Evrim Ağacı Sosyal Yayında!

Evrim Ağacı Sosyal, Türkiye'deki bilim insanları ve bilimseverlerin birbirleriyle ve kendi aralarındaki bilgi alışverişini sosyal medya üzerinden pekiştirmeyi hedefleyen, kurallarını ana akım sosyal medyadan almayan, yenilikçi bir platform.

• Beta sürümünde olan platforma gitmek için: https://evrimagaci.org/sosyal

Evrim Ağacı'nı 2010 yılında Türkiye'de yaşayan veya ülkemizden çıkıp Dünya'nın dört bir yanında yaşayan bilimseverlerin ve bilim insanlarının ortak çatısı, ortak yuvası olmak için kurduk ve o gün bugündür aktif olarak geliştirmeye devam ediyoruz. Bu gelişimin en önemli basamaklarından biri, Evrim Ağacı'nı bir "blog arşivi" olmaktan çıkararak, Evrim Ağacı üyelerinin aktif ve etkili bir şekilde kullanabileceği bir sosyal medya aracına dönüştürmekti.

Günümüzde "sosyal medya" sözcüğü giderek daha mimli bir hâl almaya başladığından, bundan kastımızı açıklayalım: Sosyal medya, gerçek dünyadaki insanî (yani "sosyal") etkileşimleri dijital dünyaya taşıma sözü/vaadi veya en azından hayali ile geliştirildi. İnternetin yükselişiyle büyük oranda örtüşen bu yeni iletişim aracının amacı, sadece işyerleri veya dağıtık fikirler ile insanları birbirine bağlayan interneti, yeni bir "dünya" olarak kurgulamaktı. Dijital dünyanın araçları, bu hayale bambaşka bir boyut kattı.

Sosyal medya komünitelerin bir araya gelmesi, insanların birbiriyle bağlanması, farklı kültürlerin birbiriyle etkileşmeye başlaması gibi açılardan, internetin pozitif taraflarının birçoğunu direkt olarak miras aldı; hatta sahiplendi. Ancak kâr maksimizasyonuna bağımlı olan dev firmalar tarafından şekillendirilen sosyal medya, bu bağımlılığını tatmin edebilmek için gerçek hayatı düzene sokan birçok unsuru, özellikle de kişiler arası yazılı ve yazısız kurallar bütünü olan "sosyal kontratı" neredeyse tamamen ortadan kaldırdı. Anonim hesaplar trollüğü, trollük zihin sorunlarını doğurdu. Anlamlı etkileşimlerin ortadan kaldırılması, "eko odası" olarak bilinen, kişilerin kendi görüşlerinden başka hiçbir şeye yer vermediği; bilimsel kanıtların ikinci, hatta üçüncü plana atıldığı; "düşünce ve ifade özgürlüğü" kisvesi altında sahte ve yalan haberlerin halk arasına yangın gibi yayıldığı bir yere dönüştü. Sokakta bir meydana çıkıp da yüz binlerce kişiye bağırarak onlara yalan söyleyemeyecek herkes, dijital dünyanın imkanları sayesinde donanımı ve entelektüel birikiminden bağımsız olarak devasa ve kontrolsüz platformlara erişti.

Sosyal kontrat eridikçe, insani ilişkiler bozulmaya devam etti. Hemen her ülkede siyasi polarizasyon arttı; internet çoğunlukla negatif yorumlar ve ilişkiler üzerinden gelişmeye başladı. Bu en kritik veya sorunlu örnek değil; ama en aşina olabileceğiniz örnek olması bakımından vurgulamakta fayda görüyoruz: Herhangi bir ürünle/servisle/kişiyle ilgili kötü bir deneyimi olanların o ürüne/servise/kişiye negatif yorum yağdırabilmesi, ama aynı ürün/servis/kişi ile pozitif deneyimi olanların bunu paylaşmak için eşit motivasyona sahip olmaması gibi dijital dünyada daha da belirgin hale gelmiş, yanıltıcı bir asimetriye ulaşmış gündelik örnekler, dijital dünyanın gerçek dünyadaki ilişkileri kendi emelleri doğrultusunda modellemekten aciz kaldığını göstermektedir. Psikolojik araştırmaların tekrar tekrar gösterdiği üzere, duygularda çelişki yaratan, duygulara (özellikle de negatif duygulara) hitap eden etkileşimler, kişilerin o platformda zaman geçirme süresini artırmaktadır.^{[1], [2], [3]}

Evrim Ağacı olarak biz, bunların hepsini olmasa bile, bir kısmını çok basit adımlarla çözebileceğimize inanıyoruz. Evrim Ağacı Sosyal deneyimini de bu nedenle daha gerçekçi bir sosyal kontrat üzerine inşa etmeyi hedefliyoruz. Bu çerçevede kişilerin gerçek hesaplar kullanma sıklığı, yorumların hızı ve denetimi, her bir kullanıcının kredibilitesi, rasyonel etkileşim kapasitesi gibi metrikleri öne çıkaran, duygu-yüklü ve aceleci sosyal medyaya geçit vermeyen bir sistem inşa ediyoruz.

Sizi de bunun bir parçası olmaya davet ediyoruz: https://evrimagaci.org/sosyal

Şu anda sistemimizin temelleri atılmaya devam edildiği için (yani yazılım jargonuyla "beta" sürümünde olduğumuz için) aktif geliştirmeler görmeye devam edeceksiniz. Fakat şu ana kadar ortaya çıkan parçalarını şöyle özetleyebiliriz:

Evrim Ağacı Sosyal'de Neler Yapılabilir?

Şu anda çok erken aşamalarında, her gün yeni bir parçasını tamamlıyoruz ama özetle şöyle bir yol haritası var: Evrim Ağacı Sosyal, ana sayfadaki bir akış olarak gözükecek. Burada, Evrim Ağacı'nın makaleleri haricinde kalan, genellikle direkt olarak Evrim Ağacı okurları/üyeleri tarafından üretilen, yani "sosyal" değeri daha yüksek olan içerikler gösterilecek:

• Sorular ve cevaplar,
• Etkinlikler ve ilanlar,
• Eserler ve tavsiyeler,
• Blog yazıları,
• Yeni eklediğimiz bir özellik olan ve Evrim Ağacı Sosyal'in belkemiğinin önemli bir parçası olarak tasarlanan "sosyal paylaşımlar" (veya kısaca "gönderiler").

İlk üçüne daha aşina olduğunuzu varsayarak, direkt olarak gönderi türleriyle başlayalım:

Sosyal Gönderi Türleri Neler?

Yeni sosyal paylaşımlar ("gönderiler"), belli türden içeriklere ayrılıyor. Bunlar sizin sorunuzda bahsettiğiniz parçalar. Bunlardan en temel olanı:

Aklımdan Geçen

Bunu herhangi bir sosyal medyadaki duvarınıza yazdığınız herhangi bir şey gibi düşünebilirsiniz. Aklınızdan geçen şeyleri takipçilerinizle paylaşabilirsiniz. Bunun tek kritik tarafı, buradan paylaşılanların neredeyse tamamı sadece sizin takipçilerinize gösterilecek; çünkü genelde sadece sizi takip edenleri ilgilendirecek, öznel şeyler olacak. Aşağıda kalan diğerleriyse çok daha objektif gönderiler olacak.

Komüniteler

Aklımdan Geçen haricinde kalanları birer komünite gibi düşünebilirsiniz; çünkü ileride her bir komünitenin kendi moderatörleri, (yenilenmiş) kuralları, vs. olacak. Ama o zamana dek, şu anda da, bu komünitelere sadece o komünitenin kurallarına uygun gönderiler yapılabiliyor.

Aklımdan Geçen yerine, uygun düştüğünde paylaşımlarınızı bu komünitelere yapmanızın avantajı şu: Aklımdan Geçen (yukarıda da bahsettiğim gibi) neredeyse her zaman sadece kendi takipçilerinize gösterilecekken, kurallara uyan komünite paylaşımlarınız sitenin geneline gösterilecek.

Her birinin kendince kuralları var. Bu kuralları, paylaşım yapmadan önce şuraya tıklayarak görebilirsiniz:

Her birinin kurallarını buraya yazarak uzatmayacağız (sadece bazı kritik olanlara yer vereceğiz). Her birine 5 örnek yazarak tam olarak ne tür içerikler beklendiğine dair bir fikir vermeye çalışacağız:

Fark Ettim ki... (Tespit)

Bu komünite, fark edildiğinde ufku genişleten tespitler içindir. Bu komünitede Evren'in herhangi bir parçasıyla ilgili fark ettiğiniz tespitleri paylaşabilirsiniz. İyi bir tespit, insanların ilk etapta fark etmemiş olabileceği, özgün bir gerçeğe parmak basmalıdır. Okunduğunda "Aaa evet ya!" tepkisini hedeflemelidir. Fark ettiğiniz şeyler şahsi kanaatiniz veya tercihleriniz değil, herkesin katılabileceği evrensel/objektif gerçekler/farkındalıklar olmalıdır.

Örnekler:

• Buzdolabını zırt pırt kontrol etmemizin nedeni sihirli bir şekilde yiyecek bir şeyler oluşmasını beklememizden değil; standartlarımızın o anda buzdolabında olanları yiyecek kadar düşüp düşmediğini görmek için.
• Ne kadar çok çalıştığımıza göre değil de ne kadar vazgeçilmez olduğumuza göre maaş alıyoruz.
• Bir saatte 3600 saniye var ve birçok kişi saatte 36 liradan az kazanıyor; yani birçok insanın zamanı saniyede 1 kuruştan daha değersiz. Yani yere düşmüş 1 kuruşu eğilip almak hemen herkes için kârlı bir iş.
• Yetişkin olmak ihtişamlı bir akşam yemeği hazırlayabilmek demek değil. İhtişamlı bir akşam yemeği pişirdikten sonra yatağa gitmeden önce arkada temiz bir mutfak bırakabilmek demek.
• Bir tatil gününden önceki gece, tatilin kendisinden daha keyifli.

Bugün Öğrendim ki...

Bu komünite, öğrendiğiniz yeni şeyleri paylaşmanız içindir (linkleri ilgili kutuya girmeniz gerekmektedir).

Örnekler:

• Cengiz Han kızlarını dost bir ülkenin kralları ve kral çocuklarıyla evlendirirdi. Sonrasında yeni damadına Moğol savaşlarında askeri roller verirdi ve bu sırada kızları yönetimi ele geçirirdi. Damatlarının çoğu savaşta ölürdü ve bu sayede kızları o ulusun lideri hâline gelirdi. [https://thetyee.ca/Books/2010/07/26/GenghisFeminist/]
• FBI, işe hacker almakta zorlanıyor çünkü FBI işe alım kurallarından biri, adayın son 3 yılda marijuana tüketmemiş olmasını gerektiriyor. [https://www.nydailynews.com/life-style/fbi-struggling-find-good-hackers-due-pot-rules-article-1.3949920]
• 1916 yılında Amerikan Anayasası’na önerilen bir madde, bütün savaş kararlarının oya sunulmasını ve “Evet!” oyu veren herkesin Amerikan Ordusu’na gönüllü olarak yazılmasını zorunlu hâle getirmeyi önerdi. [https://www.huffpost.com/entry/amendment-war-national-vote_n_3866686]
• Animal Planet belgeselinin “Nehir Canavarları” serisi sona ermek zorunda kaldı çünkü başroldeki Jeremy Wade, Dünya üzerinde bilinen bütün büyük tatlısu balıklarını yakalamayı başardı ve belgeselde gösterilecek hayvan kalmadı. [https://www.looper.com/72292/untold-truth-river-monsters/]
• Milenyum kuşağından olup da baba olanlar, çocuklarıyla, kendi babalarının kendileriyle geçirdiğinden 3 kat fazla zaman geçiriyor. 1982’de babaların %43’ü asla bebek bezi değiştirmediğini itiraf ederken, bu oran 2013’te %3’e düştü. [https://www.mother.ly/parenting/millennial-dads-spend-more-time-with-their-kids/]

İşe Yarar İpucu

Bu komünite, hayatı kolaylaştıran veya güzelleştiren tavsiyelerinizi paylaşmanız içindir. Verdiğiniz öneriler genel geçer olarak bilinen, yaygın öneriler olmamalıdır.

Örnekler:

• Daha zeki bir çocuğunuz olsun istiyorsanız, ona kitap okumayı olabildiğince erken öğretin ve kitap aşkını aşılayın. Çünkü okumaya başladıkları anda, kendilerini eğitebilmeye başlayacaklar. Bu, kitap okuma yeteneğinden yoksun akranlarına büyük bir fark atmasını sağlayacak.
• “Rüya firmada çalışma” ideolojisine kanmayın. Ortalama bir firmada senin yaptığın işi destekleyen bir patrona sahip olmak, kendi alanında uzmanlaşmasını sağlar ve sana bağımsızlık kazandırır.
• Sen başvurana kadar işyerin var olduğundan bihaberdi, sen gittikten sonra da yokluğunu fark etmeyecek. İyi olmaya bak.
• Elinizde tüm veriler yokken, yabancılara elinizden geldiğinde anlayışla yaklaşın. Önünüzdeki çok yavaş mı sürüyor? Belki arka koltukta annesinin doğum günü pastası vardır? Bu kafa yapısı sizi daha az agresif ve daha bağışlayıcı yapacak.
• Geçmişte kötü bir şey yapmış olmanız, bugün ona karşı olamayacağınız anlamına gelmiyor. Bu sizi iki yüzlü yapmıyor; büyüdüğünüzü gösteriyor. İnsanların şu anki fikirlerinizi geçersiz kılmak için geçmişinizi kullanmalarına izin vermeyin. Büyüme denen bir şey var. Onu kucaklayın.

Bilim Haberleri

Bu komünite, bilimde yaşanan gelişmeleri ve bilim haberlerini paylaşmanız içindir. Paylaştığınız bilim haberleri ve bilimsel gelişmeler güvenilir kaynaklara dayanmak zorundadır. Bilimdeki en güncel gelişmeleri aktarmaya çalışın. 6 aydan eski haberler/gelişmeler yasaktır. İçeriğinden haberdar olmadığınız haberleri/gelişmeleri paylaşmayın; paylaştıklarınızı okuyun.

Örnekler:

Agora Bilim Pazarı

ÖZ BİYOLOJİ

Devamını Göster

₺530.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

• Gençler, her zamankinden daha yalnız: %30’u nasıl yeni arkadaş edineceğini bilmediklerini ve ömürlerinde hiç bu kadar yalnız hissetmediklerini söylüyor. [https://www.vice.com/en/article/z3n5aj/loneliness-epidemic-young-people]
• Felçli adam, beyin implantını kullanarak 3 ay sonra ilk cümlesini kurdu: “Bira istiyorum.” [https://www.independent.co.uk/tech/paralysed-man-brain-implant-beer-b2044610.html]
• Kambur balinalar artık tehdit altında statüsünde değil! [https://www.abc.net.au/news/2022-02-26/humpback-whales-no-longer-listed-as-endangered/100862644]
• İki kadın, tarihte ilk defa bir Nobel Kimya Ödülü’nü paylaştı. [https://news.sky.com/story/two-women-jointly-win-nobel-prize-for-chemistry-for-first-time-in-history-12098161]
• Balıkların da acı hissettiğine yönelik kanıtlar artıyor! [https://www.theguardian.com/environment/2021/apr/12/there-is-ample-evidence-that-fish-feel-pain]

Hikaye Başlat

Bu komünite, hakkında yazılabilecek hikayeler başlatmanız içindir. Bu biraz "özel" bir komünitemiz çünkü diğerlerinin aksine aynı zamanda sitenin bir başka parçasında kullanılıyor: Blog yazıları. Blog yazıları, burada da anlattığımız gibi, Evrim Ağacı okurlarının tamamen özgür bir şekilde kendi yazılarını yayınlayabildikleri (editör denetimi olmayan) blog platformumuz. Blog kısmında teşvik ettiğimiz şeylerden biri de bilimkurgu veya polisiye gibi kurgusal eserlerin/hikayelerin yazılması. Ama hakkında yazacak şey bulamazsanız diye, hikaye başlatıcılarımız var:

İşte sosyal paylaşımlar arasından "Hikaye Başlat"a girdiklerinizden çok kaliteli ve özgün olanlar Evrim Ağacı yönetimi tarafından işaretlenecek ve tüm kullanıcıların hikaye başlatmakta kullandığı şablonlar listesine eklenecek.

Örnekler:

• Yıl, 1910. Para kazanmakta zorlanan bir sanatçı olan Adolf Hitler, iyi niyetli zaman yolcularının kendisine yönelik bugüne kadar olan suikast girişimlerini atlatmayı başardı. Ama sıradaki zaman yolcusu biraz farklı. Onun amacı Hitler'i öldürmek değil. Amacı, Hitler'e daha iyi bir ressam olmayı öğretmek. Cüppesini kaldırıyor ve altından devasa kıvırcık saçlarıyla Bob Ross çıkıyor.
• Dünya'daki diğer herkesle birlikte sen de "Büyük Köroluş" olayı sırasında görüş yeteneğini kaybettim. 2 yıl sonra, hiçbir uyarı olmaksızın, tekrar görebilmeye başladın. Şaşkınlıkla etrafına bakarken, duvarlara, yerlere, kapılara ve diğer tüm yüzeylere bir mesajın tekrar tekrar yazıldığını gördün: "Onlara Sakın Görebildiğini Söyleme!"
• Öldün. Bir sinema salonunda, kopyan olan bir dolu insanla bir aradasın. Onlar, senin önceki yaşamdan reenkarnasyonların ve az sonra, hep birlikte bir sonraki yaşamını beyaz perdede seyredeceksiniz.
• Saat sabah 3. Resmi bir bildirim sesiyle uyanıyorsun. Bildirimde şu yazıyor: "SAKIN AY'A BAKMA!". Onun hemen altında, yüzlerce diğer bildirim geldiğini görüyorsun. Tanımadığın yüzlerce numara, sana şu tür mesajlar göndermiş: "Harika bir gece! Dışarı bak."
• Şizofren bir adam, kafasındaki seslerden bıktı ve eğer sesler kafasında yaşamaya devam edecekse, kira ödemeleri gerektiğini söyledi. Ertesi gün, masasında bir zarf içinde bol miktarda para buldu.

Alıntı & Aforizma

Bu da biraz farklı bir komünite çünkü şu anda farklı bir şekilde erişiliyor:

Bu, bizim yıllardır var olan Söz & Aforizma kısmımızın sosyalleştirilmiş hâli. Bu komünite, okuduğunuz veya izlediğiniz eserlerde gördüğünüz, hoşunuza giden, bilgilendirici veya yol gösterici sözleri/alıntıları paylaşmanız içindir.

Örnekler:

• “Bir gün atomun enerjisini serbest bırakacağız, gezegenler arası yolculuklar gerçekleştireceğiz, ömrü uzatıp, kanseri ve tüberkülozu tedavi edeceğiz; ama en düşük seviyeli kişiler tarafından yönetilmiş olmanın sırrını asla çözemeyeceğiz.” Anonim
• "Eğer haklı olduğunu biliyorsan, başkalarının ne düşündüğünü umursamazsın. Er ya da geç gerçekler ortaya çıkar." - Barbara McClintock
• "İstikrarlı bir şekilde söylenen yalanların gücü büyüktür; ancak bilim tarihi göstermektedir ki bu güç genellikle uzun soluklu olamamaktadır." - Charles Darwin
• "Evren'in sizin anlayabileceğiniz gibi olma gibi bir yükümlülüğü yoktur." - Neil deGrasse Tyson
• "Bizler gibi ufacık türler için Evren'in sınırsızlığına dayanabilmemizin tek yolu sevgidir." - Carl Sagan

Soru & Cevap

Evrim Ağacı Sosyal'den önce geliştirdiğimiz Soru & Cevap Platformu da böylece sosyal medya tarafımızın bir parçası hâline gelmiş oldu. Ona da özel bir şekilde erişiyorsunuz:

Bu platform, zaten şu anda kullandığınız platform; dolayısıyla kurallarınızı bildiğinizi varsayıyoruz. Bilmeyenler, buradan okuyabilirler.

Eğer Evrim Ağacı ailesine/okurlarına soru soracaksanız, diğer gönderi tiplerini kullanmamalısınız. Sadece Soru & Cevap Platformu'na girilen sorulara cevap verilebilmektedir.

Sonuç

Şimdilik böyle... Dediğimiz gibi, bu daha başlangıç, ileride farklı komüniteler de kurmaya başlayacağız. Ayrıca şu tuşları da kurcalamanızı öneririz, çünkü görsel ekleme, başlık ekleme ve link ekleme gibi fonksiyonları var:

Umuyoruz ülkemiz ve bilim için faydalı bir girişim olur.

Gelişmelerden sizleri haberdar edeceğiz.

Keyifli paylaşımlar.