğini kabul ve ilan etmekle birlikte, buna paralel olarak artan metabolik hızımızın da beyin evrimine katkı sağladığını bildirmektedirler. Makalede geçen bir cümle şöyledir:

"Gelişmiş yürüme verimliliği, enerji bakımından daha yoğun yiyeceklere geçiş (etler ve tüberler gibi) ve yemek pişirmenin keşfi, avlanma sonucu elde edilen net enerjiyi arttırmıştır ve insansı türlerin enerji bütçesinin evrimsel olarak genişlemesini mümkün kılmıştır."

Mit-4: "Buna karşılık aldığımız toplam kalorinin % 20’sini, aldığımız tüm nişasta ve şekerin % 60’ını tüketen beynimiz yakıt olarak protein değil glukoz kullanır. Oysa et iyi bir glukoz kaynağı değildir, yağ asitleri glukoza çevrilirken % 53’lük bir enerji kaybı ortaya çıkar."

Gerçek-4: Sadece beyin değil, tüm organlarımız ilk olarak glikozu besin/yakıt olarak kullanır. Glikoz olmayan besinler, "glukoneogenez" denen bir süreç sonucunda glikoza çevrilir ve o şekilde tüketilirler. Fakat bir besinin doğrudan glikoz olması, yakıt olarak avantajlı olduğu anlamına gelmez; zira aşırı glikoz yüklenimi hızlı yağa çevrimi tetikler ve glikozun sindirilmeden depolanmasına neden olur. Dolayısıyla protein-temelli besinlerden gelen glikoz, neredeyse her zaman enerji tüketimi için kullanılır ve yağa çevrilmez (abartılı miktarlarda tüketilmediği sürece). Bu nedenle et, harika bir enerji kaynağıdır! Dolayısıyla yazının özü ve ana mantığı hatalıdır.

Ne var ki yazar, bu kaynağındaki bilgileri de çarpıtmaktadır ve açıkça yalan söylemektedir. Bu sayıların alındığı kaynak, PLOS Computational Biology dergisidir ve yapılan araştırma, bilgisayar modellemesine dayanmaktadır - gerçek verileri yansıtmaz. Ancak sorun bu değil. Sorun, bireyin kendi iddialarını meşru kılmak adına bilimsel gerçekleri açıkça çarpıtmasıdır. Makalede aynen şöyle yazmaktadır:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

"Eğer ki yağ asitleri glikoneogenez için kullanılacak olursa, en verimli ve en verimsiz kimyasal tepkimelerden hangisinin meydana geldiğine bağlı olarak enerjinin %53-74 arası enerjiye dönüşür. Dolayısıyla yağ asitleri içerisindeki enerjinin %26-47 arası glikoneogenez sırasında kaybedilir. Öte yandan, glikojenik aminoasitlerde enerji kaybı çok daha düşüktür. Bunların glikonejenik enerji verimliliği leüsin için %73, valine için %96 dolaylarındadır ve diyetle alınan protein için ortalama değeri %87'dir. Gliserol içinse glikoneojenik enerji verimliliği %95'tir. Bu sonuçlar, Atkins diyeti gibi karbonhidrat seviyelerini düşüren, ketojenik diyetlerin kilo kaybı konusundaki başarı oranlarını açıklamaya yarayabilir."

Akıl almaz, öyle değil mi? Makalenin dediği, proteinlerden elde edilen aminoasitlerin enerji verimliliğinin inanılmaz yüksek (%87 dolaylarında) olduğu... Orijinal yazının yazarının iddiası ise, enerjinin %53'ünün yitirildiği yönünde... %53 sayısı, makalede sadece 1 defa geçiyor ve o da protein aminoasitleri ile ilgili değil, yağların yapıtaşlarından birisi olan yağ asitleriyle ilgili... Gerisini düşünmeyi size bırakıyoruz.

Mit-5: "Neden beyin yakıt olarak kullandığı glukozla (nişastayla) değil de etle büyümüş olsun ki? Bu kaloriyi etten değil her zaman kolayca bulabileceğimiz zengin bir besin kaynağından almış olmamız daha büyük bir ihtimaldir. İnsan vücudu nişastalı bitkileri ete göre 20 misli daha kolay hazmeder ve nişastalı kök bitkiler ormanda, savanda her yerde bol miktarda bulunur. Bu yüzden beynimizi et değil, pişirme işleminin yaygınlaşması ile nişastalı kök bitkilerin daha çok tüketilmesi ve beynin ihtiyacı olan şekerin daha rahat karşılanması büyütmüştür. Önemli sayıda bilim adamı (Lieberman ve ark, Wrangham ve ark.) australopitecines ve erken dönem homosapienslerin ağırlıkla nişastalı kök bitkilerle (underground storage organs) beslendiklerine düşünmektedir."

Gerçek-5: Neden glikozla değil de, etle büyümüş olduğunu birkaç defa izah ettik. Çünkü et, enerji yoğunluğu ve verimliliği bakımından en faydalı besin türlerinden birisidir. Kaldı ki et, diğer mineral ve vitaminleri de bir arada barındıran eşsiz bir besin kaynağıdır - ki bundan söz etmiyoruz bile! Dahası yine bir çarpıtma görüyoruz: Australopithecinler olarak bahsedilen Australopithecus cinsi, elbette ki et-harici besinleri tüketmekteydi! Zira et temelli diyete geçiş atalarımızda 4 milyon yıl kadar önce başladı ancak asıl hızını 2 milyon yıl kadar önce, Homo türlerinin evrimiyle kazandı. Bu dönemde Australopithecus türleri yaşıyor olsa da, çoktan türleşmeler yaşanmıştı ve bu atamızla bağımız büyük oranda kopmuştu. Dahası, Homo sapiens türü elbette nişasta ile de beslendi, hiçbir bilim insanı bunu reddetmeyecektir. Ancak türümüzün ataları, özellikle meyve temelli nişastayı on milyonlarca yıldan beri tüketmekteydi ve kuzenlerimiz de, biz de bunu halen yapmaktayız! Ancak nişasta tüketimi ile, nişastanın beyin evrimine gerekecek enerjiyi sağladığını iddia etmek arasında dağlar kadar fark var. Ve bunlardan ikincisi, tamamen hatalı. Nişastanın beyin evrimine katkısı olmamıştır. Tabii ki beynimize gidecek enerji ve besinlerin hangi kaynaklardan geldiği, beyin için önemli değildir. Sonuçta beyin, nereden gelirse gelsin enerjiyi büyük oranda glikozdan alacaktır. Ancak bu glikoza erişimin artışı, nişasta tüketimiyle değil, et tüketiminin artmasıyla mümkün olmuştur. Zira atalarımız, ormanlardan savana yaşantısına geçmesi sonrasında nişastaya olan erişimleri artmamış, azalmıştır. Buna karşılık, ete erişimlerinde ve adeta "muhtaçlıklarında" ciddi bir artış yaşanmıştır; zira savanada ormandakine kıyasla son derece az yenilebilir bitki bulunmaktadır.

Mit-6: "İnsan beyninin büyümeye başladığı tarih ve büyüme eğrisi beynin büyümesinin etle değil “ateş ve pişirme” işlemiyle ilintili olduğunu göstermektedir. İnsan beyni 1.8-2 milyon yıl önce büyümeye başladı. Bilim adamları bilinçli pişirmenin de 1.8 milyon yıl önce başladığını saptadılar. Gördüğünüz gibi zamanlama olarak insan beyninin büyümesi et yemeyle değil ateşin bulunması ve pişmiş gıdaların farkına varılmasıyla uyumludur."

Gerçek-6: Tuhaf, zira söylenen şey, adeta et tüketimi ile beyin büyümesinin birebir örtüştüğünü doğruluyor! Eğer ki ateşin keşfi 1.8-2 milyon yıl öncesine gidiyorsa (ki bu doğru), eğer ki ciddi miktarda et tüketimi artışı 2 milyon yıl kadar önce başladıysa (ki bu da doğru) ve eğer ki insan beyninin evrimi 2 milyon yıl öncesinde hız kazanmaya başladıysa (ki bu da doğru), et tüketimi, ateş kullanımı ve beyin büyümesi arasında bir bağlantı var demektir! Elbette, arada bir bağlantı olması, neden-sonuç ilişkisini garanti etmez, bunun farkındayız. Ancak yapılan çok sayıda araştırma, birçok farklı açıdan etin insan beyninin evrimine katkı sağladığını doğrulamıştır. Dolayısıyla sadece değişim zamanlarına bakarak bir sonuca varmıyoruz. Beslenme biliminden gelen veriler, antropolojik, sinirbilimsel ve evrimsel biyolojiye ait verilerle birebir uyuşmaktadır. Et, insan beynini büyütmeye doğrudan katkı sağlamıştır!

Burada bir parantez açalım: Ateşin keşfi ile ateşin kontrolü birebir aynı şeyler değildir. Atalarımız ilk olarak 2 milyon yıl kadar önce ateşi keşfetmiş ve kendileri başlatmayı başarmış olsa da, kontrollü ateş kullanımı sadece 100.000 yıl kadar öncesine gitmektedir. Ateşin keşfi, kontrolü ve et tüketimi arasındaki bağlantı konusunda halen tartışmalar ve farklı fikirler bulunmaktadır. Fakat et tüketiminin insan evriminde beyni irileştirmesiyle ilgili pek bir şüphe bulunmamaktadır.

Mit-7: "Ateşi kullanan ve pişirmeyi öğrenen tek memeli insandır (9). “Neden insanın beyni büyüdü de diğer primatların beyni büyümedi?” sorusunun cevabı da buradadır: Biz orman yangınlarından sonra toprağın altında daha kolay yenen, daha çok enerji veren pişmiş kök bitkiler olduğunu fark ettik ve onlardan faydalandık, goriller ve orangutanlar fark edemediler."

Gerçek-7: Yok böyle bir şey... Tamamen uydurma ve hiçbir kanıta dayanmıyor. İşin ilginç tarafı, yazarların diyetlerinde memeli ve böcek etlerinin de bulunduğu şempanzeleri ayırıp, goril ve orangutan gibi daha uzak (ama büyük oranda vejetaryen olan) kuzenlerimize odaklanmaları sizin de dikkatinizi çekti mi? Gerçi dediğimiz gibi, diyet konusunda kuzenlerimizden biraz ayrılıyoruz ve sebebi, yazarın da belirttiği gibi büyük oranda ateşe hükmetmek... Ama beynimizin evrimi konusunda bizim et-temelli diyete geçişimizi göz ardı edip de, "yangın sonrasında toprağın altında kolay yenen kök bitkileri şans eseri keşfetmeye" konuyu bağlamak tamamiyle akıl dışıdır.

Mit-8: "Dr. Karen Hardy ve arkadaşları The Quarterly Review of Biology dergisinde yayınlanan çalışmalarında ateşin bulunmasıyla pişirilen nişastalı kök bitkilerin beynin gelişimini olumlu yönde etkilediğini açıklayarak nişastalı kök bitkiler, yeşillikler ve ormanlardaki ceviz başta olmak üzere kabuklu kuru yemişlerin beynin büyümesinde etkili olduğunu gösterdiler."

Gerçek-8: Böyle bir araştırmanın olduğu doğrudur (her ne kadar yazarlar, metin-içi referanslarında hatalı kaynağa numaralandırma yapmış olsalar da). Bu araştırmanın son derece tartışmalı olduğu ve birçok diğer araştırmayla yanlışlandığı da doğrudur. Makalede ciddi mantık ve veri hataları bulunmaktadır. Örneğin yazarlar, insanın ateşi kontrolünün 300.000 ila 400.000 yıl öncesine gittiğini iddia etmektedir (ki bu tamamen hatalıdır; öyle ki, makalenin bir başka yerinde ateş kontrolünün tam olarak hangi tarihte başladığını bilinmediğini iddia ederek kendileriyle çelişmektedirler). Bir diğer sorun, makale yazarlarının insan beyninin evrimi için nişastaya ihtiyaç olduğunu iddia ediyorlarsa da, yine kendileri tarafından yazılan daha önceki bir makalede, nişastaya hiçbir gereksinim olmaksızın da, sadece et-temelli bir diyetin insan için yeterli olacağını kabul etmektedirler. En fenası, 2015 yılında Journal of Human Evolution dergisinde yayınlanan bir makale, modern insanlar, Neandertaller ve Denisovalıların genlerini karşılaştırmakta ve sonuçlarla ilgili olarak aynen şunları söylemektedir:

"Tükürük amilaz geni (AMY1) çiftlenmeleri Neandertal ve Denisova insanlarında görülmedi. Bu, AMY1 kopyalarının sayısının artmasının yakın bir geçmişte meydana geldiği ve sadece modern insanlarda gözlendiği fikrini doğurmaktadır. Bu durumda, eğer ki erken insansılar daha önceden iddia edildiği gibi yüksek miktarda toprak-altı nişasta içeren besinler tükettilerse, muhtemelen bunu hiçbir besin faydası edinmeden yaptılar."

Toprak-altı nişastanın diyetimize olumlu etkileri olduysa bile (ki bu son derece tartışmalı bir iddiadır), genlerimizin ortaya koyduğu tarihe göre bu yakın bir geçmişte meydana gelmiştir ve insan beyninin evrimiyle doğrudan hiçbir alakası yoktur.

Agora Bilim Pazarı

İyisi mi, Seç Birini

Kahkahası bol bir yarışmaya var mısın?

Cevaplarken düşündüren ve düşündükçe güldüren (ya da bezdiren, hiç olmadı terleten), yediden yetmişe herkesi bir kitap etrafında toplayabilecek 160 şahane soru. Kimisi kahkaha attıracak
kadar tuhaf, kimisi kitabı kapatıp fırlatmak istetecek kadar çetin, kimisi içindeki filozofu ortaya çıkarıp bir süre uzaklara daldıracak kadar düşündürücü. Kural basit: En iyi cevabı veren kazanır!
İster hızlı, ister yaratıcı, ister esprili, ister özgün düşün; seni güldürecek, düşündürecek ve belki de grubun en akıllısı (ve en komiği) olduğunu kanıtlayacak bu sorulara bayılacaksın!

Bir günü, en sevdiğin kitabın içinde geçirmek mi
yoksa
en sevdiğin bilgisayar oyununun içinde geçirmek mi?

Her öksürdüğünde boğazından jöle fışkırması mı
yoksa
her hapşırdığında burnundan ketçap akması mı?

Geçmişte yaşanmış her şeyi bilmek mi
yoksa
geleceği görebilmek mi?

· Rekabeti seven çocuklar için heyecanlı bir yarışma: En yaratıcı yanıtı bulup aileni ve arkadaşlarını zekânla yenebilecek misin?
· Ailece ekranlardan uzak vakit geçirme: Her yaşa uygun 160’tan fazla soru. Kimi hayal gücünün sınırlarında, kimi yok artık dedirtecek kadar muzip.
· Oynayarak öğrenme: Çocuklar iki tercih arasında beyin jimnastiği yaparken yaratıcı düşünme becerileri, bilgileri hızla birleştirme kabiliyetleri ve hayal güçleri gelişecek.
· Zorluk seviyesine göre düzenlendi: Bölümler ilerledikçe sorular da zorlaşacak.

Devamını Göster

₺140.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Mit-9: "Kendinizi ormanlık / çayırlık bir alanda, savanda yaşarken hayal edin. Elinizde bir sopa veya ucu keskinleştirilmiş bir taştan başka silah olmasın. Bir darbede sizi tepeleyecek domuzların peşinde mi koşarsınız yoksa ağaçtan yere düşmüş cevizleri, çalılıktaki böğürtlenleri mi toplamayı mı tercih edersiniz? Düşünün ki günümüz şempanzeleri mızrağın ucunu sivriltmeyi akıl edemiyorlar. Bizim de taştan balta yapmamız için milyonlarca yıl geçmesi gerekti. Arkeolojik kazılar taştan yapılmış ilk ok başlarını 10–15 bin yıl önceye tarihler. Demirden ok başları en fazla 10 bin yıl geriye gider. Takdir edersiniz ki organize bir birlik kuramadığınız takdirde elinizde bir sopa ile bir yaban keçisi bile yakalayamazsınız. Bir bizon sürüsünün peşine düştüğünüzü düşünün, hiçbiri size av olmaz. Kırk yılın başında hasta veya sakat bir hayvan yakalasanız bile etraftaki aslan, kurt, sırtlan gibi sizden yırtıcı ve becerikli avcılar yemi size bırakmazlar. Araştırmalarda yukarı paleolitik döneminin sonunda önce büyük av hayvanlarının önemli miktarda avlandığına dair hiçbir kanıt bulunamamıştır (11). Antropolog Kristen Hawkes günümüzde yaşayan avcı kabilelerde bile erkeklerin büyük bir hayvanı öldürme şanslarının oldukça düşük (ancak yüzde 3 civarında) olduğunu göstermiştir (12). Yüz kere ava çıkıyorsunuz ve ancak üçünde etle birlikte dönüyorsunuz ve beyniniz etle büyüyor öyle mi?"

Gerçek-9: Evet, öyle. Zira bir besini istediğiniz kadar tüketin, eğer ki bir diğer besin kadar faydası yoksa, o faydayı elde edemezsiniz. Benzer şekilde, eğer ki etin yüksek enerji verimliliği size katkı sağlıyorsa (ki sağlamaktadır), 100 denemede 3 defa bile başarı elde ediyorsanız, bu gayet iyidir! Kaldı ki, bu sayılar tamamen uydurmadır. Dahası, yazar insan gruplarının organize olmadığını iddia etmektedir. Bu, eldeki bütün antropoloji verileriyle çelişmektedir. İnsanlar, son derece organize bir şekilde avlanmışlardır ve beyin evriminde bu sosyal düzenin, el-göz koordinasyonunun gelişiminin, alet kullanımının da birçok önemli katkısı olmuştur. Ayrıca şempanzelerin mızrağın ucunu sivriltmeyi "akıl edemeyişleri"nin insanlarla ne alakası olduğunu anlayabilmiş değiliz. Bu paragraf, baştan sona hatalı ve çarpıtılmış vaziyette...

Sonuç: Yazının sonunda nişastanın sindiriminin sözde avantajları tekrarlanıyor. Dolayısıyla tekrara girişmeyeceğiz, yazımızda söz konusu kaynağın akademik kaynakları nasıl çarpıttıklarından ve diğer araştırmaların argümanlarını geçersiz kıldığından söz ettik. Türümüz, hepçil bir tür olarak et de tüketebilir, ot da tüketebilir. Primata atalarımız, çok uzun süreler ot-temelli bir diyet ile yaşamışlardır ve bu nedenle bizlerin genel sindirim sistemi de ot-temelli diyete göre adapte olmuştur. Ancak türümüz, diğer türlerden birçok unsur bakımından ayrılmaktadır (nişasta sindirici enzimlerin sonradan evrimleşmesi, apandiks organının körelmiş olması, vb.). Evrimsel tarihimizi incelediğimizde, diyetimize giren etin beyin evrimimizle doğrudan bir ilişkisi olduğunu görmek son derece kolaydır. İnsan elbette ki etçil bir hayvan değildir; dolayısıyla sadece et tüketmesi gerektiğini iddia etmek akıl dışıdır. Lakin halihazırda evrimleşmekte olan diyetine, etin dahil olmasının insanların "tam da aradığı enerji kaynağını bulmalarını sağladığını" görmek gerekmektedir. 

Nişasta elbette ki diyetimizin önemli bir parçası olmuştur ve günümüzde de diyetimizdeki yeri tartışılmaktadır. Fakat nişasta ile beyin irileşmesi arasında dikkate almaya değer hiçbir ilişki bulunmadığı gibi, yeni araştırmalar nişastanın diyetimize girdiği tarih ile ilgili yeni soru işaretleri doğurmakta ve nişastanın beyni irileştiği yönündeki argümanları daha da zayıflatmaktadır.

Et tüketiminin etik yanları tartışmaya açıktır, tartışılabilir. Fakat et tüketiminden insanları caydırmak adına bilimsel gerçekleri hiçe saymak, akademik makaleleri göz göre göre çarpıtmak, halkın yüzüne baka baka yalan söylemek kabul edilemezdir. 

Burada, sadece örnek olarak bir yazıyı ele aldık; fakat ne yazık ki internet, bu şekilde çarpık, gerçeği yansıtmayan ve yalanlarla dolu birçok siteyi ve içeriği barındırıyor. Bunların hepsine değinmemiz imkansız; ancak burada yaptığımız analizi, okurlarımızın diğer yazılara da genişletebileceklerini umuyoruz.

Umarız faydalı olmuştur.