Gaia BH1: Dünya'ya En Yakın Kara Delik Rekoru Kırıldı!

Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi ve Max Planck Astronomi Enstitüsü'nde görev alan Kareem El-Badry ve ekibi, Gaia uzay aracından gelen veriler doğrultusunda Dünya'ya en yakın kara deliği keşfettiklerini duyurdu!

Dünya'ya sadece 1560 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Güneş'ten 10 kat daha fazla kütleye sahip olan Gaia BH1, Dünya'ya en yakın kara delik rekorunun eski sahibine göre Dünya'ya yaklaşık iki kat daha yakın. Araştırmacılar, yıldız kütleli bu kara deliğin "kozmik arka bahçemizde" sayılabilecek kadar yakın mesafede olduğunu söylüyor.

Ancak Gaia BH1'i özel kılan tek şey bu değil. Kara delik; kendisine hemen hemen Dünya ile Güneş arasındaki mesafe kadar uzaklıkta bulunan, Güneş benzeri bir yıldız ile birlikte bulunuyor. El-Badry bu konuda şöyle konuşuyor:

Güneş Sistemi'ni alın, Güneş'in olduğu yere bir kara delik koyun, Dünya'nın olduğu yere de Güneş'i koyun; yeni bulduğumuz sistemi elde edeceksiniz. Bunun gibi sistemlerin tespit edildiğine dair birçok iddia olmasına rağmen bu keşiflerin neredeyse tamamı daha sonradan çürütülmüştü. Bu, galaksimizdeki yıldız kütleli bir kara deliğin etrafında geniş bir yörüngede dönen Güneş benzeri bir yıldızın ilk kesin tespitidir.

Gaia BH1'in Keşfi

Gaia BH1'in bize en yakın kara delik olmasına rağmen henüz keşfedilmesinin en büyük sebebi "beslenmeyen bir kara delik" olmasıdır. Doğalarından ötürü kara delikleri keşfetmek oldukça zordur. Ancak etrafındaki materyalleri içine çekerek beslenen bir kara delik, ironik şekilde evrendeki en parlak cisimlerden biri haline gelir. Öyle ki yaydığı ışınlar, milyonlarca ışık yılı uzaklıktan tespit edilebilir.

NASA

Bu yüzden araştırmacılar, Gaia BH1'i tespit edebilmek için yeni bir alternatif yöntem kullandılar. Galaksimizin üyeleri olan 2 milyar yıldızın konumlarını, hızlarını ve yörüngelerini detaylı olarak haritalayan Avrupa Uzay Ajansı (ESA) 'ya ait Gaia uzay aracı tarafından toplanan verileri incelediler. Araştırma ekibinin başındaki El-Badry şunları söyledi:

Son dört yıldır çok çeşitli veri kümeleri ve yöntemler kullanarak hareketsiz kara delikleri arıyorum. Bana (ve başkalarına) ait önceki girişimler ancak kara delik kılığına giren bir ikili sistem yelpazesi ortaya çıkarabildi, ancak bu sefer aramamız ilk kez meyve veriyor.

Bu çalışmada hakkında veri toplanan yıldızlardan birisi de Gaia BH1 ile birlikte bir ikili sistem oluşturan bu yıldızdı. Kuzey Gemini Gözlemevi'nin de doğruladığı veriler, çok büyük ve görünmeyen bir cismin yıldızın yörüngesinde düzensizliklere sebep olduğunu ve bu cismin her 186 Dünya gününde bir sistemin kütle merkezinin etrafındaki yörüngesini tamamladığını göstermektedir. El-Badry bu konuda şunları söylemiştir:

Sistemin bir kara delik içerdiğine dair ilk belirtileri aldığımızda iki nesnenin yörüngelerindeki en yakın mesafeye gelmesine sadece bir hafta vardı. Cisimlerin birbirine en yakın olduğu noktada yapılan ölçümler, ikili bir sistemde doğru kütle tahminleri yapmak için gereklidir. Bu nedenle Gemini'nin kısa bir zaman ölçeğinde gözlem sağlama yeteneği, projenin başarısı için kritik öneme sahipti. Mesafenin en aza indiği o kısa dönemeci kaçırmış olsaydık bir yıl daha beklememiz gerekecekti.

Teorik Modellerdeki Potansiyel Eksiklikler

Bu ilgi çekici keşif, birçok soruyu da beraberinde getiriyor. Bilim insanlarına göre Gaia BH1'i oluşturan ata yıldız Güneş'ten 20 kat daha kütleli olmalıdır. Ancak eğer bu doğruysa, yıldız sadece birkaç milyon yıl yaşamalıdır. Bu bir yıldız için çok kısa bir ömürdür. Ayrıca bu varsayıma göre yıldızın, süpernova geçirip kara deliğe dönüşmeden önce süperdev evresinde iken kendisine eşlik eden komşusunu yutmuş olması gerekirdi. Ancak gözlemlerde de açıkça görülebileceği gibi, yutulmuş olması gereken yoldaş yıldız hala orada.

Bu durum, teorik modellerimizde bazı eksiklikler olabileceği anlamına geliyor. El-Badry bu konuda şunları söylüyor:

Bu sistemin standart ikili sistem evrimi modelleriyle uyum sağlamaması ilginçtir. Bu durum, bu ikili sistemin nasıl oluştuğu ve bu hareketsiz karadeliklerden kaç tanesinin orada olduğu hakkında pek çok soru ortaya çıkarıyor.

ABD Ulusal Bilim Vakfı üyesi ve Gemini Gözlemevi çalışanı Martin Still de bu konuya şöyle değiniyor:

Bu durum galaksimizde varlığını tahmin ettiğimiz hareketsiz karadeliklerin ileride keşfedilebileceğini müjdelese de gözlemler, aynı zamanda çözülmesi gereken bir gizemi ortaya çıkarıyor: Bu ikili sistemdeki refakatçi yıldız, ortak bir geçmişi paylaştığı komşusunun egzotikliğine rağmen neden tamamen normal bir hayat sürüyor?