İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?
Maymundan İnsana Geçişi Gösteren Çizimler Evrimi Yansıtıyor mu?
Genellikle evrimden söz edildiğinde, hele ki insan evriminden söz edildiğinde akla gelen ilk şey "maymunlar" olur, o kadar. Ondan gerisi, berisi, arası bilinmez. "Ne yani, biz şempanzeden mi geliyoruz; o zaman onlar neden insan olamıyor?" seviyesinden öteye gidemeyen bir algı çerçevesinde, evrimsel biyoloji gibi insanlık ve bilim tarihinin gördüğü en güçlü bilim dallarından biri hiçe sayılıyor. İnsan-maymun-evrim ilişkisini burada, burada, burada ve burada detaylıca analiz etmiştik ve doğru bilinen yanlışları düzeltmiştik; tekrar etmeye gerek yok.
Öte yandan biz modern insanlar (Homo sapiens), 4 milyar yıla yakın canlılık tarihinde son 250.000 yıldır var olan türleriz. Yani gezegen üzerindeki canlılığın %0.006'lık kısmında yer alıyoruz. Bir diğer deyişle, zamansal olarak bir hiçiz. Tabii bu sadece bizimle ilgili bir durum değil. Her ne kadar evrim tarihini her zaman kendi gözlerimizden anlatmaya meyilli olsak da, bugün bizlerle birlikte aynı gezegeni paylaşan ortalama 60 milyon canlı türünün birçoğu, bu uçsuz bucaksız evrim zamanının kısacık bir diliminde var olmuş canlılar. Çünkü bugüne kadar var olan türlerin %99'undan fazlası yok oldu, sadece %1'i yoluna devam ediyor.
Fakat bu, şu anda yaşayan türlerin "özel" olduğu anlamına gelmiyor. Bundan 300 milyon yıl öncesinde yaşayan canlılar da, kendi zamanlarına kadar yaşamış olan canlıların çok ufak bir kısmını temsil ediyordu. Evrim böyledir. Her zaman kesidinde var olan en uyumlu bir grup canlı hayatta kalır ve gelecek nesilleri inşa eder. Geri kalan ezici bir çoğunluksa zamanla yok olur veya biyolojik olarak baskın türlere karışarak asimile olur. Bu nedenle belli bir zaman aralığında var olan türler, genel türlerin çok ufak bir kısmını yansıtır.
Yukarıdaki görsel, Evrim Ağacı'nın ufacık bir örneğinde, insana giden dalı kırmızıyla göstermektedir. Bu, bize önemli bir gerçeği gösterir: Evrim, zincirleme olarak işleyen bir süreç değildir! Evrimsel süreç aşırı dallı budaklıdır ve yukarıdaki gibi çizimlerin her bir basamağında, en azından 1, muhtemelen onlarca diğer tür evrimleşmiştir. Bu, o basamakların her birinin "dallanmasına" neden olur. Bu da bize aşağıdaki gibi Evrim Ağacı'nı verir.
Buna bağlı olarak, bu tarz çizimlerde neyin anlatıldığı da iyi sorgulanmalıdır. Örneğin aşağıda gösterdiğimiz ve Darwin'in sadık dostu biyolog Huxley tarafından yayınlanan (ve Waterhouse Hawkins tarafından çizilen) insan ve maymun iskeletleri kıyası, aslında doğrudan bir evrimsel yolak iddiasında bulunmamaktadır. Sadece iskeletlerin benzerliğini göstermeyi hedeflemektedir.
Öte yandan aşağıdaki gibi çizimler, ne anlatmaya çalıştıklarına bağlı olarak doğru veya yanlış olabilirler:
Aslında çizimler yapısal olarak "hatalı" değillerdir; sadece hatalı bir izlenim uyandırdıkları için evrimsel biyologlar tarafından pek sevilmezler. Bu çizimler özlerinde doğrudur; çünkü atasal bir türden torun bir türe giden evrimsel yolağı, kuzen türlere yer vermeksizin gösterir. Tüm bu süreci, sanatsal bir şekilde, şöyle göstermek de mümkündür:
Bu çizim, sadece yukarıdaki görselde gördüğünüz kırmızı hattın, en uçtaki ufacık bir kısmını göstermektedir. Ki o bile tam olarak doğru değildir. Maymunsu atalardan insana gelene kadar birçok tür, bizlere gelecek soy hattından ayrılarak kendi yollarına gitmiştir. Örneğin Kenyanthropus cinsi ya da Homo neanderthalensis, bizlerin atası olmayan, sadece kuzen konumunda olan "insansı" türlerdiri
İnsana Giden Evrimsel Yolak
Şimdi gelin en başta verdiğimiz kırmızı hatlı Evrim Ağacı inceleyelim. İlk bakışta gördüğümüz, tam da yukarıda bahsettiğimiz gibi, bol miktarda dallanma olduğudur. Bu tür ağaçlar, "kök" kısmından başlanarak okunur. Burada "kök", en sol tarafta, "Evrensel Ortak Ata" (İng: "Universal Common Ancestor") olarak işaretlenmiştir. Bu canlı, bütün canlılığın atası konumunda olan, cansızlıktan ilk evrimleşen yapılar olan koaservatlardır. Sonrasında, sola doğru gidildiğinde, hızla günümüze yaklaşılır. Zaman içerisinde ilerledikçe, sayısız dallanmadan geçildiğine dikkat ediniz. Genellikle bu dallanmalar 2 alt dala ayrılma şeklinde olmaktadır; çünkü en net bilinen türleşme ve ayrışma örnekleri yazılmıştır.
Ayrıca her dalda, bir sayının yer aldığına dikkat ediniz. Bu sayılar, o noktada meydana gelen büyük evrimsel değişimleri göstermektedir. Örneğin "1" numara ile gösterilenler, basit yapılı hücreli canlıların (prokaryotlar), karmaşık yapılı hücreli canlılara (ökaryotlar) evrimini göstermektedir. Bugün bu sürecin Endosimbiyotik Teori denen bir teori dahilinde gerçekleştiğini biliyoruz. Bir prokaryotun, bir diğer prokaryot içerisine hapsolması ve mutualist (karşılıklı faydacı) bir yaşam biçiminin evrimleşmesi nedeniyle, karmaşık ve zarlı yapılı hücreler, yani ökaryotlar evrimleşimiştir. Bu şekilde bir "kaynaşma" olduğu için, o dal üzerinde Bakteriler'den (Bacteria) gelen oklar görülmektedir.
Önemli Yol Ayrımları
İnsana giden kolda, sırasıyla meydana gelen kritik evrimsel dönemeçleri sıralayacak olursak:
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
- Simbiyotik bakterilerin mitokondrilere evrimleşmesine neden olan endosimbiyoz olayı
- Çok hücreliliğin evrimi ve hücre-doku farklılaşmasının başlaması
- Hayvanların evrimi, iç sindirim kanalının oluşması, kasların evrimi
- Döterostomlar olarak bilinen, embriyolojik gelişim sırasında oluşan ilk açıklığın anüsü oluşturduğu canlıların evrimi
- Kordalıların evrimi, omurga-omurilik düzleminin temelini atacak olan notokordun evrimi, sırt omur şeridinin evrimi
- Omurgalıların evrimi, kemikli iskelet yapısının oluşması
- Dört üyeliler olarak da bilinen Tetrapod'ların evrimi; kol-bacak gibi uzuvların oluşumu
- Yumurtaları içerisinde amniyotik zar yapısına sahip Amniyotlar'ın evrimi, sudan karaya çıkışı sağlayacak ve sürdürecek yapıların erken oluşumu
- Memeliler'in evrimi, ayırt edici çene bağlantısının oluşumu, orta kulak kemiklerinin özelleşmesi ve süt salgısının evrimi
- Primatların evrimi; binoküler görüşün evrimi, ağaç üzerinde yaşama geçiş
- İnsanı maymunların evrimi, kuyrukların yitirilmesiyle Kuyruksuz Maymunlar'ın evrimleşmesi
- İki ayak üzerinde durabilen insansıların evrimi
- Homo sapiens türünün Afrika'dan tüm Dünya'ya yayılımı
Dikkat edecek olursanız, her ayrım türleşmeyi de beraberinde getirmektedir. Çünkü evrim, bir canlı grubunun tamamında, bir anda meydana gelen bir süreç değildir. Popülasyonların bir kısmında belli özellikler evrimleşirken, diğerleri bu sürecin dışında kalmıştır. Onlar, Evrim Ağacı üzerinde diğer tarafa giden dalları oluştururlar. Bu canlılar kimi zaman farklı evrimsel yolaklara girerek günümüze kadar gelirler. Örneğin Bakteriler, Ökaryotlar'ın evriminden sonra kendi yollarına devam etmişler ve bugünlere kadar ulaşmışlardır. Bu süreçte kendi evrimsel süreçlerini yaşamış ve değişmişlerdir. Kimi zamansa bu ayrımların diğer tarafında kalan canlılar yok olurlar. Örneğin Memeliler'in evriminde (9. ayrım noktası) Morganucodonta, Docodonta, Tikitherium, Hadrocodium gibi canlı grupları, varlıklarını sürdüremeyerek yok olmuşlardır. Bunlar, Evrim Ağacı'nda günümüze (en sağ tarafa) kadar ulaşamayan dallar olarak gösterilirler.
Uzun lafın kısası, devasa bir Evrim Ağacı üzerinde insana ve diğer bin bir türe gelen evrimi, sadece yakın tarihlerinden ibaret görmemiz doğru değildir. Yakın tarihe yönelik daha fazla bulguya erişebildiğimiz için, bilgilerimizin daha eksiksiz olduğu doğrudur. Ancak yine de, sadece kısıtlı bir evrimsel döneme saplanıp kalarak, çok daha antik bir tarihi görmezden gelmek, hatalı analizlere neden olabilecektir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git- 13
- 10
- 6
- 3
- 3
- 3
- 2
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- D. Futuyma. (2009). Evolution. ISBN: 978-0878932238. Yayınevi: Sinauer Associates Inc..
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 23:28:14 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3178
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.