Genişletilmiş Evrimsel Sentez: Evrim Teorisinin Bir Sonraki Evrimi
Evrime dair bilgilerimiz güçlendikçe, Evrim Teorisi de evrimleşiyor.
Dünyanın en önde gelen biyologlarından bazıları, geçtiğimiz günlerde Londra'daki Kraliyet Derneği toplantısında bir araya gelerek, bilimdeki en temel kuramlardan birinin güncellenme zamanının gelip gelmediğini tartıştılar.
Araştırmacılar, mevcut evrim teorisinde yanlış bir şey olduğunu söylemiyorlar. Bunun yerine, genetik ve biyolojideki en son keşiflerle birlikte şimdiye kadar bildiklerimizi güncellemek istiyorlar, çünkü geçtiğimiz yıllarda insan vücudunun, daha önce fark ettiğimizden çok daha esnek veya 'biçim verilebilir' olduğunu fark ettik. Bu durum, genlerin ötesine uzanıyor.
Fakat güncellemeye gelmeden önce, günümüzde kabul edilen evrim teorisi hakkında biraz konuşalım: Yani modern evrimsel sentez veya kısaca "modern sentez" hakkında...
Modern sentez, Charles Darwin'in ünlü doğal seçilim görüşleriyle, Gregor Mendel'in 1865 yılında geliştirdiği ve özelliklerimizi DNA üzerinden miras aldığımız detayları ortaya koyan Mendelci genetiği birleştiriyor. Bu modern sentezin anahatları, 1930'lar ve 1940'larda çizilmişti ve bilim camiası tarafından hızlı bir şekilde en geniş ölçüde kabul edilen evrim teorisi haline gelmişti. Bugün lisede hepimize öğretilen teori de bu.
Modern sentez, temel olarak evrimin doğal seçilimin düzenlediği küçük genetik değişimler yoluyla meydana geldiğini belirtiyor. On yıllardır süren DNA araştırması ve insan genom haritalamasından sonra bu durum hâlâ geçerliliğini koruyor. Fakat yeni keşifler, değişimlerin sadece genlerden daha fazlasıyla da nesilden nesile aktarılabileceğini gösterdi. 7-9 Kasım 2016 arası düzenlenen Kraliyet Derneği toplantısına katılan Carl Zimmer, Quanta dergisinde şöyle yazıyor:
Araştırmacılar çağdaş sentezin yanlış olduğunu iddia etmiyor; sadece bunun, evrimin tüm zenginliğini yakalayamadığını söylüyorlar.
Genişletilmiş Evrimsel Sentez
Araştırmacılar, doğal seçilimin evrimde ana güç olması gerekmediğini de iddia ediyorlar; gelişimsel sınırlamalar ve canlıların içinde yaşadığı çevreler de pay sahibi olabilir. Bu yeni evrim hipotezi, genişletilmiş evrimsel sentez olarak adlandırılıyor ve İskoçya'daki St Andrews Üniversitesi'nden bir evrimsel biyolog olan Kevin Laland'ın önderlik ettiği araştırmacılar tarafından Proceedings of the Royal Society B bültenindeki bir tezde özetlendi. Laland, Zimmer'a şöyle açıklıyor:
Bu [genişletilmiş evrimsel sentez], zaten bilgimiz dahilinde olan şeylere yalnızca daha fazla işleyiş eklemekle kalmıyor, aynı zamanda neden-sonuç ilişkisi açısından da farklı bir şekilde düşünmenizi gerektiriyor.
Peki evrimin meydana gelebileceği bu diğer yollar ne? Bilim insanları, geçtiğimiz onyıllarda, hücrelerin epigenetik olarak bilinen bir süreç üzerinden hangi genlerinin açılıp kapanacağını kontrol etmek amacıyla bir dizi molekül kullanabildiklerini gösterdi. Temel olarak, sadece bir gen sahibi olmak yeterli değil, bir canlıyı etkilemesi için bunun proteine dönüştürülmesi lazım. Fakat metilasyon gibi epigenetik süreçler, bunun gerçekleşmesini durdurmak için kullanılabilir. Ayrıca araştırmacılar, bu epigenetik değişimlerin, yeni zorluklara karşı soyun daha iyi uyum göstermesine olanak sağlamak için nesilden nesile aktarılabileceğini gösterdiler.
Evrime Epigenetiği Eklemek
Epigenetik değişimler, genetik değişimlerden çok daha esnekler fakat bir canlının davranış ve görünüş şekli üzerinde en az onlar kadar büyük etkileri olabilir. Zimmer şöyle söylüyor:
Bir kadının hamile olduğu zaman yediği besinlerin kalitesi, bebeğinin boyutunu ve sağlığını etkileyebilir ve bu etkiler yetişkinliğe kadar sürebilir. Dahası, bir kadının beden büyüklüğü (kısmen annesinin beslenmesinin etkilediği), kendi çocuğunu etkileyebilir. Mesela biyologlar, daha uzun bacaklara sahip olan kadınların çocuklarının daha uzun olmaya yatkın olduklarını buldular.
Modern sentez, bu epigenetik değişimleri hesaba katmıyor, fakat genişletilmiş çağdaş sentez katacak.
Ayrıca bu, insanlık tarihindeki evrimsel gizemlerden bazılarını açıklamaya yardımcı olabilir. Mesela, görünüşte aynı türe ait olan Homo cinsinden pek çok fosil neden bazı yönlerden çok benzer görünebiliyorken, uzunluk ve duruş gibi diğer bakımlardan oldukça farklı görünüyor.
Genişletilmiş Evrimsel Sentez, Tarımın Evrimini Açıklayabilir!
Genişletilmiş evrimsel sentez, yaklaşık 10.000 yıl önce tarımın doğuşunu da açıklamaya yardımcı olabilir. Cilâlı taş devrine ait insanların o zamanlar ekin ve hayvanları evcilleştirmeye başladıklarını ve çağdaş medeniyet için zemin oluşturacak avcı toplayıcılıktan tarımsal yaşam şekline geçiş yaptıklarını biliyoruz. Fakat şu ana dek araştırmacılar, modern evrimsel sentez anlayışımıza dayalı olarak bunun nasıl gerçekleştiği konusunda kafa karışıklığı yaşamışlardı. Çünkü modern sentez, doğal seçilimin, atalarımızı yiyecek peşinde koşmaktan vazgeçip bunun yerine ekin yetiştirmeye sürüklediğini ve bunu yapmanın büyük bir getirisi olduğunu öne sürüyordu. Ancak ekin yetiştirmek çok uzun bir zaman almış olabilir ve bu yüzden bilim insanları, bunun atalarımıza başlangıçta nasıl fayda sağladığını açıklamada zorlanıyorlardı. Smithsonian Enstitüsü'nde bir arkeolog olan Melinde Zeder bu durumu "Bir parça yiyecek alıp ağzınıza koymaktan hemen memnuniyet duymazsınız." diyerek açıklıyor.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Hipotezlerden biri de, tarıma geçişin belki avcı toplayıcılığın daha önce olmadığı kadar zorlaştığı bir iklim değişikliği esnasında yaşanmış olduğu. Fakat bunun yaşandığına dair hiçbir kanıt yok.
Belki genişletilmiş evrimsel sentez açısından bakmak, geçiş hakkında daha iyi olan bir düşünme yöntemidir; belki doğal seçilim değil de insanlar kendi evrimlerini yönlendirmiştir ve başlangıçta karşılık alıp almayacaklarına bakmaksızın sadece çiftçilik yapmaya karar vermişlerdir. Bu süreç, niş oluşturma olarak biliniyor. Niş oluşturma, bir canlının, genetik ile alakası olmayan yeni yollarla çevresine uyum sağlamasına deniyor. Bu değişimler nesillere aktarılabiliyor ve sonuç olarak çevrenin geri kalanını değiştirebiliyor.
Genişletilmiş Evrimsel Sentezi Eleştirmek
Tabii ki genişletilmiş evrimsel sentezi de eleştirenler var: Son toplantıda, henüz çağdaş sentezin güncellenmesi gerekmediğini iddia eden birkaç söyleşi olmuştu. Bu yüzden şimdilik, genişletilmiş evrimsel sentez sadece bir hipotez durumunda ve bunun nasıl işleyebileceğini düşünen pek çok büyük zihin olmuşsa da, bunun gerçekten işleyip işlemediğini çözmek için daha fazla bulguya ihtiyacımız var. Laland, Zimmer'a şöyle söylüyor:
Bu muhtemelen çok ama çok sayıdaki toplantının ilki. Eleştirenlerin bize söylediği şey, araştırma yapmamız. Gidip kanıt bulun diyorlar.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 8
- 7
- 7
- 6
- 4
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
- K. N. Laland, et al. (2015). The Extended Evolutionary Synthesis: Its Structure, Assumptions And Predictions. Proceedings of the Royal Society B. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:20:46 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5128
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in Science Alert. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.