Hastaneler Harici Yerlerde Antibakteriyel Kullanımı Neden Kötüdür?

Grip mevsimi olsun veya olmasın, ellerinizi düzenli olarak yıkamak iyi bir fikirdir; çünkü hastalık yapıcı mikropları uzak tutar. Fakat bütün mikroplardan genel olarak korkmak nedeniyle çoğu insan, ayrıca taşınabilir bir el temizleyici olmadan evden ayrılmıyor. Dahası insanlar, evlerinde antibakteriyel sabunlar, deterjanlar ve güya bütün mikropları öldürdüğünü iddia eden diğer ev ürünlerini depoluyor.

Bir markete gidip bakın: Çoğu sabun, etiketin bir yerinde "antibakteriyel" olduğunu iddia ediyor; hatta bununla övünüyor. Günümüzde, antibakteriyel süngerler ve hatta antibakteriyel doğrama tahtaları bile satın alabilirsiniz. Ama bunu önermiyoruz. Neden mi? Anlatalım:

Mutfak tezgahını antibakteriyel bir yüzey spreyiyle temizlediğiniz zaman, tamamen arındırmanız mümkün olmadığı için, antibakteriyel özellikli bileşik artıkları yüzeyde kalacaktır. Sprey, tam olarak hangi bakterileri yok etmek istediğinizi bilemez ve tüm bakterileri de %100 savuşturamaz. Örneğin en yaygın antibakteriyellerden birisi triklosan olarak bilinen bir kimyasaldır. Bu kimyasal, aslen hastanelerde yerleri ve yüzeyleri temizlemek için geliştirilmiştir!

Salgın hastalık uzmanı Allison Aiello, Scientific American dergisinden Coco Ballantyne'a bunun neden sorun olduğunu anlattı: Triklosan, tıpkı bazı antibiyotiklerde olduğu gibi, bakterilerin üzerindeki özel bir hedefe bağlanır ve bakterilerin faaliyetlerini engeller. Triklosana maruz kalan mikrop toplulukları, mutasyona uğrayarak, onları spreyliyor olduğunuz antibakteriyel her ne ise ona karşı savunma evrimleştirebilirler. Dahası, çapraz direnç geliştirerek, yani diğer bakterilere de yeni edindikleri bu direnci aktararak, günümüzde yüzleştiğimiz küresel antibiyotik direnci ve süpermikrop sorununun da bir parçası haline gelirler. Kısacası, yaygın triklosan kullanımının "süper mikropların" veya birden fazla antibiyotiğe dirençli bakterilerin ortaya çıkmasını sağlıyor olabilir!

Triklosan (ve ilgili diğer kimyasallar), insan sağlığına doğrudan zararlı değil gibi gözükse de, laboratuvar hayvanlarındaki hormonal faaliyeti bozduğunu gösteren çalışmalar da yapıldı. Bazı diğer küçük çaplı çalışmalar, triklosanın alerjilerde artışı muhtemelen tetikliyor olduğunu gösterdi. Aynı araştırmalar, triklosanın bakteri, alg ve balık gibi suda yaşayan türleri de olumsuz etkileyen bir çevresel kirletici olduğunu gösterdi. Avrupa Birliği, 2010 yılında gıda ile temas eden ürünlerde triklosan kullanımını tamamen yasakladı. Birlik, günümüzde bu yasağı makyaj ürünlerine de genişletmeye çalışıyor.

Belki de en önemlisi, antibakteriyel sabunların aslında sıradan sabundan daha iyi temizlediğine dair bir kanıt yoktur. Antibakteriyel sabunlar, mide ve bağırsak hastalıklarıyla ilişkili mikropları durduramamaktadır. Benzer şekilde, grip ve nezleye sebep olan mikroplara karşı da etkili değildir. Kanıt eksikliği o kadar bariz ki, 2013'ün sonlarında ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) üreticilerin antibakteriyel sabunlarının geleneksel ürünlerden daha etkili olduğunu kanıtlamak zorunda olduklarını, yoksa gelecek birkaç yıl içinde raflardan çekilmek zorunda kalacaklarını ilan etti.

Ancak tüm bu ürünler işlevsiz değiller: Gerçekten işe yarar gibi gözüken tek antibakteriyel ürün, alkole dayalı el temizleme jelleridir. Alkol, güçlü bir antiseptiktir ve proteinleri yıkıp hücre zarlarını parçalayarak çoğu bakteriyi, mantarı ve hatta virüsleri hemen öldürür. Mikroplar, alkole temas ettikleri anda parçalandıkları için, direnç sorununa katkı yapma tehlikesi bulunmaz. Sık kullanmak bile bireylere zarar vermez ve zehirlenmeye neden olmaz. Bunun için eğer hastaneye giderseniz, teninize ulaşmaya çalışan "edepsiz süpermikropların" yayılışını önlemek için ellerinizi her fırsatta yıkamak hayati öneme sahiptir.

Alkol en iyi yol olsa bile, devamlı olarak el temizleyicileri kullanmanın hastalık önlemede ellerinizi basitçe sabunlu su ile yıkamaktan daha etkili bir yöntem olduğuna dair hâlâ kesin kanıtlar yok; bulgular oldukça çelişkili... Ve tabii ki elleri jelle ovalamak sadece mikropları öldürür; ancak ellerimizde bulunan kir tabakasını parçalayamaz; bu da sabunla el yıkamayı her türlü daha iyi bir alternatif yapar.

İş, ellerimizi temiz tutmaya gelince, en iyi yaklaşım sadece bir sabun veya deterjan kullanmak, köpürtmek ve suyla iyice durulamaktır. Bu, her temizlik türünde geçerlidir: Sadece elleriniz için değil; mutfak yüzeyleri için de!

O halde şunu söyleyebiliriz: Antibakteriyel ürünler alkol temelli olmadıkça yararsızdır. Yararsız antimikrobiyal ürünlerden kaçınmak da en doğrusu olacaktır. Bu ürünlerin sizi sağlıklı tuttuğunu söylemeyiz. Hatta tam tersine, bir sonraki süpergüçlü süpermikrobun evrimine katkı sağlıyor olabilirler!