En Güvenli Ulaşım Yolu Hangisidir? Hangi Araçla Yolculuk Yapmak En Tehlikelidir?

Taşıtların güvenliği, zamana ve mekana bağlı olarak değişebilmektedir. Örneğin otomobil teknolojisinde yaşanan gelişimler sayesinde son birkaç on yıl içinde arabalardan kaynaklı ölümler dikkate değer miktarda azaltılabilmiş, spesifik bir kaza sırasında sürücü veya yolcuların ölüm riski önemli ölçüde azaltılmıştır. Yapay zeka destekli otomatik pilot ile yönetilebilen araçların gelişmesiyle birlikte, kaza ve ölüm oranlarının daha da azalması beklenmektedir. Benzer gelişmeleri, diğer ulaşım araçlarında görmek de mümkündür.

Benzer şekilde, ülkeye bağlı olarak da bir ulaşım yolunun güvenlik seviyesi değişebilir. Örneğin fiyatların artmasına bağlı olarak belirli standart özelliklerin masraflarını bile karşılayamama durumunda, birçok ülkede otomobille seyahat daha güvenli hâle gelirken, belirli ülkelerde bu gidişat ters yönde olabilir. Bununla paralel bir şekilde, ülkenin trafik kültürüne bağlı olarak da gelişmeler yavaş veya hızlı olabilir: Trafik kurallarına uymakta zorlanan bir coğrafyada, teknolojik gelişmelerin olumlu etkisi de kısıtlı olabilecektir. Öte yandan, uluslararası standartların katı bir şekilde uygulandığı havacılık sektörü gibi sektörlerde, bu sürecin bir parçası olmak isteyen her ülke, mecburen üst düzey kurallara uymak zorunda kalacaktır ve dolayısıyla bu ulaşım türünün arttırılmış güvenliğinden faydalanmış olacaktır.

En Güvenli Ulaşım Yolu: Uçaklar!

Her ne kadar ulaşım yolu ve taşıt güvenliği ülkeden ülkeye ve zamandan zamana değişebiliyor olsa da, içinde bulunduğumuz çağda, bazı örüntüler giderek belirgin hâle gelmektedir. Yani belirli araçlar diğerlerine göre bariz bir şekilde daha güvenlidir ve bazı diğer ulaşım yolları, alternatiflerine göre bariz bir şekilde tehlikelidir: Güvenli ulaşım ölçeğinin bir ucunda uçaklar, diğer ucundaysa motosikletler bulunmaktadır. Ancak aradaki farkın büyüklüğünü görebilmek için, öncelikle motosikletleri bir kenara koyarak, diğer ulaşım yollarını kıyaslamamız gerekmektedir:

Ian Savage

Yukarıdaki grafikten de görülebileceği üzere, 2000-2009 yılları arasında yolcuların kat ettiği her 1.6 milyar kilometrede, 7.28 araba yolcusu, 3.17 gemi yolcusu, 0.43 tren yolcusu, 0.24 metro yolcusu, 0.11 otobüs yolcusu ve 0.07 uçak yolcusu hayatını kaybetmiştir. Uçaklar, bariz bir şekilde en güvenli ulaşım yoludur. Bu, şu demektir: Dünya genelindeki arabalar, toplamda 1.6 milyar kilometre yol kat ettiğinde, bu yolculuğu yapanlar arasından 7.28 kişi hayatını kaybetmiştir. Dünya genelindeki uçaklar, toplamda 1.6 milyar kilometre yol kat ettiğinde, bu yolculuğu yapanlar arasından 0.07 kişi hayatını kaybetmiştir.

Bu, bir istatistik olduğu için, kişi sayısı tam sayı olmak zorunda değildir. Bir diğer deyişle, uçakla yapılan yolculuklarda 1 kişinin ölmesi için, Dünya'daki tüm uçakların toplamda 22.8 milyar kilometre yol kat etmesi gerekmektedir (bu, Dünya ile Plüton arasındaki mesafenin 7 katından fazladır). Arabalı yolculuklarda ise 1 ölüm görmek içinse Dünya'daki bütün arabaların toplamda sadece 219 milyon kilometre kat etmesi yeterli olacaktır. Bu istatistik yöntemi sayesinde, farklı ulaşım yollarının farklı miktarlarda kullanımını da dikkate alınmış olmaktadır.

İstatistiği İyi Anlayın!

Neden bu tür bir istatistiğin kullanıldığını da anlamak önemlidir: Birçok insan, örneğin uçak kazalarından kurtulma ihtimalinin çok düşük olduğunu bilecektir. Ancak spesifik bir uçağın düşüşünden kurtulma ihtimaliniz çok az bir öneme sahiptir. Önemli olan, kurtulma ihtimalinin çok düşük olduğu o olay yaşanana kadar, o ulaşım yoluyla toplamda ne kadar yol kat edilebildiğidir.

En nihayetinde ulaşım yollarını kullanma nedenimiz, bir yerden bir yere ulaşabilmektir. Hiçbir şekilde trafiğe çıkmayan birinin, ulaşım yollarında hayatını kaybetme ihtimali de olmayacaktır (veya göz ardı edilebilir düzeyde olacaktır). Ancak ulaşım yollarını kullanmayı seçiyorsak, ne kadar yol kat ettikten sonra ölümlü bir kazanın yaşanacağına bakmak önemlidir. Düşen bir uçaktaki 200 yolcunun hepsinin ölmesi trajik olsa bile, sadece bu mutlak sayılara bakmak (örneğin "Arabalı bir kazada en fazla 3-4 kişi ölüyor!" demek) yanıltıcıdır.

Bütün yolcuların o ulaşım yoluyla kat ettikleri spesifik bir yol miktarında yaşanan ölüm sayısına bakmak gerekmektedir. Yukarıdaki grafikte verilen de budur. İnsanlar, arabalar içinde 1.6 milyar kilometre kat ettiklerinde, ortalamada 7.28 kişi ölmektedir. Dünya genelindeki uçaklarda ise aynı yol kat edildiğinde sadece 0.07 kişi ölmektedir. Bu bakımdan, kat edilen yol başına arabada ölme riski, uçakta ölme riskinden 104 kat fazladır.

En Tehlikeli Ulaşım Yolu: Motosiklet!

Motosikletler, yapıları gereği tehlikeye çok daha açık bir ulaşım türüdür. Hem güvenlik önlemlerinin çok daha kısıtlı olması hem de sürücülerin onları trafikte göz ardı edilmeye çok daha meyilli olmasından ötürü motosiklet kullanımı son derece risklidir. Bunu grafiğe dökmek istersek, aşağıdaki gibi bir sonuçla karşılaşırız:

Ian Savage

Görülebileceği gibi ilk grafiğe motosiklet eklendiğinde, diğer ulaşım biçimlerinde yaşanan ölümlü kazaların oranı önemsenmeyecek kadar azalmaktadır. Northwestern Üniversitesi ekonomistlerinden Ian Savage, şöyle yazıyor:^[1]

Günde 24 kilometre yol kat eden bir motosiklet sürücüsünün ölüm riski, akıl almaz bir şekilde 860'ta 1 olarak ölçüldü. Kat edilen yol bakımındansa bir motosikletlinin ölme riski, otomobil ve hafif kamyonetlerden 29 kat fazlaydı. Şöyle düşünün: 1 yıl boyunca her gün uçakla 804 kilometre yol kat eden birinin ölme riski sadece 85.000'de 1'di.

Sonuç

Hayatımızda yaptığımız her tercih, bizim risk toleransımızı yansıtır. Bazı kişilerin risk toleransı yüksektir ve bu nedenle bir uçaktan paraşütle atlayabilirler. Bazı kişilerinse risk toleransı düşüktür ve bu nedenle araba kullanmaktan bile uzak dururlar. Ancak ne yaptığımızda ne tür bir riskle yüzleştiğimizi anlamak, daha rasyonel tercihlerde bulunmamızı sağlayabilir. 1970'li yıllardakine göre ulaşım, artık çok daha güvenli olsa da, bazı ulaşım türlerinin diğerlerine göre çok daha riskli olduğu hatırlanmalıdır. Ayrıca bu sayıların zamanla ve mekanla değişebileceği de unutulmamalıdır.