Dagen H: İsveç’te Trafik Akış Yönünün Bir Gecede Değiştirildiği Gün!

3 Eylül 1967 sabahı, İsveç’te tüm ülke çapında bir kaos hâkimdi. İsveç, artık yolun sol tarafında araç kullanmamaya karar vermişti! O gün, sabah saat tam beşte, tüm trafik durdu. Sonra yavaş bir şekilde, sürücüler araçlarını diğer tarafa yönlendirdiler. Tüm hayatları boyunca yolun “ters” tarafında araç kullanan milyonlarca sürücünün yeni kuralları uygulamaya başlamasıyla kaos, ülke genelinde ortaya çıktı. Günlük işe gidiş gelişler son derece yabancı hale geldi. İşin en zor kısmı, sürücülerin adeta "kas hafızasına" atadıkları şeylerin çoğunu tekrar öğrenmekti, ki bu da sürüşün çoğunu oluşturur.

1950'lerin başında hükümet tarafından, trafiğin artık sağdan akması için bir öneride bulunulduğunda İsveçliler bu fikre şiddetle karşı çıktı. 1955'te yapılan referandumda seçmenlerin yüzde 83'ü fikre karşı oy kullanmasına rağmen, hükümet tarafından, İsveç'i Avrupalı komşularının geri kalanıyla aynı yola sokacak değişiklik için kesin karar verildi.

Geçmişte Romalılar ve Yunanlılar, dolayısıyla Avrupa'nın çoğu, trafiği soldan akacak şekilde dizayn etmişti. Bu, atlıların sol elleriyle dizginleri tutmalarına ve sağ elleriyle kılıçlarını kullanarak, haydutlarla başa çıkmalarına izin veriyordu. Ancak atlar yerini arabalara, haydutlar ise sisteme daha entegre olmuş soygunculara bıraktıkça, bu gereksinim ortadan kalkmaya başladı.

Ülkeler Neden Şerit Değiştirdiler?

Amerika Birleşik Devletleri'nde soldan sağa geçiş, yük arabalarının yerini birkaç çift at tarafından çekilen büyük yük vagonları aldığında gerçekleşti. Vagonlarda sürücü koltuğu yoktu, bu yüzden sürücüler sol arka atın üzerine oturur ve tüm atları kontrol edebilmek için kırbaçlarını sağ ellerinde tutardı. Solda oturan sürücüler, karşıdan gelen vagonların tekerleklerinden uzak durabilmek için diğer vagonların sağlarından geçmeyi tercih ediyordu. Bunun da, yolun sağ tarafında sürdüklerinde daha kolay olduğunu fark ettiler.

İngiltere Neden Şerit Değiştirmedi?

Amerikalılara nazaran daha küçük vagonlara sahip olan İngilizler ise, geleneği devam ettirerek yolun solunda kaldılar. Böylece Britanya İmparatorluğu’nun bir parçası olan ülkeler sol el kuralını benimsedi. Kanada gibi bazı ülkeler ise sonunda Amerika ile sınır geçişlerini kolaylaştırmak için sağa geçiş yaptılar.

Dagen H: İsveç'te Şeritlerin Değiştiği Gün

İsveç'in de benzer nedenleri vardı. İsveç'in, kara sınırlarını paylaştığı Norveç ve Finlandiya da dâhil olmak üzere tüm komşularının trafiği sağdan akıyordu. En büyük ve acil sorun, sürüş güvenliğiydi. Trafiğin soldan akmasına rağmen, arabaların %90’ının direksiyonu aracın sol tarafındaydı, çünkü çoğu Amerika Birleşik Devletleri'nden ithal edilmişti. İşin ilginci, Volvo gibi birçok İsveçli otomobil üreticisi, iç pazar için bile, yolun sağ tarafında sürmek üzere tasarlanmış otomobiller üretiyordu; sol tarafa önem vermiyorlardı. Sonuç, çok fazla trafik kazasıydı.

1963'te İsveç hükümeti, ülkenin trafiğinin akış yönünün sağa geçeceğini halka bildirdi. 3 Eylül 1967 günü de, değişimin gerçekleşeceği tarih olarak belirlendi. O günden beri bu tarih, İsveç’te, "sağdan trafik saptırma" anlamına gelen "Högertrafikomläggningen"in kısaltması olan Dagen H veya H-Day olarak biliniyor.

Ülkeyi ve yaklaşık 8 milyon sakinini devasa değişime hazırlamak, maliyetli ve karmaşık bir işti. Trafik ışıklarının tersine çevrilmesi, yol işaretlerinin değiştirilmesi, kavşakların yeniden tasarlanması, yoldaki hatların yeniden boyanması, her iki tarafa kapı koyabilmek için otobüslerin modifiye edilmesi ve otobüs duraklarının yeniden konumlandırılması gerekiyordu. Bu değişikliklerin çoğu aylar öncesinden başlatıldı ve H-Day'den hemen önce tamamlandı. Yeni trafik sinyalleri, son saatlere kadar siyah plastikle kapatıldı. Aynı şekilde, yollara çizilen yeni çizgiler de siyah bantla kapatıldı. Ülke genelinde 360.000 civarında sokak tabelası tek bir günde değiştirildi.

Halkı bu büyük değişimle uzlaştırmak ve nasıl uygulanacağı konusunda eğitmek için büyük bir PR kampanyası yürütüldü. Geçişi temsilen, akıllıca uygulanmış bir ok ile büyük bir H içeren bir logo tasarlandı. Bu logo, süt kutularından, kadın iç çamaşırlarına kadar her şeyde görülmeye başlandı. Hükümet, sürücülere sağdan gitmeleri gerektiğini hatırlatmak için renkli eldivenler ve yeni farlar gibi özel ürünler tasarladı. İsveçli bir televizyon kanalı, insanların yaklaşmakta olan değişimi hatırlamalarına yardımcı olmak için en iyi şarkının yazılması için bir yarışma düzenledi. Ünlüler, Dagen H hakkında konuşmak için popüler televizyon programlarına çıktı, radyo ve gazete reklamları ve sokaklardaki büyük reklam panoları ile vatandaşlar bilgilendirildi.

Değişime giden saatlerde adeta bir şenlik havası vardı. Sabahın erken saatlerinde kalabalıklar toplanmaya başladı. Havai fişekler ve şarkılarla yeni bir güne başlayan İsveç’te sabah 04:50'de, şehir genelinde yapılan bir anons ile yeni yol işaretleri ortaya çıktı ve arabalar sağ tarafa yönlendirildi.

Dikkatli planlama sayesinde, büyük değişim, kaçınılmaz trafik sıkışıklığı ve birkaç ufak kazanın dışında sorunsuz gerçekleştirildi. Sokaklarda yaşanacak olası kan banyosu beklentisiyle toplanan bazı haberciler ve karşıtlar, neyse ki hayal kırıklığına uğradı. Değişikliğin hemen ardından gelen aylarda, trafikte alınan ekstra tedbirler sayesinde, trafik kazası oranları önemli ölçüde düştü. Halk yeni trafik yönüne tamamen alıştıktan yaklaşık üç yıl sonra kaza ve ölüm oranları normal düzeylerine geri döndü. Geçiş, resmen tamamlanmıştı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Genel olarak, proje İsveçli vergi mükelleflerine 628 milyon Kron’a mal olsa da ekonomi tarihçisi Lars Magnusson’a göre bu rakam, projenin ölçeğiyle karşılaştırıldığında, oldukça küçük.

Böyle köklü bir değişimin günümüzde uygulandığını hayal edin. 3 Eylül 1967’de İsveç’te sadece bir televizyon kanalı ve bir radyo kanalı bulunuyordu. Ancak, günümüzde sosyal medya dâhil olmak üzere medya kanallarının çeşitliliği ile tüm nüfusa ulaşmak çok daha karmaşık bir konu olacaktır. İsveç’in mevcut ulaşım stratejistleri, Dagen H’nin bir eşdeğerinin bugün 1967’de olduğu kadar sorunsuz bir şekilde uygulanamayacağına inanıyor.