Genpets: "Genetiği Değiştirilmiş Hayvan Oyuncaklar" ile İlgili Sahte Haberler!

İddia

Gen teknolojisi o kadar ilerledi ki, artık genetiği değiştirilmiş hayvanlar oyuncak olarak plastik paketlerde satılıyor! Genpets firması bu tür oyuncakların öncüsü konumunda.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Genpet adı verilen oyuncaklar bir sanat projesidir. Genlere sahip olan, gerçek hayvanlar değildir.

İddianın Kökeni

Aralıklarla bazı "haber" kaynaklarında "Genpets" adı altında, fotoğrafta gösterildiği gibi "genetiğiyle değiştirilmiş canlıların oyuncak olarak pazarlandığını" iddia eden sahte bir haber dolaşıyor. Haber, hem yerli, hem de yabancı gazete, site ve sayfalarda, her türlü "paranormal faaliyet" sitesinde ve çok sayıda hayvan hakları sitesinde de gerçekmiş gibi gösteriliyor. Kulaktan kulağa aktarılan anlatım, gerçeklikten her seferinde biraz daha kopuyor ve tuhaf tuhaf iddialarla dallanıp budaklanıyor. Bu yazımızda, bu iddiaların ve kaynakların hiçbir geçerliliği olmadığını, bu "hayvan görünümlü maketlerin" tüketim toplumunu eleştiren bir sanatçının birer sanat eseri olduklarını ve tamamen kilden, mekanik parçalardan ve elektronik devrelerden oluşan ürünler olduğunu, genleri değiştirilmiş canlılar olmadığını anlatacağız. 

Bilgiler

Genpets, "Bio-Genica" isimli sahte bir firmanın adı altında, Adam Brandejs isimli bir sanatçı tarafından üretilen ve Crystal Pallister isimli makyaj uzmanı tarafından renklendirilen sanat eserleridir. Hiçbiri gerçek değildir, canlıların genlerinin değiştirilmesiye üretilmemiştir ve tamamiyle lateks, plastik, robotik devreler kullanılmıştır. Robotik devre, dışarıdan bakıldığında sakince nefes alıp vererek uyuyorlarmış gibi göstermek için kullanılmıştır. Brandejs, 1990'lı yıllardan beri 3D modelleme, tasarım, prototipleme, elektronik devrelerin üretimi ve programlama üzerine çalışmalar yürüten, çok yönlü bir sanatçıdır. 

Ürettiği sanatın uyandırdığı bu histerik tepkiye şüphecilikte "teşhir sahtekarlığı" denmektedir. Burada, ortada sanatsal bir eser olduğu için, sahtekar olan sanatçı değil, bu sanat eserlerini ciddiye alarak rasyonel/normal davranmayan insanlar olarak görülmektedir. Bu sanatsal çalışmalar ise, insanların bu sorgulamadan yoksun tarafını teşhir etmek (ve tabii başka diğer sebeplerle) üretilmektedir. Genpets, "teşhir sahtekarlığı"nın tek örneği değildir. Daha önceden bizim de detaylıca bahsettiğimiz ekin çemberleri gibi konular da (Alfa Projesi, Pasifik Kuzeybatı Ağaç Ahtapotu, Dihidrojen Monoksit Sahtekarlığı, Atlanta Geceleri sahtekarlığı, vb.), kitleler halinde insanların sahtekarlığı ciddiye alarak çeşitli protestolar, eleştiriler, vb. yapmasının örnekleridir. 

Genpetlerin üretilme amacı, hem insanları biyoteknolojinin yapabilecekleri karşısında nasıl tepki verebileceklerini göstermek, hem de modern toplumun tüketim çılgınlığını eleştirmektir. Sanatçının "etten ayakkabı" ve "prostetik fermuar" gibi bazı diğer eserleri de oldukça kışkırtıcıdır; fakat hiçbiri, sahte haber kaynaklarının bu sahte haberi yaydığı gibi yayılmadığı için, bu kadar popüler olamamıştır. 

Genpets, "Sahtekarlıklar Müzesi"nde de yer almaktadır.

Sanatçının Gözünden Konu: Tüketim Toplumu ve Hayvan Etiği

Sansasyonel olmasından ötürü sahte olmasına rağmen hızlı bir şekilde yayılan "Genpets" sitesinin "Hakkımızda" kısmına bile bakacak olursanız, gerçekçi olması nedeniyle tepkilere neden olan (ve bu açıdan amacına ulaşan) bu konunun gerçeklikle alakalı olmadığını görebilirsiniz. "Bio-Genica" isimli sahte firmayı kuran ve buna site açan kişiler, bunu o kısımda şöyle açıklamaktadır:

Feragatname: Yavaş olun, durun ve düşünün. Biraz araştırma yapın, biraz soluklanın. Bu sitenin ortaya çıkardığı sorunlara karşı tepkinize ve fikirlerinize bundan sonra karar verin. Eğer ki bunun getirileri konusunda heyecan duyuyorsanız, belki de diğerlerinden daha da fazla durmanız ve düşünmeniz gerekmektedir. Genpets, 2005 yılından beri Dünya çapında sanat galerilerinde ve müzelerde sergilenen, ödüllü bir heykel ürünüdür.

Bu gerçekçi heykellerin yapımcısı olan Adam Brandejs, amacının tüketim toplumuna bir eleştiri olduğunu vurguluyor. Bunların gerçek biyoteknoloji ürünleri olmadığını, ancak böyle bir şeyin yapılması halinde insanların nasıl hissedeceğini görmek istediğini ve kendi duygularını nasıl eserlerine yansıttığını, kendi sitesinde şöyle anlatmaktadır:

1. İlk olarak, burada gördüğünüz her şey sıfırdan, elle yapılmıştır. Plastikler, devreler, robotlar, yaratıklar ve diğer tümü... Kilden kalıba kadar her şey... İddia edildiği gibi devasa üretim hatları bulunmamaktadır veya bir dolu insanın çalışmasının ürünü değildir. Sadece et ve tırnakla yapılmıştır.

2. Şahsen ben, biyomühendisliğe karşı değilim. Sadece bu teknolojinin nerede, nasıl ve kim tarafından kullanılacağına dair çekincelerim var. Ki heykellerimin ortaya koyduğu da budur. (...) Genpetler, tamamen plastik olmalarına rağmen, birçoklarını rahatsız etmektedir. Peki bunun, gerçek bir hayvan dükkanından farkı nedir? Birinde cam, diğerinde plastik var, hepsi bu. Pek de büyük bir değişiklik değil. Ancak konunun farklı olması, tepkiyi de farklı kılmaktadır.

3. Eğer ki birçok insan gibi siz de bunların gerçek olup olmadığına takıldıysanız, bunda bir sorun yok. Aslında çalışmamın amacı bu değil. Yavaşlayın, durun ve düşünün. Bu eserleri gören insanlar her ne kadar bunu çeşitli derecelerde rahatsızlık verici bulsalar da, yine de muhtemelen bir tane almak isterlerdi. Ne olursa olsun, bir şeyleri satın almaya neden bu kadar meyilliyiz? Peki bu konsepti size bu kadar rahatsız edici (veya etmeyici) kılan unsur nedir? Konunun iki tarafını da düşünün. Çiftliklerde ve hayvan dükkanlarında hayvanlara nasıl davrandığımızı düşünün. Bu eserlerle onlar arasındaki ilişki nedir?

Uzun lafın kısası, ürünler gerçek biyoteknoloji sonucu üretilen gerçek hayvanlar değiller. Sadece birer robotlar... Sadece gerçekçi birer robotlar... Ama canlı değiller. Dolayısıyla teknik olarak etik sorunlar doğurmayan sanat eserleri. 

Neden Bu Kadar Gerçekçi? 

Peki ya neden hem site, hem içerik bu kadar gerçekçi? Sırf insanları rahatsız edip kandırmak için mi? Yine öncelikle sanatçının ağzından dinleyelim:

Genpetler, gerçek olmadıkları için 'sahtekarlık' mı? İnsanları kandırmak ve zaman harcamak için koca bir uydurmaca mı? Eğer öyleyse, sanat tarafından yaratılan neredeyse her ürün öyle. Sanatın arkasındaki fikir (ki bu, muhtemelen en temel fikirdir), bir illüzyon yaratmaktır. Biri bir ağaç çizer ve çizimin hemen yanına 'Bu bir ağaç değildir!' yazarsa, bu sahtekarlık mı olur? Bu, var olmayan bir nesnenin görüntüsüdür. (...) Amaç, 'sizi kandırmak' değildir. Sizi, fikriniz ne olursa olsun, bu konularda düşünmeye sevk etmektir. Eğer ön sayfasında kocaman bir şekilde 'Bu gerçek değildir!' yazsaydım veya size doğrudan kendi fikrimi aktarsaydım, tüm bunların asıl amacını kaçırmış olurdum. Kişisel olarak Genpetlerin hiçbir zaman üretilmesini istemiyor olsam da, bu konu hakkında son derece dinamik fikirler olmasından mutluyum. (...) Genpetler, %100 sizde uygunsuz bir tepki uyandırmak için üretilmiştir. Ancak tepkinizin ne olacağına karar veren sizsiniz.