Şempanzeler ile Bonobolar Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar Nelerdir?

Şempanzeler ve Bonobolar, Pan cinsi altında 2 milyon yıl önce türleşmiş iki türdür. Şempanzeler, Pan troglodytes türüne aittir, bonobolar ise Pan paniscus türüne aittir. Bu iki tür, diğer türleşmiş canlılar gibi birbirlerinden morfolojik, davranışsal ve hatta duygusal ve algısal boyutta farklıdırlar. Bir şempanze, aşağıdaki gibi gözükür:

Metro

Bir bonobo ise şöyle gözükür:

Canon Ireland

İki türü yan yana koyacak olursak:

Wikipedia

Şempanzeler ve bonoboların genel farklılıklarına şöyle bir bakacak olursak:

Bonobolar anaerkildir; yani dişiler popülasyondaki baskın cinsiyettir ve erkekleri yönetirler. Dişiler, erkeklerle cinsel ve sosyal ilişkiler kurarlar ve bu sayede popülasyon içi öfkenin dindirildiği düşünülmektedir. Bonoboların vahşi doğada işbirliği içerisinde avlandıkları, alet kullandıkları veya ölümcül öfke davranışları sergiledikleri görülmemiştir.

Şempanzeler ise ataerkildir; yani erkekler popülasyondaki baskın cinsiyettir ve dişileri yönetirler. Şempanzeler son derece başarılı bir şekilde alet kullanabilirler, işbirliği içerisinde avlanırlar ve hatta diğer maymunları avlarlar. Kimi zaman diğer şempanze gruplarının yavrularını yedikleri bile gözlenmiştir.

Bu iki türün benzerliklerine genel olarak bakacak olursak:

Bonobolar ve şempanzeler, insanlarla genlerinin %96-99 arasını paylaşırlar ve böylece biliyoruz ki şempanzeler insanlara, gorillere olduklarından daha yakın akrabadır. Öte yandan her ne kadar bonoboların davranışları tam olarak şempanzeler kadar ayrıntılı araştırılmadıysa da, sosyal problemleri çözme becerileri göz önüne alındığında insanlara, şempanzelerden daha yakın olduğu düşünülmektedir. 2005 yılında yayınladıkları makalelerinde Hammock ve Young, bu benzerliklerimizin kalıtılabilir nöropsikolojiden kaynaklanabileceğini açıklamıştır.

Şempanze ve Bonobolar Arasındaki Farklar

Şimdi bonobolar ile şempanzeleri daha yakından inceleyelim, bir bilim insanı gözüyle:

1) Fizyoloji:

Bonobolar daha ince yapılıdır, parlak pembe dudakları vardır ve yüzleri siyahtır.

Şempanzelerin vücudu ise çok daha sert ve güçlü yapılıdır, yüz renkleri yaşlanmayla birlikte değişmektedir ve koyu renkte dudakları vardır.

Bonobolar genellikle şempanzelerden çok küçük değildir: Erkek bonobolar 39 kilogram, dişiler 31 kilogram civarındadır ve boyları hemen hemen eşittir: Ayağa kalktıklarında 115 santimetre kadar...

2) Ekolojik Çevre:

Bonobolar Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde ve Kongo Nehri'nin güneyinde yaşarlar.

Şempanzeler ise Batı ve Orta Afrika'da pek çok ülkeye dağılmış bir halde yaşarlar.

3) Cinsel Çiftbiçimlilik:

Bonobolarda cinsiyetler arası farklılıklar oldukça azdır.

Ancak şempanzelerde bu durum tam tersinedir ve cinsiyetler arasında çok köklü farklılıklar bulunur.

4) Sosyal Düzen:

Bonobolar da, şempanzeler de kaynaşık bir şekilde yaşarlar. İki tür de komüniteler halinde yaşarlar ancak bonoboların grupları çok daha geniştir. Komünitelerde dişiler, erkekler ve çocuklar bulunur. Bonobolarda ana-yavru ile dişiler arası ilişkiler çok önemlidir ve belirleyici rol oynar.

Şempanzelerde ise erkekler arası bağlar çok önemli ve belirleyicidir.

5) Ses:

Bonoboların ses yapıları çok yüksek perdelidir.

Şempanzeler ise yüksek perdeden sesler çıkarmazlar. Şempanzeler daha çok ıslıklarlar, çığlıklar atarlar ve homurdanırlar. Ayrıca ses kutularını kullanmadan, ağaçların gövdelerine vurarak da yüksek sesler çıkarabilirler.

6) Baskınlık Hiyerarşisi:

Bonobolarda dişiler birbirleri ve komüniteleri ile güçlü bağlar kurarlar.

Şempanzelerde ise erkekler arasında dikey hiyerarşi bulunur (as-üst ilişkileri) ve açık bir alfa erkeği bulunmaktadır. Bu erkek, grubun dominant erkeğidir ve tüm komüniteyi yönlendirir.

7) Grup Avlanması:

Bonobolarda şimdiye kadar bir grup halinde avlanma gözlenmemiştir.

Ancak şempanzeler, diğer maymunları avlamaya çıktıklarında gruplar halinde çalışır, saldırır ve avlanırlar. Ayrıca şempanzelerde yavru maymunları yeme, yamyamlık ve ölümcül istilalar görülür. Bonobolarda bunların hiçbirine rastlanmaz. 

Agora Bilim Pazarı

İşaret

“Muhteşem. Konu öyle tanıdık, karakterler öyle gerçek ki sadece distopya demeye gönlüm razı gelmiyor.” –MARIANA ENRIQUEZ

Yakın gelecek, İzlanda. Empati Testi adı verilen yeni bir teknoloji, bireylerin merhamet seviyesini ölçerek iyi ile kötüyü ayırt etmeyi, böylece toplum huzurunu kaçıracak olası eylemlerin önüne geçmeyi vadediyor. Kısa bir süre sonra testin zorunlu tutulup tutulmayacağını oylamak için referanduma gidilecek. Ulus ikiye bölünmüş durumda. Bir taraf testin daha güvenli bir toplum yaratacağına inanırken diğer taraf işaretlemeyi gayriinsani görüyor.

Karar günü yaklaşırken dört karakter –kuşkucu öğretmen Vetur, önde gelen psikologlardan Oli, testi geçemeyen işkadını Eyja ve teste girmeme hakkı için savaşan Tristan– kendilerini ahlaki ikilemler, derin önyargılar, dehşet verici adaletsizlikler ve kişisel mücadelelerle dolu bir sorular yumağının içinde buluyor: Toplumsal haklar nerede sonlanır, özgür irade nerede başlar? Ütopya ne zaman distopyaya dönüşür? Ortak iyinin ne olduğuna kim karar verecek?

İzlanda edebiyatının aykırı sesi Frida İsberg’in tedirgin edici ve sürükleyici bu çağdaş romanı, bize korkuyla mı yoksa insanların birbirine olan inancıyla mı dönen bir dünyada yaşamak isteyeceğimizi soruyor.

“İsberg, kamu vicdanı ve bilinci üzerine âdeta bir başyapıt yazmış. Karakterleri o kadar biricik, insani ve yanılabilir ki şu anda telefonumu elime alıp onlardan birini arayabilirmişim gibi hissediyorum. Uzun zamandır okuduğum en besleyici çağdaş romanlardan biri.” –KAVEH AKBAR

İZLANDA KADIN EDEBİYATI ÖDÜLÜ

P. O. ENQUIST EDEBİYAT ÖDÜLÜ

FJARA EDEBİYAT ÖDÜLÜ

“İç içe geçen olay örgüsüyle İşaret, toplum mühendisliğinin riskleri ve bireysel eylemliliğin sınırları hakkında önemli sorular soruyor. Kesinlikle çarpıcı bir ilk roman.” Hernan Diaz

Devamını Göster

₺200.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

8) Alan Sınırlandırması:

Bonobolarda gruplar belli başlı bölgelere sahiptirler; ancak bu bölgeler birbirleriyle çakışabilir. Üstelik bonobolarda gruplar arası çiftleşme de gözlenir.

Şempanzeler ise sınırlar konusunda çok hassas ve agresiftirler. Grupların belli sınırları vardır ve o sınırlar çok sert bir şekilde korunur. Ayrıca şempanzeler komşularının kendi sınırlarına girmesine izin vermez.

9) Alet Kullanımı:

Bonobolar vahşi hayatta pek fazla alet kullanmazlar. Ancak yakalanıp hapis altında tutulduklarında taklit etme sebebi ve sorun çözme amacıyla alet kullanmaya başladıkları ve buna yatkın oldukları gözlenmiştir.

Şempanzeler ise alet kullanmada ustadırlar. Alet kullanarak fındık gibi yiyeceklerin kabuklarını kırarlar, çubuklar yapıp kullanarak karıncaların yuvalarını kazar ve yuvalarından çıkarırlar, yaprakları kesebilirler.

10) Cinsel Davranış:

Bonobolarda cinsel aktivite genellikle sosyal bir etkinlik olarak görülür. Yani çiftleşmenin tek amacı üremek değil, grup içi sorunları çözmektir. Çiftler, her yaş ve cinsiyetten olabilir. Yani bonobolarda eşcinsellik sıklıkla görülen bir olgudur. Bonobolar çiftleşerek grup içi gerginliği dindirmeyi amaçlarlar. Bazı sosyal konularda ve yiyecekle ilgili sorunlarda cinsellik ile sorunlar aşılmaya çalışılır. Aynı zamanda seksi sadece selamlaşma amacıyla ve çatışma çözümü olarak da kullanabilirler. Bonobolar genellikle yüz-yüze (misyoner) pozisyonda çiftleşirler. 

Şempanzeler ise bu davranışların hemen hiçbirini göstermezler. Üst rütbede olan erkekler cinselliği tekeline alırlar ve grup içerisindeki dişilerin diğer erkeklerle çiftleşmesine izin vermezler. Şempanzelerde misyoner pozisyonunda çiftleşme gözlenmez.

11) Tehditler:

Ne yazık ki iki tür üzerinde de insanlardan kaynaklanan ciddi tehditler bulunmaktadır. Bunların başında, hemen her zaman olduğu gibi avlanma tehditi ve ormanlara kurulan tuzaklar gelmektedir. Bunun hemen arkasından ise yaşam alanlarının yok edilmesi ve çoğu zaman insan kaynaklı olmayan enfeksiyonel hastalıklar gelmektedir.