Geçmişte Mars'ta İklimi Değiştiren Bakteriler Yaşamış Olabilir!

Kızıl Gezegen, üzerinde yaşam barındırması konusunda oldukça tartışmalı bir gezegen. Bunun sebebi Mars’ın yüzeyinin yaşam barındırmayacak kadar ağır koşullar içeriyor olması. Bu koşullara; -62 derece sıcaklık, sıcaklığı hapsedemeyecek kadar kuru ve seyrek bir atmosfer, farklı bir su tanımı örnek verilebilir.^[1]

Popular Science

Evet; bu şartlar şu anda bildiğimiz türde bir yaşam için oldukça imkansız koşullar olabilir; ancak bu durum, Mars’ın çok eskiden yaşam barındırmadığı anlamına da gelmiyor.

Nature Astronomy dergisinde yayımlanan bir araştırmada Mars'ın birkaç milyar yıl önce yeraltı mikroorganizmalarına ev sahipliği yapmış olabileceği ortaya koyuluyor.^[2] Hatta araştırmanın başyazarı Boris Sauterey’in anlatımına göre söz konusu bu mikroorganizmalar kendi sonlarını getirmiş olabilirler.^[3] Evrimsel açıdan bu durumun önemini vurgulamak isteyen Boris Sauterey şöyle diyor:^[3]

Bu durum biyosfer ve gezegen arasındaki etkileşimi yeniden düşünmemiz için bir meydan okuma olabilir.

Boris Sauterey ve Arizona Üniversitesi’nde evrimsel biyolog olan Regis Ferrière'e göre Mars’ın ilk koşullarındaki karbondioksit ve hidrojen, suyun akmasına izin verebilir ve mikroskobik ölçüde canlı yaşamının evrimleşmesine müsaade eden ılıman bir iklim yaratabilirdi.^[3]

Söz konusu ekip Mars kabuğunun neye benzediğini anlamak için varsayımsal bir simülasyon adına bir çalışmada bulundular. Tahminler ile uyacak şekilde Mars kabuğu, atmosferi ve suyunu andırarak bir düzenek geliştirdiler. Ve bu düzeneğe Dünya’da karbondioksit ve hidrojen metabolizmasına sahip bir mikroorganizma türünü yerleştirip ölçüm yaptılar.

Nature

Ferrière bir basın açıklamasında şöyle diyor:^{[3], [4]}

Amacımız, kaya ve tuzlu su karışımıyla Mars kabuğunun bir modelini yapmak, atmosferden gelen gazların toprağa yayılmasını sağlamak ve metanojenlerin bununla yaşayıp yaşayamayacağını görmek. Ve cevap, genel olarak konuşursak, evet, bu mikroplar gezegenin kabuğunda geçimini sağlayabilirdi.

Ekibin deney simülasyonlarında kullandıkları metanojenik bakteriler Dünya’nın en ağır koşullu noktalarında; örneğin okyanus tabanlarındaki çatlaklarda, zifiri karanlıklarda, aşırı uç sıcaklıklarda yaşayabilen özel türlerdir. Bu bakteriler canlıların soludukları oksijeni karbondioksite çevirmelerine benzer bir metabolizma ile çevrelerindeki kimyasal maddeleri enerji verecek şekilde dönüştürüp atık ürün olarak metanı atmosfere salarlar.^[5]

Ekip Mars’taki metan salan mikroorganizmaların gezegenin kabuğunun hemen altında yaşadığını ve onları radyasyondan koruyan şeyin de birkaç santimlik kir tabakası olduğunu düşünüyor.^{[3], [4]}

Sauterey’in görüşüne göre Mars’ta buz içermeyen herhangi bir nokta Dünya’dakine benzer şekilde bu mikroplarla yüzüyor olabilirdi.^[4] Bununla birlikte şu anda Mars’ın karbondioksitçe zengin olan ince atmosferinin varlığının, milyarlarca yıl önce gezegendeki bu bakterilerin atmosferden çok fazla hidrojen çekmesinden ötürü kaynaklandığı da ekleniyor. Hidrojen emildikçe atmosfer sıcaklığı düştü ve muhtemelen gezegen yüzeyindeki veya yakınındaki herhangi bir mikroorganizma türü hayatta kalmak için daha derine indi. Ferrière bir basın açıklamasında şöyle diyor:^[4]

Mars'ın o zamanlar Dünya'dan biraz daha soğuk olabileceğini düşünüyoruz, ancak şimdiki kadar soğuk değil, ortalama sıcaklıklar büyük olasılıkla suyun donma noktasının üzerinde seyrediyor. Mevcut Mars, tozla kaplı bir buz küpü olarak tanımlanırken, erken Mars'ı, muhtemelen gölleri ve nehirleri, hatta belki de denizleri veya okyanusları oluşturan sıvı suya batırılmış, gözenekli bir kabuğa sahip kayalık bir gezegen olarak hayal ediyoruz.

Ekip ayrıca erken Mars koşullarını daha iyi anlamak için yüzey ve kabuktaki sıcaklıkları tahmin eden bir model de geliştirdiler. Bu tür bir yaşamın zaman içinde bu ortamda hayatta kalıp kalamayacağını tahmin etmek için bunu ayrı bir ekosistem modeliyle birleştirdiler. Sauterey bir basın açıklamasında şöyle diyor:^[4]

Bu mikropların o zaman karşılaşacakları sorun, Mars'ın atmosferinin temelde ortadan kaybolması, tamamen incelmiş olması, böylece enerji kaynaklarının yok olması ve alternatif bir enerji kaynağı bulmaları gerekmesiydi. Buna ek olarak, sıcaklık önemli ölçüde düşecek ve kabuğun çok daha derinlerine inmek zorunda kalacaklardı. Şu an için Mars'ın ne kadar süre yaşanabilir kaldığını söylemek çok zor.

Araştırmacılar, bu geçmiş yaşamın delillerini aramak için en iyi yerlerin Hellas Planitia (hala keşfedilmemiş bir bölge) ve Jezero Krateri olduğunu öne sürüyorlar.

Popular Science

NASA'nın Perseverance Rover’ı (Azim Keşif Aracı), Isidis Planitia'nın kuzeybatı tarafındaki kraterde önümüzdeki on yıl içinde Dünya'ya gönderilecek olan kayaları topluyor. Bu sayede Mars’taki canlılık arayışları soyut simülasyonlardan ziyade elle tutulur somut örnekler ile kesinleşebilecek.

Son olarak, bu durum özünde bizi yine entropiye yöneltiyor olabilir. İlkel bir yaşam formu olan metanojenlerin bile kendilerini yok edip habitatlarını yaşanmaz hale getirmelerinin evrimsel açıdan izahı bizi daha kapsamlı açıklamalara yöneltiyor. Evrimsel açıdan canlılık, kendini yok etmeye ya da daha düzensiz bir hale getirmeye çalışıyor olabilir. Mars bu konuda bize bir örnek ve ön izleme olabilir. Zaman ve en önemlisi bilim gösterecek...