Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Evrim: Teori mi, Kanun mu?

Evrim Yasası Nedir? Evrim Teorisi ile Arasında Ne Fark Vardır?

4 dakika
103,943
Evrim: Teori mi, Kanun mu? Needle In A Stack
Evrim Ağacı Akademi: Evrime Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrime Giriş yazı dizisinin 2. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Evrim bir doğa yasasıdır (kanun/ilke). Bu doğa yasasının neden ve nasıl çalıştığını açıklayan bilgiler bütününe Evrim Teorisi adı verilir.

Halk arasında yaygın olarak kullanılanın aksine "teori" sözcüğü bilimde "ispatlanmamış veya asılsız düşünce" anlamına gelmez. Tam tersine, uzun süreli, çok açılı, çok disiplinli gözlemler ve incelemeler sonucunda elde edilen verilerin "neden" ve "nasıl" o şekilde olduğunu açıklayabilen bilgi bütünleri anlamına gelir. Bilimde bir "yasa/kanun", doğal bir olguya/fenomene yönelik gözlemdir. Bir şeyin "ne" olduğunu belirlememize yarar: örneğin "bütün cisimler yere düşer", "bütün canlılar farklılaşır" gibi. Bir önceki cümlemizdeki örneklerimizden ilki bilimde "kütleçekim yasası" olarak bildiğimiz konuyu, ikincisi ise basitçe "evrim yasası" olarak bildiğimiz konuyu basitçe izah eder. Bunlar yasalardır ve Evren'imizin yapısı/dokusu değişmediği müddetçe bu şekilde var olurlar.

Bilimin çalışma prensibi iddia edildiği gibi "Hipotez ileri sür, doğrula, doğruysa teori olur, daha da ispatlanırsa kanun olur." gibi saçma sapan ve eksik değildir. Çok daha karmaşıktır; öyle ki, yukarıda verilen şemada bile bilimsel çalışma prensibi son derece eksiltilmiştir.
Bilimin çalışma prensibi iddia edildiği gibi "Hipotez ileri sür, doğrula, doğruysa teori olur, daha da ispatlanırsa kanun olur." gibi saçma sapan ve eksik değildir. Çok daha karmaşıktır; öyle ki, yukarıda verilen şemada bile bilimsel çalışma prensibi son derece eksiltilmiştir.
University of Berkeley

Ancak kanunlar bilgi vermek konusunda son derece acizdirler, dolayısıyla bilimsel açıdan birer veri olmaları haricinde "bilgi verme gücü" bakımından pek değerli değildirler. Bilimde asıl değerli olan, bu temel kanunları (yasaları) ve kanunlardan doğan diğer tüm sonuçları birbirine bağlayarak etrafımızda süregelen olay ve olguların "neden" ve "nasıl" o şekilde meydana geldiğini açıklayan bilgi bütünleridir. İşte bunlara "teori" denir.

Tüm Reklamları Kapat

Örneğin kütleçekim yasasını açıklayan Newton'un Yerçekimi Teorisi, Einstein'ın Görelilik Teorisi (bununla ilgili önemli çıkarımları vardır), Kuantum Birleşik Alanlar Teorisi gibi teoriler vardır. Evrim yasasını açıklayan da birçok bilimsel teori vardır (Dawkins'in Bencil Gen Teorisi, Kızıl Kraliçe Teorisi, Gould'un Sıçramalı Evrim Teorisi, Darwin'in Doğal Seçilim Teorisi ve benzeri); bunlara bir bütün olarak Evrim Teorisi adını veriyoruz.

Bu teoriler, doğada gördüğümüz nesiller boyu gözlenebilen biyolojik değişim yasası olan evrim yasasının neden ve nasıl bu şekilde işlediğini izah eder. Bu teorileri inşa etmek için kanunlardan yola çıkarak hipotezler inşa ederiz; etrafımızda gördüğümüz, birbiriyle ilişkili gibi gözüken olay ve olgular arasındaki ilişkileri sorgularız. Bu sorgulama sürecinde ileri sürülen, sınanmayı bekleyen, bilimsel düşünüşe uygun her sav bir "hipotez"dir. Adı üzerinde, "ön-tez" anlamındadır ve teorilerin inşasında, değişmesinde, geliştirilmesinde, yanlışlanmasında kullanılırlar.

Asla unutmayın: Sizin bilim veya evrenle ilgili bir şeyi anlamıyor olmanız, o şeyin gerçek olmadığı anlamına gelmez. Olsa olsa, sizin o konu hakkında bilgisiz olduğunuz anlamına gelir. Dolayısıyla eğer ki daha en temel bilimsel terminolojiyle ilgili bilgilerden yoksunken, Evrim Teorisi, Kuantum Teorisi, Büyük Patlama Teorisi, vb. devasa kapsamlılık ve detaydaki bilimsel teorileri küçümsemeye çalıştığınızda, bilimi değil, kendi entelektüel varlığınızı ayaklar altına almış oluyorsunuz. Yapmayın.
Asla unutmayın: Sizin bilim veya evrenle ilgili bir şeyi anlamıyor olmanız, o şeyin gerçek olmadığı anlamına gelmez. Olsa olsa, sizin o konu hakkında bilgisiz olduğunuz anlamına gelir. Dolayısıyla eğer ki daha en temel bilimsel terminolojiyle ilgili bilgilerden yoksunken, Evrim Teorisi, Kuantum Teorisi, Büyük Patlama Teorisi, vb. devasa kapsamlılık ve detaydaki bilimsel teorileri küçümsemeye çalıştığınızda, bilimi değil, kendi entelektüel varlığınızı ayaklar altına almış oluyorsunuz. Yapmayın.

Dolayısıyla hiçbir hipotez ispatlanınca teori, teori daha da ispatlanınca kanun olmaz. Önce etrafımızda kendini tekrar eden olaylar ve olgular, yani kanunlar tespit edilir. Bu kanunların birbirleriyle ilişkileri sorgulanarak hipotezler kurulur ve bu hipotezlerden doğrulananlar (veya tekrarlanan testleri her seferinde başarıyla geçenler) arasında bağlantılar kurularak bu kanunları izah eden açıklamalar geliştirilir, bunlar da teoriler olur. Bu teoriler zaman ve bilimin sınavına tutulur ve bu süreçte bu teoriler de evrimleşirler.

İlla bir hiyerarşi kurulacaksa, teoriler açıklama gücü, kapsam, içerik, test edilebilirlik gibi birçok açıdan kanunlardan üstündürler. Öyle ki, bazı kaynaklar kanunları, teorilerin "kısa ve dar bir özeti" olarak nitelerler. Ancak modern bilimde böyle bir hiyerarşiden söz etmeyiz; çünkü gerek yoktur.

Sonuç

Bu konuda son sözü, 2011 yılında ODTÜ'de ağırladığımız Brown Üniversitesi'nden Prof. Dr. Kenneth Miller'a bırakalım. Kendisine "Evrim neden bu denli taarruz altında?" diye sorduğumuzda, şöyle söylemişti:

Kenneth Miller, eski Evrim Ağacı logosu (amblemi) ile, Devrim Stadyumu'nda...
Kenneth Miller, eski Evrim Ağacı logosu (amblemi) ile, Devrim Stadyumu'nda...
Aslında bilimde teori kanunlardan (gerçeklerden) daha yüksek bir idrak düzeyindedir. Çünkü teoriler gerçeklere açıklama getirirler, onları birleştirirler. Georgia Üniversitesi'nde atom fiziği dersi okursanız atom teorisi dersi alacaksınız. Profesör o dersin ismini gelecekte "atom gerçeği" olarak değiştirmeyecek. Çünkü atom teorisinin manası bu değil. Atom teorisi maddenin tabiatına dair on binlerce gerçeği açıklayan bir açıklamalar sistemi ve evrim teorisi de bunun gibidir. Evrim neden taarruz altındadır? Biyoloji birçok bilim dalını kapsayan bir alan. Eğer biyoloji müfredatından bir şey çıkarılacaksa, bu neden evrim olsun? Onu özel kılan ne? Neden hücre biyolojisi değil, neden fizyoloji değil? Bilim, gerçeğe dayalı kanıtların kuvvetle desteklediği teoriler üzerine kuruludur. Evrimi veya başka bir konuyu ayırıp özel muameleye tabi tutmak çok kötü bir fen eğitimi anlayışıdır. - Kenneth R. Miller (Brown Üniversitesi Biyoloji Profesörü)
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrime Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrime Giriş yazı dizisinin 2. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
464
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 683
  • Muhteşem! 257
  • Bilim Budur! 243
  • Merak Uyandırıcı! 138
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 129
  • Umut Verici! 83
  • İnanılmaz 74
  • Güldürdü 26
  • Üzücü! 7
  • Grrr... *@$# 5
  • İğrenç! 4
  • Korkutucu! 3
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • S. F. Mason. (1963). A History Of The Sciences. ISBN: 0020934009. Yayınevi: Macmillan General Reference.
  • D. J. Futuyma, et al. Evolution, Science, And Society: Evolutionary Biology And The National Research Agenda. (28 Eylül 1998). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: Universidad de Granada | Arşiv Bağlantısı
  • F. J. Ayala, et al. Science, Evolution, And Creationism. (25 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: The National Academies of Science, Engineering, Medicine | Arşiv Bağlantısı
  • Ç. M. Bakırcı. Evrim Ağacı'nın İlk Kitabı: ''Evrim Kuramı Ve Mekanizmaları''. (10 Ocak 2014). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
  • Ç. M. Bakırcı. Bilimsel Yöntem - 1: Bilim Dahilinde Hipotezler, Kanunlar, Bilimsel Gerçekler Ve Teoriler. (9 Nisan 2011). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
  • Ç. M. Bakırcı. Bilimsel Yöntem - 2: Bilimsel Yöntemin Örnekler Üzerinden Analizi. (24 Aralık 2012). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
  • Ç. M. Bakırcı. Bilimsel Yöntem - 3: Evrim Nedir? Evrim Teorisi 'Sadece Bir Teori' Mi? Evrim Çürütülebilir Mi?. (25 Aralık 2012). Alındığı Tarih: 25 Kasım 2018. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:16:30 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5547

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yaşamın Başlangıcı
Mikoloji
Maske
Olumsuz
Enzim
Gerçek
Gelişim
Tekillik
Biyografi
Öğrenme
Koruma
Doğa Yasaları
Mit
Veri Bilimi
Karanlık Enerji
Tür
Kartal
Köpek
Canlı Cansız
Memeli
Biyocoğrafya
Teknoloji
Hayvanlar Alemi
Devir
İletişim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrim: Teori mi, Kanun mu?. (23 Temmuz 2014). Alındığı Tarih: 31 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5547
Bakırcı, Ç. M. (2014, July 23). Evrim: Teori mi, Kanun mu?. Evrim Ağacı. Retrieved October 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5547
Ç. M. Bakırcı. “Evrim: Teori mi, Kanun mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 23 Jul. 2014, https://evrimagaci.org/s/5547.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrim: Teori mi, Kanun mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 23, 2014. https://evrimagaci.org/s/5547.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close