İnsan Evrimi Hattındaki Bütün Fosiller Atalarımız Mı?

İnsan evriminden ve öncül insan türlerinden bahsedilirken, sürekli atalarımız dendiğini duyarız. Aslında bunu telaffuz etmekten mümkün olduğunca kaçınmamız gerekir. Nedeni ise bulduğumuz fosillerin direkt olarak atamız olup olmadığını kanıtlamanın neredeyse imkansız olmasıdır.

Bu yazıda neden durumun böyle olduğunu görsellerle anlatmaya çalışalım.

1- Bulunan fosilin direkt atamız olması:

Öncelikle hepimizin umduğu, hayal ettiği senaryo, bulduğumuz herhangi bir fosilin direkt atamız olması ve bizim evrimimize dair önemli bilgiler barındırmasıdır. Tabii, direkt atamız olmayan fosillerden de öğrenebileceklerimizin sınırı yok, bunu da unutmamamız gerekir.

İlk görselde, bahsedilen ideal senaryo: Tür A'nın (bizim durumumuzda Homo sapiens) evrimi ile ilgili elimizden geldiğince fazla bilgi edinmeye çalışıyoruz, fosil arıyoruz ve bulduğumuz fosiller (kırmızıyla gösterilenler), Tür A'nın direkt ataları, yani tam olarak istediğimiz fosiller. Fakat durum her zaman böyle gerçekleşmeyebilir, hatta bunun gerçekleşmesi oldukça küçük bir ihtimal sayılabilir.

2- Fosilin ataya ait olduğunu veya olmadığını göstermenin imkansız olduğu durum:

İkinci görselde, Tür A'nın atalarına ait fosil bulmaya çalışırken, aslında Tür B ile Tür A'nın ortak atası olan türün, Tür B'ye evrilen grubundan bir üyeye ait fosil buluyoruz. Bu durumda, Tür A ile ilgili bu zaman diliminden elde edebileceğimiz birçok bilgiyi edinmemiz gene mümkün, fakat teoride "ataları" diyebilmemiz neredeyse imkansızdır.

Bu durum ilk bakışta pek olası görünmeyebilir, fakat tek bir tür olduğunu bildiğiniz ve birkaç ülkeye veya kıtaya yayılan bir canlı türü düşünün. Örnek olarak; şempanzeler, Kongo Nehri'nden Batı Afrika kıyılarına kadar görülürler. Bundan 1 milyon yıl sonra, Senegal'deki şempanzelerin torunları olan bir türün atalarını ararken Kongo'daki şempanzelere ait fosiller bulduğumuzda bu bireylerin, bahsedilen şempanzelerin atası olup olmadığını anlamamız oldukça zor olacaktır.

3- Fosille ilişkilendirebileceğimiz yaşayan bir türün bulunmaması durumu:

Üçüncü görseldeki, durum Tür A'ya dair bilgi edinmek isteyen bir kişi için ikinci görselden çok farklı sayılmaz. Fakat, ata türün devamı olarak yaşayan veya daha önce yaşamış ve soyu tükenmiş bir tür olduğunun bilinmemesi, bu fosilin Tür A'nın direkt atası olduğunu düşünme ihtimalini artırıyor. Aynı şekilde edinebileceğimiz bilgiler açısından çok etkili olmasa da, atalığın kesinliği açısından yanıltıcı olabilir.

4- Fosili yeterince iyi analiz edememe durumu:

Dördüncü görselde Tür AA'nın fosil atalarını ararken, Ata 2 grubundan bir bireyi buluyoruz. Aslında Ata 2 grubu üyeleri Tür B'ye ait öncül özelliklere sahipler (görselde; köşelerin yuvarlaklaşması), fakat Tür AA'ya dair sansasyonel bulgular elde etmek isteyen veya basitçe fosili tam anlamıyla iyi inceleyemeyen bilim insanları veya bulunduğu zamandaki bilgi eksiklikleri sebebiyle bu ipuçları gözden kaçıyor ve bu fosilin Tür AA'nın atası olduğu düşünülüyor.

5- Kuzen türün ata sanılması durumu:

Görsel 5'te ise Tür AA'nın atalarına ait fosiller ararken, Tür B'ye ait fosiller bulmamız durumu gösteriliyor. Aslında Tür AA'dan veya Tür A'dan oldukça farklı görülen Tür B'ye ait bireyin, fosil kayıtlarının eksikliği, Tür AA'nın direkt ataları olan Tür A ve Ata 1 gruplarına dair bilgi eksikliği, Tür B fosilinin Tür AA'nın atası olduğunu düşünmemize neden olabilir. Bu durum ilk bakışta biraz fantastik gelebilir, ama onlarca yıl Neandertallerin, modern insanların ataları olduğunun düşünüldüğünü aklınıza getirin.

Tabii ki, bu durum insan evrimine dair bildiklerimizin geçersizliğini veya yetersizliğini göstermiyor, aksine fosillere bu şekilde şüpheci bakıldığında, insan evrimine dair büyük resmin çok daha ayrıntılı şekilde anlaşılmasını, en ufak ayrıntılar bile gözden kaçırılmamasını sağlıyor, bulunan fosili evrim ağacında doğru yerine yerleştirebilmek için her tür yönteme başvurulması için bir motivasyon oluyor.

Bulduğumuz her fosilin atalarımız olmayabileceği bilinci, insan evrimi çalışan bilim insanları arasında da oldukça hakim durumda ve bu insanın evrimini kesin bir şekilde anlamamız için olmazsa olmaz!