Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu?

Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu? Wikimedia Commons
5 dakika
19,380
Tüm Reklamları Kapat

İddia

Eğer arılar yok olursa, insanlar da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.

Gerçek mi?

Gerçek
Gerçek

İddianın Kökeni

İddia, arıların bitki tozlaşmasında kilit bir role sahip olmasından ve insanların da sayısız bitkiye bağımlı olmasından dolayı ileri sürülmüştür.

Bilgiler

"Arılar yok olursa, insanlar yok olur!" iddiasını mutlaka duymuşsunuzdur. Peki bu iddianın aslı var mı? Bu soruya verebileceğimiz en kısa ve dolambaçsız cevap, "Evet!" olacaktır. Fakat bunun çok basamaklı bir denklem olduğunu ve arılar yok oldu diye bir anda insanların yok oluvermeyeceğini belirtelim.

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca hangi arılardan söz ettiğimiz de önemlidir. Örneğin bal arıları, her ne kadar en çok göz önünde olan arılar olsa da, bu arıların yok olması sonucu tüm ekosistemin etkilenmesi pek olası gözükmemektedir. Öte yandan Bombus cinsi tozlaştırıcı arıların yok olması, daha geniş ekosistemleri etkileme potansiyeline sahiptir.

Dahası, bu tür iddialar genellikle evrimin adapte edici gücü göz ardı edilerek yapılan yorumlardır. Popülasyon içi gen dağılımlarını ve çevrenin öngörülemez şekilde değişmesine bağlı olarak bunlar üzerinde oluşabilecek seçilim baskılarını öngörmek çok güç olduğu için; yüksek bir kesinlikle hangi türün yok olup, hangilerinin hayatta kalacağını kestirmek zordur. Ne var ki, doğadaki bazı türlerin yok olması halinde, zincirleme olarak birçok diğer türün, hatta insanların bile soyunun tükenebileceği doğrudur.

Tüm Reklamları Kapat

Ekosistem, evrimsel süreç içerisinde çeşitli denge noktalarında sabitlenir (örneğin "Nash Dengesi", bunlardan birisidir). Fakat bu dengeler statik değildir; çevre kaotik ve öngörülemez olarak değiştikçe, bu denge noktaları da durmaksızın değişir. İşte bu değişime türler, evrimsel olarak farklılaşarak tepki gösterirler. Tabii ki bunu bilinçli olarak yapmazlar: Değişerek "yeni standart" haline gelen çevre koşullarına en uyumlu olanlar hayatta kalır ve ürer, diğerleri yok olur. Böylece nesiller geçtikçe canlıların özellikleri yeni denge noktasına uyum sağlarlar.

Yavaş Değişimler ve Düzen Yanılgısı

Belirttiğimiz gibi, çevrenin değişimine ve popülasyonların gen dağılımlarının bu değişen çevresel koşullarla etkileşimine bağlı olarak denge noktaları, tıpkı çevrenin kendisi gibi, kaotik ve öngörülemez bir şekilde değişir. Bu değişim genellikle oldukça yavaştır. Zaten etrafımızda bir "düzen yanılgısı" görmemiz bu değişimin yavaşlığındandır. Kendimizi içinde bulduğumuz düzen, sürekli değişim halinde olan bir düzendir. Bu değişim çok yavaş olduğu için; jeolojik, astronomik ve ekolojik süreçlerin uzunluğuna nazaran göz açıp kapayıncaya kadar kısa ömürlere sahip olan biz insanlar, değişimi algılamakta zorlanırız. Buna bağlı olarak da içinde bulunduğumuz ortamın (gezegenimizin, yıldız sistemimizin, galaksimizin veya Evren'imizin) kusursuz olduğu sanrısına kapılırız. Bu büyük bir hatadır.

Dahası, bu değişimler kimi zaman hızlanır, kimi zaman daha da yavaşlar. Hızlandığı dönemlerde kimi zaman kontrolsüzleşebilir bile! Bunun en güzel örneği, bundan 65 milyon yıl önce Dünya'ya çarpan göktaşıyla başlayan aşırı kaotik ve hızlı değişim dönemidir. Bu kaos içerisinde bile bazı denge noktaları bulunmaktadır; ancak pek az canlının gen havuzu (popülasyon içerisinde bulunan genlerin tümü), bu denge noktalarına ulaşabilecek kadar çeşitliliği içerisinde barındırır. Bu nedenle ani değişim zamanlarında çoğunlukla toplu ve kitlesel yok oluşlar görürüz. Yine de bazı şanslı türler bu denge noktalarına ulaşırlar ve hayatlarını sürdürürler. Böylece evrim yepyeni patikalara girerek sürekli olarak ilerler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu ani değişimlerin tek nedeni, göktaşı çarpmaları, volkanik patlamalar, şiddetli depremler gibi devasa fiziksel etkiler değildir. Kimi zaman, içerisinde bulunduğumuz denge haline katkı sağlayan önemli canlılar çeşitli nedenlerle etkisiz hale gelirler veya yok olurlar. Bu dengeyi sürdürücü önemli canlılara ekolojide kimi zaman anahtar türler adı verilir. Bu anahtarı olması gereken yerden çektiğinizde, tüm denge bir anda alt üst olur. Elbette yine, bu kaos içerisinde bile yeni denge noktaları bulunur. Ancak o noktalara ulaşabilecek türlerin sayısı çoğu zaman epey azdır. Burada anlaşılması gereken daha önemli nokta ise, söz konusu dengeyi sağlayıcı türlerin "bu görev onlara verildiği" için değil, evrimsel süreçte karşılıklı olarak evrimleştikleri canlılarla olan ilişkileri bu tür kritik görevleri doğurduğu için bu görevleri üstlenmiş olmalarıdır. Bunun en güzel örneği de arılardır!

Anahtar Tür Olarak Arılar

Arılar (ve diğer bazı böcekler), bitkilerin en önde gelen polinatörleridir (polen taşıyıcılarıdır). Evrimsel süreçte arılar ve bitkiler, karşılıklı evrim denen bir süreçle, birbirlerine bağlı olarak evrimleşmişlerdir. Bitkiler arıları üzerlerine çekecek ama aynı zamanda onlara besin değeri olan nektarlar üretirler; arılarsa bu nektarı toplarken ister istemez vücutlarına yapışan polenleri diğer çiçeklere taşırlar. Böylece bitkiler sürekli olarak çoğalır, arılar da sürekli olarak kolonilerini doyurabilir. Eğer arıları bu denklemden çekecek olursanız, çiçekli bitkilerin önemli bir bölümü inanılmaz büyük yaralar alacaktır. Çoğu yok olacaktır. Bu çiçekli bitkilerinse önemli bir bölümü, insanların tükettiği bitkilerdir! İşte bu nedenle insanlar da beslenme konusunda ciddi yaralar alabilecektir.

Dahası, söz konusu bitkilerin yok olması, sayısız diğer canlının yaşam alanlarını da tahrip edecektir. Buna bağlı olarak arı-bitki ekosistemleriyle alakası bile olmayan canlılar hızla yaşam alanlarını yitirecektir. Bu da, alakasız diğer denge sistemlerinin çökmesi veya yer değiştirmesiyle sonuçlanacaktır. İşte bu nedenle arıların yok oluşu risklidir. Her canlının yok oluşu, ekosistem üzerinde böylesi katastrofik (aşırı yıkıcı) etkiye sahip değildir. Örneğin evcil köpeklerin yok olması böyle bir dengesizliği doğurmaz. Öte yandan yılanların yok olması, birçok ekosistemi bozabilir; fakat süreci arılar kadar etkilemeyebilir. Arılar anahtar türler dahilindeki en etkili türlerden biri olmaları bakımından bu kadar önemlidirler ve göz önündedirler.

Yok olan arılar...
Yok olan arılar...
Visually

İnsan Teknolojisi Çözüm Olabilir!

Tabii ki bu felaket senaryolarının göz ardı ettiği bir diğer nokta, insan teknolojisidir. Teknolojimiz ilerleyip güçlendikçe, arıların yarattığı boşluğu doldurabilecek ilaçlar ve yöntemler geliştirmemiz mümkün olabilir. Fakat şu anda elimizde böylesine kapsamlı ve uzun vadede etkili olabilecek hiçbir yöntem bulunmamaktadır. Üstelik arılar doğal bir şekilde bu işi yaparken, sırf aç gözlülüğümüz ve kontrolsüzlüğümüz nedeniyle böylesine devasa bir yıkım yaratmak anlamsız ve aptalca bir risk olacaktır. Bunun yerine derhal arıları koruyucu araştırmalara ağırlık verilmeli ve ekosistem dengesinin doğal seyri sürdürülmelidir.

Yoksa çok daha zorlu testlerle başa çıkmamız gerekecek.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
27
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 26
  • Muhteşem! 11
  • Korkutucu! 11
  • Bilim Budur! 10
  • Üzücü! 8
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Umut Verici! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 20:06:46 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3681

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu?. (11 Haziran 2015). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3681
Bakırcı, Ç. M. (2015, June 11). Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3681
Ç. M. Bakırcı. “Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 11 Jun. 2015, https://evrimagaci.org/s/3681.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar da Yok Olur mu?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 11, 2015. https://evrimagaci.org/s/3681.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close