Indominus rex: Jurassic World'ün Dinozoru Hakkında Bilim Ne Diyor?

Hollywood’da yer almak kolay olabilir; ancak gerçek hayata dönmek daha zordur. Bu, paleontolog Jack Horner’ın tasalanmak zorunda olduğu bir şey değil. Şimdilik... Eğer biraz daha bilimsel dedikodu yapacak olursa, Horner sorunlarla yüzleşmek zorunda kalabilir.

Horner, Montana’daki Rockies Müzesi'nde paleontoloji sorumlusu, etkileyici bir şekilde harika olan “Nasıl Bir Dinozor Yapılır?” kitabının yardımcı yazarı ve belki de en çok bilinen tarafı, Jurassic Park filmlerinin her 4'ünde de ve 12 Haziran 2015'te vizyona giren Jurassic World filminde de teknik danışmanlık yapmış olması. İyi bir bilimkurgu, bilimkurgunun bizzat kendisi gibi, yığınla yeni keşif geldikçe değişir ve bu, Jurassic serisi için de geçerli.

Michael Crichton’un bir romanına dayanan orijinal film, dinozor DNA’sının, dino-kanından beslendikten kısa bir süre sonra reçine içerisinde tuzağa düşen antik sivrisinekleri toplayarak kurtarılabileceği üzerine kurulu, yeterince mantıklı bir fikre dayanmaktadır. Kanı elde et, birazcık modern klonlama uygula ve şüphenin tecilinden nispeten sadece bir tutam ekle, al sana Brontosaurus!

Ne var ki DNA, pek de dayanıklı bir şey değildir. Düzgünce saklansa ve taş çatlasa birkaç milyon yıl var olabilir. Ama dinozorların neslinin tükenmesinden beri 65 milyon yıl geçmedi mi? O zaman hiç şansı yok.

Yeni film, yeni bir dönemeç daha ekliyor: Eski ana temasını tamamen çöpe atmıyor, ama onun yerine 4 gerçek dinozorun (Gigantosaurus, Rugops, Majungasaurus ve Carnotaurus) kurtarılan genlerinden üretilmiş Indominus rex isimli yeni bir tür yaratıyor. İnsan tarafından genetik yapısı değiştirilmiş hayvanlar var olduğu için, Horner’ın yeni filmi eskiler üzerine bilimsel gelişme olarak sunabilmesi için belli bir dayanağı var. BBC ile olan bir son röportajında Horner şöyle söylüyor:

Melez bir şey yaratmayla ilgili güzel şey şu ki diğer hayvanlardan bütün bir salkım gen alabiliriz ve yeni bir hayvan yaratmak için onları hep beraber karıştırabiliriz - ki bu da onları geri getirmekten daha mantıklı.

Bu epey doğru bir iddia; fakat Horner'ın zorladığı kadar da değil. Horner'ın bizzat kendisi hem laboratuvarda hem de kamuoyunun karşısında dino-DNA’sı araştırmalarının öncüsü konumunda. 2011’deki bir TED konuşmasında, bir tavuğun tersine tasarımıyla (İng: "reverse-engineering") inanılmaz bir şekilde bir dinozor yaratma ihtimalini tartışıp, çılgınca bir popüler sıçrama yaptı.

Modern kuşlar, dinozorlara en yakın, hatta hayatta olan akrabaları sayılır ve DNA mahzeni olma açısından, bir reçine damlasındaki ölü bir sivrisinekten daha iyi bir adaydırlar. Şayet bir pençeyi kanada dönüştüren genleri kapatabilseydiniz ya da bir kuşun kuyruğu yerine bir dinozorun kuyruğu için kodlanmış olanları yeniden canlandırabilseydiniz, çalışmanızı milyonlarca yıldır görülmeyen hayvanlara kadar götürebilirsiniz. 

2014’te Horner ve çalışma arkadaşları özellikle kuşların kuyruğunun evrimini ele alan bir çalışma yayınladılar. Bundan evvel, Harvard’lı genetikçi Matthew Harris timsahınkine benzer bir dişe sahip olan bir tavuk tasarlayarak sahayı daha da ileri taşımıştı. Tavukların bilimsel araştırmalarda bu kadar sık kullanılma nedeni, yemek tabaklarımızda sık bulunma nedenleriyle aynı: Ucuzlar, evciller ve sayıca çoklar.

Transgenik (gen aktarımı) bilimi, tavuğun evrimsel saatini geriye sarma hayallerinden çok uzakta; ancak bu alanda da başarılı adımlar atıldı. Bu hayvanlar genellikle transgenik olarak yaratılıyorlar; yani tek bir özelliği üretmek için birden fazla gen birbirine bağlanıyor: sütleri içinde, sonradan imalatta kullanılabilir örümcek ipeği üreten keçiler; nörodejeneratif hastalıkların tedavisinde kullanılabilecek sinir koruyucu miyelin proteinleri üreten inekler, birazcık fare DNA’sı sayesinde daha temiz gübre üreten domuzlar...

Bunların hiçbiri, Horner’ın kafasındakilere "biraz ondan, biraz bundan karıştır" senaryosu ile uzaktan bile yakın değil. Bunun bir nedeni var. Bir mayanınki kadar basit ve bir insanınki kadar karmaşık olan genomlar üzerinde çalışan bilim insanları, tek bir özellik için tek bir gen bulmanın hiçbir zaman kolay olmadığını çoktan öğrendiler.

Daha doğrusu, tek bir türde nispeten sıradan bir karakter bile, esasen genlerin aç–kapat düğmeleri olan epigenlerden oluşan karmaşık bir sistemle etkileşime girerek, bütün bir gen takımıyla idare edilmektedir. Tüm bunlar sırayla, diğer tüm genler ve organizmayı oluşturan karakterlerle mükemmel bir senfonik işbirliği içerisinde çalışmak zorundadır.

Evrimin doğru bir şekilde gerçekleşmesi milyarlarca yıl alabilir. Evrim, herhangi iki türün genlerini rastgele kaynaştırmaz ve kim bilir ne tür bir biyolojik kaos yaratmaz tereddüt yaşar. Bir köpeğin bir kediyle veyahut bir insanın bir şempanzeyle çiftleşememesinin sebebi budur. Bu vesileyle, bu türlerin –atın ve eşeğin katır yapması gibi– sistemden kaçmalarının da sebebi budur, ortaya çıkan yavru genelde kısırdır. İşler çığrından çıkmadan tüm deneyi durdurmak en iyisidir. Ve bu sadece iki türün diğer genlerle uğraşıp kaynaşmasından ibaret. Laboratuvar ortamında üç veya dördünü birleştirirseniz, işler katlanarak daha karmakarışık bir hal alır.

“Jurassic World” tabi ki işin gırgırı. Bilim kurgudaki (sci-fi) kurgu (fi) aslına uygunluk (fidelity) anlamına gelmiyor. Sonuçta kurgu... Ancak paleontologlar arasında bir ikon olarak kalan Horner, bilime karşı birazcık daha gerçekçi tavır takınmalı. “Jurassic” serisinin dinozor canlandırmasının en gerçekçi tasvir olduğunu ileri sürmek, 2014'ün olay yaratan filmi “Interstellar”ın kara deliğe atlarsak ne olacağının en gerçekçi tasviri olduğunu söylemek gibi bir şey... 

Her iki durumda da, bu evde deneyeceğiniz bir şey değil.

Çeviren: Amil Guliyev

Kaynak: TIME