Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Gündönümü Nedir?

5 dakika
6,323
Gündönümü Nedir? Space.com
Kanada'da kış gündönümü sırasında gün doğumu.
Tüm Reklamları Kapat

Dünya dönerken yarısı Güneş’i görebilir, diğer yarısıysa gölgede kalır.[1] 23.5 derecelik eksen eğikliği sebebiyle bir yarımküre diğerinden daha fazla ışık alır; böylece o yarımkürede günler daha uzun yaşanır. Güneş, yılda iki defa dönencelere dik açıyla geldiğinde, bir yarımkürede en uzun gündüz yaşanırken diğer yarımkürede en uzun gece yaşanır ve bu olay, "gündönümü" olarak bilinir.

Gündönümünün Sebebi Nedir?

Dört mevsimi yaşayabilmemize imkan verdiği için eksen eğikliğine teşekkür etmeliyiz.[2] Güneş’e bakan yarımkürede, yaz mevsimi yaşanır: Bu, Kuzey Yarımküre için Haziran-Ağustos ayları arasını ve Güney Yarımküre için Aralık-Şubat ayları arasındaki zaman dilimini ifade eder.[3] Güneş'ten uzaklaşan yarım küre daha az radyasyona maruz kalır ve daha soğuktur. Bu hizalanma, Kuzey Yarımküre'de Aralık'tan Şubat'a ve Güney Yarımküre' de Haziran'dan Ağustos'a kadar olan zaman dilimidir ve kış mevsimine denk gelir.[4]

Eksen eğikliği olmasaydı, her iki yarımküre de Güneş ışınlarını eşit bir şekilde alacağından dört mevsimi yaşayamayacaktık. Kuzey Yarımküre’de yaz gündönümü yaşandığında Kuzey Kutup Dairesi’nde 24 saat gündüz yaşanır.[5] Güney Yarımküre'nin noktası olan Antarktika'daki alanlar ise hiç güneş ışığı almaz. Kuzey Yarımküre'de kış gündönümü yaşandığında ise bunun tam tersi gerçekleşir. Yani Kuzey Kutup Dairesi'nde 24 saat karanlık ve Antarktika'da 24 saat aydınlık yaşanır.

Tüm Reklamları Kapat

Gündönümleri, astronomik yaz ve kışın başlangıcını işaret eder, 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde gerçekleşir. Bir yıl içerisinde astronomik ve meteorolojik olarak 4 farklı mevsim döngüsü yaşarız; ancak bu mevsimlerin başlangıç ve bitiş tarihleri her mevsim için aynı olmak zorunda değildir. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nin Ulusal Çevresel Bilgi Merkezleri şöyle izah ediyor:

İnsanlar binlerce yıldır zamanı belirlemek için periyodik doğa olaylarını gözlemlediler. Dünya'nın Güneş etrafındaki doğal dönüşü, mevsimleri iki gündönümü ve iki ekinoksla (yılda iki defa gerçekleşen gece ile gündüzün eşitlenmesi durumu) tanımladığımız astronomik takvimin temelini oluşturuyor.

Buna karşılık meteoroloji takvimi, yıllık sıcaklık döngülerine göre yılı dört mevsime ayırır.

Astronomik yıl, 365.25 gün uzunluğundayken, takvimimiz 365 veya 366 gün olduğundan gündönümleri her yıl aynı takvim gününe denk gelmez. Bu nedenle gündönümünün zamanı bizim takvimlerimizde değişkenlik gösterir. Ayrıca Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi eliptiktir. Bu da Güneş’e olan uzaklığının sabit kalmasını engelleyerek mevsimlerin süresinde değişkenliklere sebep olur.[7] Dünya, Güneş’e ne kadar yakınsa, o kadar hızlı hareket eder ve buna “günberi” denir.[8] Sonuç olarak Kuzey Yarımküre'de kış, yaza göre birkaç gün daha kısadır. Bunun tersi olan Güney Yarımküre'de ise yaz, kışa göre birkaç gün daha kısadır.

Gündönümünden bir "gün" olarak bahsetmemize rağmen, bu eksensel hizalanma gün içindeki spesifik bir zamanda geçekleşir. Bu anda Güneş’in gökyüzünde olmasına gerek dahi yoktur. Birleşik Krallık Greenwich Kraliyet Müzesi'ne göre bu olay, Dünya’nın hangi yöne baktığından bağımsız olduğu için, gece yarısında bile gerçekleşebilir. Gündönümü olayı, Dünya’nın eğimi Güneş’e göre en uç konumdayken meydana geldiğinden bu, yaz gündönümü yaşayan bir yarımkürenin Güneş'e baktığı zaman dilimi olabilir veya olmayabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu bilgi görselinde Haziran ve Aralık gündönümünün karşılaştırmalı olarak karanlık ve aydınlık saatlerini görüyoruz.
Bu bilgi görselinde Haziran ve Aralık gündönümünün karşılaştırmalı olarak karanlık ve aydınlık saatlerini görüyoruz.
Space.com

Neden Gündönümün İngilizcedeki Karşılığı "Solstice"?

Franklin Enstitüsüne göre İngilizcede gündönümü anlamına gelen "solstice" kelimesi, Latince "sol" yani "Güneş" kelimesi ile, sabit durmak anlamına gelen “stare” kelimesinin birleşiminden oluşmuştur.

Güneş, her zaman doğudan doğup batıdan batarken, mevsime bağlı olarak yıl boyunca gökyüzündeki konumu değişir. Gündönümü sırasında Güneş, gökyüzündeki en yüksek ve en alçak noktasına ulaşır. Bunlar Güneş’in yolculuğundaki dönüm noktaları olan sırasıyla yaz ortası ve kış ortasına karşılık gelir. Güneş, yaz gündönümünde zirveye ulaştığında ufka doğru yolculuğuna başlar ve kış gündönümündeyse ufuktaki en alçak noktasına gelir. Bu dönüm noktalarından önceki haftalarda, Güneş çok az hareket ediyor gibi görünür. Bu duruma “Güneş’in durması” adı verilir.

Bir yıl boyunca her gün Güneş’in öğle konumunu haritalandırsanız “analemma” adı verilen orantısız bir sekiz figürü olur. Sekiz şeklindeki eğrilerin kesiştiği nokta, gündüz ve gecenin eşit uzunlukta olduğu ekinoks tarihleridir.[9]

Stonehenge'de bir kemerin içinden görülen gün doğumu.
Stonehenge'de bir kemerin içinden görülen gün doğumu.
Space.com

Gündönümünü Kim Keşfetti?

İnsanlar Güneş’in gökyüzündeki konumunu binlerce yıldır gözlemliyorlar. Gündönümü dini ritüellere ilham verdi ve insanlar bu olayı kutlamak için anıtlar inşa ettiler.

  • BBC, İngiltere'deki Stonehenge'de Güneş’in, taşlardan oluşan antik bir çember girişinin arkasında yükselerek ışınlarını anıtın merkezine ulaştırdığını bildiriyor. Araştırmacılar, gündönümlerinin Stonehenge'de özellikle paganlar ve druidler tarafından binlerce yıldır kutlandığına inanıyor.
  • İngiltere'deki St. Neots Müzesi'ne göre, bazı eski Yunan takvimlerinde yaz gündönümü yeni yılın başlangıcını müjdeleyerek Olimpiyat Oyunları’nın başlangıcına bir aylık süre kaldığını gösteriyordu.
  • ABD'de, ovalarda ve Rocky Dağları'nda yaşayan bazı Kızılderili kabileler, yaz gündönümünü kutlamak için Güneş Dansı yapıyor.
  • Modern pagan dinlerinden Wiccan dininde insanlar, Güneş’in dönüşünü ve sıcak ayların gelişini haber vermek için kış gündönümünde antik bir pagan kış festivali olan Yule'yi kutluyor.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Space.com | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. Choi. Planet Earth: Facts About Its Orbit, Atmosphere & Size. (10 Ekim 2018). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
  • ^ N. T. Redd, et al. The Four Seasons: Change Marks The Passing Of A Year. (22 Mart 2016). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Live Science | Arşiv Bağlantısı
  • ^ N. T. Redd. Trending Coronavirus Live Updates Coronavirus Forums Life's Little Mysteries Podcast 45% Off Magazines Merch Holiday Hub 2020 Live Science Is Supported By Its Audience. When You Purchase Through Links On Our Site, We May Earn An Affiliate Commission. Learn More Home References Summer: The Warmest Season. (20 Haziran 2015). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Live Science | Arşiv Bağlantısı
  • ^ N. T. Redd. Winter: The Coldest Season. (25 Ekim 2017). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Live Science | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Lunar and Planetary Institute. About Day And Night. (2 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Lunar and Planetary Institute | Arşiv Bağlantısı
  • Space.com. What Is The Summer Solstice? An Astronomer Explains. (21 Haziran 2018). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
  • ^ T. Sharp. How Far Is Earth From The Sun?. (2 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
  • ^ D. E. Urrutia. Happy Perihelion Day 2020! Earth Is Closest To The Sun Today. (5 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
  • ^ S. Wild. What Is An Equinox?. (18 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2020. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 12:45:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9649

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Diş Hekimliği
Akademik
Kütle
Beslenme Biçimi
Şizofreni
Yayılım
Yıldızlar
Mühendislik
Bebek Doğumu
Tercih
Ses
Neandertaller
Kimyasal Bağ
Kamuflaj
Hindistan
Doğal Seçilim
Küresel Isınma
Nöroloji
Tıp
Tohum
Asteroid
Yeni Doğan
Yaşam
Oyun
Diş Hastalıkları
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Wild, et al. Gündönümü Nedir?. (4 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 11 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9649
Wild, S., Kaya, G., Bakırcı, Ç. M. (2020, December 04). Gündönümü Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 11, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9649
S. Wild, et al. “Gündönümü Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Gülay Kaya, Evrim Ağacı, 04 Dec. 2020, https://evrimagaci.org/s/9649.
Wild, Sarah. Kaya, Gülay. Bakırcı, Çağrı Mert. “Gündönümü Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Gülay Kaya. Evrim Ağacı, December 04, 2020. https://evrimagaci.org/s/9649.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close