Diskalkuli Nedir? Belirti ve Semptomları Nelerdir?

Diskalkuli, kişinin sayılara dayalı bilgileri ve matematiği anlama yeteneğini etkileyen bir Özgül Öğrenme Güçlüğüdür. Diskalkulisi olan bireyler, beyinleri matematikle ilgili kavramları sağlıklı insanların beyinleri gibi işleyemediği için sayıları ve matematikle ilgili konuları anlamakta zorlanırlar.

Diskalkulinin olası nedenleri olarak öğretimdeki eksiklikler ve düşük zekâ öne sürülmüş olsa da mevcut veriler, bu öğrenme güçlüğünün, beyinle ilişkili ve genetik temelli bir bozukluk olduğunu göstermektedir.

Belirti ve Semptomlar

Diskalkuli bozukluğu, genelde matematik kaygısı ile karıştırılsa da bu ikisi farklı durumlardır. Matematik kaygısında çocuklar, konuyu anlamasına ve çalışmış olmasına rağmen sınavlarında başarısız olacaklarından endişelenirler. Diskalkuli bozukluğunda ise çocuk, çalıştıktan sonra bile konuyu anlamadığı için matematik sınavında başarısız olmayı bekler. Aşağıda diskalkulinin bazı belirtileri listelenmiştir:

• Sayıları tanımakta ve öğrenmekte güçlük çekme.
• Sayısal sembolleri karşılık gelen kelimelerle bağdaştırmakta zorluk. (Örneğin "5" rakamı ile "beş" kelimesini bağdaştıramama.)
• Kalıpları tanımakta ve düzene koymakta güçlük çekme.
• Sayı sayarken sayıların sırasını karıştırma.
• Saymaya yardımcı olması için parmaklar gibi görsel yardımcılar kullanma ihtiyacı.
• Toplama, çıkarma, çarpma ve diğer matematiksel işlemleri öğrenmede önemli derecede zorluk yaşama.
• Kelime problemlerinde ve diğer sayısal olmayan matematik hesaplamalarında kullanılan kavramları kavrayamama.
• Bir görevi tamamlamanın ne kadar süreceğini tahmin etmekte güçlük çekme.
• Matematik ödevleri ve testlerinde zorluk çekme.
• Matematikte sınıf düzeyinde kalmakta zorlanma.
• Grafikler ve tablolar gibi görsel/mekânsal fikirleri işlemekte zorluk.
• Posta kodları, telefon numaraları veya maç skorları gibi sayısal ifadeleri hatırlamakta zorluk.
• Para üstü hesaplamak, faturaları saymak veya bir şeyin ne kadar ettiğini tahmin etmek gibi para hesaplamalarında zorlanma.
• Mesafelerin uzunluğunu ve bir konumdan diğerine gitmenin ne kadar süreceğini kestirmekte güçlük çekmek.
• Yönleri hatırlamamak.
• Sağı ve solu ayırt etmekte zorlanmak.
• Tutarlı puan tutma, sayı stratejileri veya sayma gerektiren oyunlarda zorluk.
• Saatleri okumakta ve zamanı söylemekte zorluk.

Pixabay

Yukarıda sıralanan belirtilere ek olarak, diskalkuli bozukluğu olan kişiler matematiğin kullanılmasının gerekli olduğu durumlarda şöyle belirtiler gösterebilirler:

• Kaygı (Sınav kaygısı veya panik gibi durumlar),
• Korku (Okula gitme korkusu),
• Bulantı ve kusma,
• Terleme,
• Karın ağrısı.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Diskalkuli bozukluğunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, hem genetik hem de çevresel faktörlerin bu bozukluğun gelişiminde rol oynadığı iyi bilinmektedir.

Ayrıca diskalkuli bozukluğu, "gelişimsel diskalkuli" ve "edinilmiş diskalkuli" olarak ikiye ayrılır. Gelişimsel diskalkuli, doğumdan itibaren gözlenirken edinilmiş diskalkuli, beyin hasarı gibi yaşamın ileriki evrelerinde yaşanan olaylardan kaynaklı olabilir.

Genetik Faktörler

Diğer ikizinde diskalkuli bulunan tek yumurta ikizlerinin %58'i ve çift yumurta ikizlerinin %39'unda yine diskalkuli görülür.

Bu bağlantı aynı zamanda diskalkulik bireylerin ebeveynleri ve kardeşleri arasında da mevcuttur. Diskalkulik bireylerin birinci derece aile üyelerinin yaklaşık yarısında da diskalkuli gözlenir. Ayrıca diskalkulik bireylerin annelerinde %67, babalarında %41, erkek kardeşlerinde %53, kız kardeşlerinde %52 ve ikinci derece akrabalarında %43 oranında diskalkuli bulunduğu tespit edilmiştir. Bu yaygınlık, genel popülasyon için beklenenden yaklaşık on kat daha yüksektir ki bu durum da diskalkulinin genetik kökenlerine işaret etmektedir.

Diskalkuli hastalarında gözlenen bazı genetik bozukluklar arasında Turner sendromu, DiGeorge Sendromu, Kırılgan X sendromu ve Williams Sendromu yer alır.

Teşhis Yöntemleri

Klinik teşhis değerlendirmesi, görme ve işitme testi ile nörolojik muayeneyi kapsayan fiziksel bir muayeneden ve standart bir zekâ testinden oluşur. Diskalkuli tanı ölçütlerine göre matematiksel görevlerdeki düşük performansın; ICD-10 tarafından tanımlanan düşük zekâya, beyin hasarına, beyin hastalığına veya daha önce tespit edilememiş bir görme veya işitme bozukluğuna bağlı olmamasını gerektirir.

Ayırıcı tanıda Kırılgan X sendromu ve 22q11 Delesyon Sendromu gibi nörogenetik bozukluklar ile prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı gibi matematiksel görevlerdeki performansı etkileyebilecek diğer faktörlerin etkileri de dikkate alınır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Diskalkuli bozukluğunun kesin tedavisi henüz bulunamamıştır. Ancak etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış ve standartlaştırılmış bozukluğa özgü müdahaleler; diskalkulisi olan kişilerin matematiksel yeteneklerini güçlendirebilir. Yine de bu müdahaleler, yalnızca bireysel tedavi planı bağlamında uygunsa uygulanmalıdır. Örneğin hasta aynı anda standart bir programı izlemesini imkânsız kılan bir dikkat eksikliği de çekiyorsa, standart program kullanılamaz.

Diskalkuliden mustarip farklı yaş grupları için etkinliği kanıtlanmış farklı tedavi planları mevcut değildir ve bu nedenle standart tedavi planında sapmalar olabilir. Tanısal değerlendirmenin sorunlu olduğunu gösterdiği matematiksel performans alanları, terapötik müdahalenin ana hedefleridir. Bu konuyla ilgili bir meta analize göre, diskalkulisi olan kişilere pratik yapmaları için matematiksel görevlerin verildiği semptoma özel müdahaleler; hiç müdahale yapılmamasına veya esas olarak diğer becerileri eğiten müdahalelere göre belirgin şekilde daha iyi gelişme sağlar.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Diskalkuli her ne kadar bir yaygın öğrenme güçlüğü olsa da kısa vadeli takibi hakkında çok az bilgi vardır, uzun vadeli sonuçlarına ilişkin ise neredeyse hiçbir veri yoktur.

Bununla birlikte, disleksi üzerine yapılan çalışmalar diskalkulinin de uzun süreli bir sorun olduğunu ve yalnızca gelişimsel bir gecikmenin ifadesi olmadığını göstermektedir. Gelişimsel diskalkuli, disleksi ile benzer bir hasta geçmişinde kendini gösterebilir.

Gelişimsel diskalkulisi olan çocuklar birinci ve ikinci sınıf arasında sayma becerilerinde önemli bir gelişme gösterirler. Ancak uzmanlar; gelişimsel diskalkulisi olan 10 ila 11 yaşındaki çocukları 3 yıl sonra yeniden incelendiklerinde, aritmetik başarılarının hala zayıf ve puanlarının sınıflarına göre düşük olduğunu gözlemlemiştir.

Beşinci sınıfta Gelişimsel Diskalkuli tanısı alan çocukların %47'si sekizinci sınıfta da diskalkuli semptomları sergilemeye devam etmiştir. Diskalkulinin kalıcılığı ile ilişkili faktörler, ilk tanı anındaki aritmetik bozukluğun şiddeti ve kardeşlerde aritmetik problemlerin varlığıdır. Gelişimsel diskalkulinin sürekliliği ile ilişkili olmayan faktörler ise sosyoekonomik durum, cinsiyet, başka bir öğrenme güçlüğünün birlikte görülmesi ve bu çocuklara yapılan müdahalelerinin kapsamı veya türleri gibi faktörlerdir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Almanya'da yapılan bir araştırmaya göre tüm çocukların, ergenlerin ve yetişkinlerin yüzde üç ila yedisi diskalkuliden mustariptir. Bu oran, Almanya'daki yaklaşık 84.000 ila 195.750 ilkokul öğrencisine karşılık gelmektedir.

Zayıf matematiksel yetenek, toplum ve etkilenen birey üzerinde büyük bir yük oluşturur. İngiltere'de yapılan büyük ölçekli bir kohort çalışması, zayıf matematik becerisinin büyük psikososyal ve ekonomik risklerle ilişkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Diskalkulik bireylerin işsiz kalma ve depresif belirtiler geliştirme olasılıkları, diskalkulisi olmayan kişilere göre iki kat daha yüksektir. Büyük Britanya'da matematik yeteneğinin ciddi şekilde bozulmasından kaynaklanan maliyetlerin yılda 2,4 milyar sterlin olduğu tahmin edilmektedir.

Diskalkulinin görülme oranları kadınlar ve erkeklerde birbirine yakın olsa da, kadınlarda diskalkuli görülme sıklığı biraz daha fazladır.

Etimoloji

Diskalkuli kelimesi, "kötü saymak" anlamına gelir. 1949 yılına kadar uzanan kökeni Yunanca ve Latinceye dayanır. "Dys-" öneki "kötü" anlamına gelir ve Yunancadan geçmiştir. "Calculia" ise "saymak" anlamına gelen Latince "Calcuare" kelimesinden türemiştir.

Diğer Başlıklar

Beyin Gelişimi

Diskalkuli, beynin intraparietal sulkusunda nöronal bir disfonksiyon olarak kendini gösterir. Bu işlev bozukluğu, genellikle aşağıdaki gibi beceri açıklarıyla kendini gösteren bir bilişsel bozulma modeli geliştirir:

• Odak: Disleksi ile bağlantılı bilişsel bozulma modeliyle ilgili bir konsantrasyon becerisidir. Sinir ağlarının bu bağlantılarındaki yapısal eksiklik, zihnin keskinliğini etkileyen ve çocuğun matematik öğrenmesini zorlaştıran engellemeyle de ilişkilidir.
• Bölünmüş dikkat: Bu beceri, çoklu görevler yapabilmeyi sağladığı için önemlidir. Matematik güçlüğü çeken çocuklar odaklanamadıkları, alakasız uyaranlarla dikkatleri dağıldığı ve çabuk yoruldukları için bir uyarana tepki verirken sorun yaşarlar.
• Çalışma belleği: Bu bilişsel beceri, geçici depolama ve karmaşık görevleri tamamlamak için bilgileri manipüle etme yeteneğini ifade eder. Bu becerinin eksikliğinde bazı yönergeleri takip etmede güçlük, talimatları ve görevleri unutma, düşük motivasyon, güçsüz hafıza, dikkatin kolayca dağılması, sayıları hatırlayamama ve zihinsel aritmetikte gecikme gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
• Kısa süreli bellek: Kısa bir süre boyunca az miktarda bilgiyi tutma kapasitesidir. Bu zihinsel becerideki eksiklik, çocukların matematik ödevlerini neden yapamadıklarını açıklar. Bu beceri aynı zamanda sayıları veya çarpım tablolarını hatırlayamamayla da ilgilidir.
• Adlandırma: Bir kelimeyi veya sayıyı hatırlama ve daha sonra kullanma yeteneğidir. Diskalkulisi olan çocuklar, bilgileri işleme becerileri yetersiz olduğu için sayıları hatırlamakta güçlük çekerler.
• Planlama: Bu bilişsel becerideki düşük seviyeler, sayıları ve alıştırmaları planlama ve anlamlandırmada zorluklar yaşanmasına sebep olur. Olayları veya sonuçları tahmin edememe, insanların matematiksel egzersizleri doğru bir şekilde tamamlamasını engeller.
• İşlem hızı: Beynimizin bir sayı, matematiksel bir denklem veya bir problem gibi bilgileri alması, anlaması ve yanıt vermesi için geçen süreye karşılık gelir. Öğrenme güçlüğü olmayan çocuklar bu süreci hızlı ve otomatik bir şekilde tamamlarken, Diskalkulisi olan çocukların bilgiyi işlemek için daha fazla zamana ve enerjiye ihtiyacı vardır.