Gestalt Psikolojisi Nedir? Grafik Tasarımda Büyük Yer Kaplayan Bu Teori Bize Ne Anlatır?

Gestalt Psikolojisi, insan zihnine ve davranışına bir bütün olarak bakan bir ekoldür. Çevremizdeki dünyayı anlamlandırmaya çalışırken ayrıntılara takılıp kalmamamız gerektiğini söyler. Çünkü zihinlerimiz nesneleri daha karmaşık sistemlerin unsurları olarak algılama eğilimindedir.

Teorinin temel kabullerinden biri bütüncüllük veya bütünün, parçaların toplamından daha büyük olduğudur.^[1] Bu psikoloji ekolü, insan duyusu ve algısı çalışmalarının gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. "Gestalt", kabaca yapılandırma veya nesnelerin bütün bir nesne oluşturacak şekilde bir araya getirilme şekli anlamına gelen Almanca bir kelimedir.

Gestalt Psikolojisinin Tarihi

Max Wertheimer'ın çalışmalarıyla temellenen Gestalt psikolojisi, kısmen Wilhelm Wundt'un yapısalcılığına yanıt olarak oluşmuştur.^[2] Yapısalcılar psikolojiyi mümkün olan en küçük parçaya kadar ayırmakla ilgilenirken, Gestalt psikologları zihin ve davranışı bütün olarak ele alırlar. Wertheimer ve takipçileri algının "şeyleri" ayrı bileşenler olarak değil, bütün olarak gördüğünü belirlemiştir. Immanuel Kant, Ernst Mach ve Johann Wolfgang von Goethe'nin de aralarında bulunduğu bir grup düşünür Gestalt psikolojisinin gelişiminde etkili olmuştur.

Wertheimer, bir demiryolu sinyalindeki değişen ışıkları izlerken "phi fenomeni" adını verdiği şeyi fark ettikten sonra Gestalt psikolojisini geliştirmiştir. Phi fenomeni, iki sabit nesnenin hızlı bir şekilde art arda görünüp kaybolduğunda hareket ediyormuş gibi göründüğü optik bir yanılsamadır. Yani hareketin olmadığı durumda hareketi algılanmasıdır.

Think360 Studio

Wertheimer, phi fenomenine ilişkin gözlemlerine dayanarak nesneleri tek tek değil, tamamını görerek algıladığımız sonucuna varmıştır. Yanıp sönen ışıklar örneğinde algıladığımız tek şey, bir ışığın iki nokta arasında hızlıca hareket ediyormuş gibi görünmesidir. Ancak aslında, iki ayrı ışık hiç hareket etmeden hızla yanıp sönmektedir.

Önemli Gestalt Psikologları

Wertheimer'in Phi Fenomenine ilişkin gözlemleri Gestalt psikolojisinin başlangıcı kabul edilir ve Wertheimer alanın temel ilkelerini duyurmaya devam etmiştir. Bazı önemli psikologların da bu ekol üzerinde çokça etkisi olmuştur:

• Wolfgang Köhler: Köhler, organik fenomenlerin holistik (bütünsel) örnekleri üzerinden Gestalt psikolojisini doğa bilimlerine bağlamıştır. Ayrıca şempanzelerin işitme duyusu ve problem çözme yetenekleri üzerinde de çalışmıştır.
• Kurt Koffka: Wertheimer ve Köhler ile birlikte Koffka da bu alanın kurucularından kabul edilir. Gestalt kavramını çocuk psikolojisine uygulamış ve bebeklerin her şeyi parçalara ayırmayı öğrenmeden önce bütünsel olarak anladıklarını savunmuştur. Koffka, Gestalt ilkelerinin Amerika Birleşik Devletleri'ne getirilmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Gestalt Psikolojisinin İlkeleri

Gestalt psikolojisi, insan algısının sadece çevremizde olanı görmekten ibaret olmadığını göstermiştir. Aynı zamanda algımız motivasyonlarımızdan ve beklentilerimizden de büyük ölçüde etkilenmektedir. Wertheimer, Gestalt algısının nasıl işlediğini açıklamak için birtakım ilkeler oluşturmuştur. Gestalt teorisinin en önemli ilkelerinden bazıları şunlardır:^{[6], [2]}

• Pragnanz: Bu temel ilke, nesneleri doğal olarak en basit biçimleri veya organizasyonlarıyla algıladığımızı belirtir.
• Benzerlik: Bu Gestalt ilkesi; benzer öğeleri renk, boyut ve yön gibi unsurlara göre doğal olarak bir araya getirdiğimizi önerir. Örnek olarak köpekleri küçük veya büyük olmalarına göre gruplandırmak verilebilir.
• Yakınlık: Yakınlık ilkesi, birbirine yakın nesnelerin bir grup olarak görülme eğiliminde olduğunu belirtir.
• Süreklilik: Bu Gestalt ilkesine göre bir çizgi veya eğri üzerinde sıralanan öğeleri birbiriyle ilişkili olarak algılarız, çizgi veya eğri üzerinde olmayan öğeleri ise ayrı görürüz.
• Tamamlama: Bu ilke, eksik bir nesneyi oluşturan öğelerin bir grup olarak algılanacağını belirtir. Eksik kısımları tam gibi algılarız.
• Ortak Bölge: Bu Gestalt ilkesi, aynı sınırlı alanda bulunan nesneleri birlikte gruplama eğiliminde olduğumuzu belirtir. (Örneğin, bir kutunun içindeki nesneler genellikle bir grup olarak kabul edilir.)

Mies Official

Gestalt Psikolojisinin Uygulama Alanları

Günümüzde Gestalt psikolojisinin çeşitli kullanım alanları vardır. Bunlardan bazıları terapi, tasarım, ürün geliştirme ve öğrenmeye yöneliktir.

Gestalt Terapisi

Gestalt terapisi, genel algımızın birçok faktör arasındaki etkileşime bağlı olduğunu kabul eder. Bu faktörler arasında geçmiş deneyimlerimiz, mevcut çevremiz, düşüncelerimiz, duygularımız ve ihtiyaçlarımız yer almaktadır. Gestalt terapisi farkındalık, yarım kalan işler ve kişisel sorumluluk gibi temel kavramlara odaklanmaktadır.^[7] Gestalt terapisinin temel amacı şimdiye odaklanmamıza yardımcı olmaktır. Kendimizi bir bütün olarak görmek için geçmiş önemli olsa da Gestalt terapisti, sizi mevcut deneyiminize odaklanmaya teşvik edecektir.

Araştırmalar, Gestalt terapisinin depresyon ve anksiyete belirtilerini tedavi etmede etkili olduğunu ve insanların güven kazanmalarına, öz yeterlilik ve öz nezaket duygularını artırmalarına yardımcı olabileceğini göstermektedir.^[8]

Terapötik süreç danışan ve terapist arasındaki ilişkiye bağlıdır. Bir danışan olarak, terapistinizle yakın bir ortaklık kurabilecek kadar kendinizi rahat hissetmelisiniz. Terapistiniz, düşüncelerinizi ve deneyimlerinizi tartışabileceğiniz tarafsız bir ortam yaratabilmelidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tasarım

1920'lerden başlayarak tasarımcılar Gestalt ilkelerini çalışmalarına dahil etmeye başlamıştır. Gestalt psikolojisi, tasarımcıları hepimizin görsel nesneleri algılama şeklimizde belirli özellikleri paylaştığımıza ve hepimizin iyi tasarımı görme konusunda doğal bir yeteneğe sahip olduğumuza inandırmıştır.^[9] Böylece tasarımcılar; çalışmalarında kontrast, renk, simetri, tekrar ve orantı algımızı kullanarak Gestalt kavramlarını benimsediler.^[10] Gestalt psikolojisi, aşağıdaki örneklerde olduğu gibi tasarım kavramlarını da etkiledi:

• Şekil-Zemin İlişkisi: Odak nesnesi (bir kelime, ifade veya resim gibi) ile etrafındaki negatif alan arasındaki kontrastı ifade eder. Tasarımcılar genellikle bunu hedef kişise bir etki yaratmak için kullanırlar.
• Görsel Hiyerarşi: Tasarımcılar, görsel bir hiyerarşi oluşturmak için görsel nesneleri algılama şeklimizi ve gruplandırmayı kullanır. Böylece en önemli kelimenin veya görüntünün dikkatimizi çekmesini sağlar.
• İlişkisellik: Bu kavram yakınlık ilkesini içerir. Tasarımcılar bunu genellikle başlıklar ve listeler gibi metin öğeleri de dahil olmak üzere önemli nesnelerin nereye yerleştirileceğini belirlemek için kullanır.

LinkedIn

Ürün Geliştirme

Ürün tasarımcıları, geliştirme sürecinde Gestalt psikolojisini kullanır. Tüketiciler Gestalt ilkelerini takip eden ürünleri sevme eğilimindedir.^[11] Bu etki, ürünlerin görünümünde, ambalajında ve reklamlarında görülebilir. Ayrıca uygulamalarda ve dijital ürünlerde de Gestalt ilkelerini görebiliriz.^[12]

Öğrenme ve Eğitim

Gestalt Öğrenme Teorisi basitlik yasasına dayanır. Genel bir ifadeyle her öğrenme uyaranının en basit haliyle algılandığını ifade eder. Bu öğrenme teorisinin arkasındaki psikoloji, çevremizdeki dünya hakkında bilgi edinmek için duyularımızı ve önceki deneyimlerimizi kullanmamıza dayanır. Ayrıca, sınıf ortamlarından ve akademik kültürden etkilenmenin yanı sıra, bize öğretilen yöntemlerden de öğrendiğimizi belirtir.

Gestalt Psikolojisinin Etkisi

Gestalt psikolojisi büyük ölçüde diğer psikoloji türleri tarafından kapsanmıştır. Kurt Lewin ve Kurt Goldstein gibi araştırmacılar, psikolojiye önemli katkılarda bulunmadan önce Gestalt kavramlarından etkilenmişlerdir.^[2]

Gestalt teorisi, bütünün parçalarından farklı olduğu fikrinin beyin ve sosyal davranış anlayışımızı etkilemesi açısından da çok önemlidir. Ayrıca görmeyi nasıl anladığımız ve görsel yanılsamaların, bilgi işlemenin algımızı nasıl belirlediği konularında da etkilidir.

Gestalt terapisi ise hayatımızın birçok alanını etkilemeye devam etmektedir. Bütünsel bir yaklaşıma yaptığı vurgu, diğer alanların yanı sıra bilişsel psikoloji, algı ve sosyal psikolojide de önemli bir rol oynamaktadır.