Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi?

4 dakika
333
Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi? Earth
Tüm Reklamları Kapat

Nature dergisinde yayınlanan büyük bir uluslararası çalışma, ekmeklik buğdayın antik dünyayı nasıl şekillendirdiğini ve bugün 8 milyarlık küresel nüfusu besleyen ikonik bir ürün haline gelme yolculuğunu gözler önüne seriyor. Çalışmanın baş yazarlarından biri olan Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nden (KAUST) buğday araştırmacısı Profesör Brande Wulff şöyle açıklıyor:

Bulgularımız, medeniyetimizde yeni bir tarım türünün başlatan ve insanların yerleşik hayata geçip toplumlar oluşturmasına olanak sağlayan ikonik bir olaya ışık tutuyor.

John Innes Merkezi'nde grup lideri ve çalışmanın yazarlarından Profesör Cristobal Uauy şunları söylüyor:

Bu çalışma, küresel işbirliğinin ve ülkeler arasında veri ve tohum paylaşımının önemini gösteriyor; kurumlar arasında ve uluslararası olarak sınırların ötesinde kaynakları ve uzmanlığı birleştirerek çok şey başarabiliriz.

Açık Yabani Buğday Konsorsiyumu'nu (İng: Open Wild Wheat Consortium) oluşturan enstitülerin araştırmasına göre ekmeklik buğdayın başarısının sırrı, Aegilops tauschii adlı yabani bir otun genetik çeşitliliğinde yatıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Ekmeklik buğday, aslında tek bir karmaşık bitki içinde üç genom (A, B ve D) içeren üç yabani otun hibrididir. Normalde pek göze çarpmayan bir yabani ot olan Aegilops tauschii, sekiz ile on bir bin yıl önce Bereketli Hilal'in erken dönemlerinde ekilen makarnalık buğdayla çaprazlandığında ekmeklik buğdaya D-genomunu kazandırdı.

Güney Hazar Denizi kıyılarında gerçekleşen bu tesadüfi hibritleşme, tarımsal bir devrimin fitilini ateşledi. Ekmeklik buğdayın tarımı, yüksek gluten içeriği sayesinde daha kabarık ve esnek bir hamur oluşturan bu dinamik yeni ürünü çiftçilerin coşkuyla benimsemesiyle hızla geniş bir iklim ve toprak yelpazesine yayıldı.

Bu hızlı coğrafi yayılma, buğday araştırmacılarını şaşırtmıştır. Ekmeklik buğdayın yabani türü yoktur ve buğdayın hâlihazırda bulunan A ve B genomlarına yeni D genomunun eklenmesine yol açan hibritleşme olayı, yeni türün çevresindeki yabani otlara kıyasla çok daha az genetik çeşitliliğe sahip olmasına neden olan bir genetik darboğaz oluşturmuştu.

Bu darboğaz etkisi ve buğdayın kendi kendini tozlaştıran bir tür olması gerçeği dikkate alındığında, ekmeklik buğdayın Bereketli Hilal bölgesi dışında zorluklarla karşılaşması beklenirdi. Peki nasıl oldu da bu buğday türü bölgede yaygın olarak yetiştirilen ve benimsenen bir ürün haline geldi?

Tüm Reklamları Kapat

Bu gizemi çözmek için uluslararası araştırma ekibi, Türkiye'nin kuzeybatısından Çin'in doğusuna kadar uzanan geniş bir coğrafi alanda yetişen Aegilops tauschii bitkisinin 493 farklı örneğini topladı. Bu örnekler, bitkinin farklı bölgelerdeki çeşitliliğini temsil ediyordu.

Araştırmacılar, bu örnekler arasından türün özelliklerini ve genetik çeşitliliğini yansıtan 46 tanesini seçere, Aegilops tauschii'nin yüksek kaliteli bir genetik haritasını yani pangenomunu oluşturdular.

Bu haritayı kullanarak Uluslararası Mısır ve Buğday İyileştirme Merkezi tarafından tutulan ve dünyanın dört bir yanından toplanan 80.000 ekmeklik buğday çeşidini taradılar. Veriler, ekmeklik buğdayın D-genomunun yaklaşık %75'inin kökeninin Hazar Denizi'nin güneyindeki Aegilops tauschii'nin soyundan geldiğini gösterdi. Genetik yapının kalan %25'i ise yayılım alanındaki diğer soylardan geliyordu. Çalışmanın baş yazarı Profesör Simon Krattinger şöyle açıklıyor:

Tauschii'nin diğer soylarından gelen bu %25'lik genetik materyal akışı, ekmeklik buğdayın başarısına katkıda bulunmuş ve onu şekillendirmiştir. Bu çeşitliliğin getirdiği genetik canlılık olmasaydı, bugün yediğimiz ekmek miktarına ulaşmamız pek mümkün olmazdı. Ekmeklik buğday yine Orta Doğu için bölgesel olarak bir ürün olurdu ama ekmeklik buğdayın her coğrafyaya uyum sağlamasını sağlayan bu esneklik olmadan küresel olarak baskın hâle geleceğinden şüpheliyim.

Açık Yaban Buğday Konsorsiyumu'nun yaptığı önceki bir çalışma, Gürcistan'da Kafkasya bölgesinde, Bereketli Hilal'den 500 kilometre uzakta, coğrafi olarak sınırlı, belirgin bir Aegilops tauschii soyunun varlığını ortaya çıkardı. L3 olarak adlandırılan bu Aegilops tauschii soyu, ekmeklik buğdaya hamur kalitesi için bilinen en iyi geni sağladığı için önemlidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Araştırmacılar, bunun insan genomundaki Neandertal genleri bulunmasına benzer bir gen akışı olması durumunda konsorsiyumun koleksiyonlarında bu genetik özelliğin daha yüksek oranda bulunduğu yerel buğday çeşitleri bulacaklarını tahmin ettiler.

Veri analizi, Gürcistan bölgesinden toplanan çeşitlerinin genomunda %7 oranında L3 soyundaki genlerin bulunduğunu gösterdi. Bu oran, Bereketli Hilal bölgesinden toplanan ekmeklik buğday çeşitlerinde bulunan miktarın yedi katıydı. Profesör Krattinger şöyle açıklıyor:

L3 soyundaki tauschii örneklerini 80.000 yerel ekmeklik buğday çeşidini kullanarak hibritleşmeleri izlemek ve takip etmek için denek olarak kullandık. Veriler, ekmeklik buğdayın Hazar bölgesinin güneyinde ortaya çıktığını, ardından göç ve tarımsal yayılma ile Gürcistan'a ulaştığını gösteren bir tabloyu güçlü bir şekilde destekliyor.

Burada, kendine özgü, genetik olarak farklı ve coğrafi olarak sınırlı L3 örnekleriyle gen alışverişi ve hibritleşmeler sonucunda genetik materyal akışı gerçekleşti. Bu, çalışmamızın yenilikçi yönlerinden biri ve yeni kaynaklarımızı kullanarak ekmeklik buğdaydaki gen akışlarının dinamiklerini izleyebileceğimizi doğruluyor.

Süregelen bilimsel gizemi çözmenin ötesinde, bu çalışmanın pratik faydaları da var. Açık Yabani Buğday Konsorsiyumu (OWWC) tarafından kullanıma sunulan yeni kaynaklar içerinde Aegilops tauschii türünün tüm genetik bilgisi ve bitkinin tohumları da yer alıyor. Bu sayede dünya genelindeki araştırmacılar ve ıslahçılar buğday pasına karşı buğday ürünlerini koruyacak dirençli genleri keşfedebilir. Ayrıca, seçkin buğday çeşitlerine aktarılabilecek iklim değişikliğine dirençli genler bulmak için bu yabani ot türünü inceleyebilecekler.

John Innes Merkezi'ndeki araştırmacılar, Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'ndeki meslektaşlarıyla birlikte çalışara, Aegilops tauschii'nin L3 soyunun ekmeklik buğdaya katkıda bulunduğu DNA seviyelerini izlemek için biyoinformatik yaklaşımlar kullandılar.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
11
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Feragatname: Evrim Ağacı, doğrudan üniversiteler, akademik dergiler veya resmi bilim kurumları tarafından yayınlanan bu basın açıklamalarını temel editöryal düzenlemeden geçirmektedir; ancak açıklamaların isabetliliğinden sorumlu değildir. Basın açıklaması konusundaki sorularınızı aşağıdaki medya irtibat kişisine yöneltebilirsiniz.

Medya İrtibat

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 2
  • İnanılmaz 1
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • E. Cavalet-Giorsa, et al. (2024). Origin And Evolution Of The Bread Wheat D Genome. Nature, sf: 1-8. doi: 10.1038/s41586-024-07808-z. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/10/2024 03:26:30 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18387

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Karanlık
Şehir Hastanesi
Virüs
Ayak
Hız
Yangın
Albert Einstein
Köpekler
Terapi
Elektron
Mers
Vücut
İnsan
Endokrin Sistemi
Gıda
Uzun
Gün
Göğüs
Sinirbilim
Bilim İnsanı
Yemek
Mikoloji
Gözlem
Kaygı
Ölüm
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
U. Derin. Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi?. (16 Ağustos 2024). Alındığı Tarih: 30 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/18387
Derin, U. (2024, August 16). Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi?. Evrim Ağacı. Retrieved October 30, 2024. from https://evrimagaci.org/s/18387
U. Derin. “Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi?.” Edited by Ufuk Derin. Evrim Ağacı, 16 Aug. 2024, https://evrimagaci.org/s/18387.
Derin, Ufuk. “Ekmeklik Buğday Nasıl Bu Kadar Yaygın Hale Geldi?.” Edited by Ufuk Derin. Evrim Ağacı, August 16, 2024. https://evrimagaci.org/s/18387.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close