COVID-19 Pandemisi, AIDS Kaynaklı Ölümleri Artırabilir!

COVID-19 pandemisi başladığından beri Dünya'da sosyal, ekonomik, psikolojik olmak üzere birçok sorun ortaya çıkmıştır. Hükümetler salgın haricinde bu sorunlar ile de mücadele etmeye yönelik planlar yapmaktadır. COVID-19 sebebiyle ortaya çıkan bazı sorunlar AIDS hastalığı ile mücadele etmekte gayet önemli olan ilaçlara ulaşımda sıkıntılar ortaya çıkarmaktadır.

Hastalığa sahip kişilerin ömür boyu (sürekli) kullanmaları gereken birtakım ilaçlara ulaşımı, koruyucu-önleyici çalışmalar, anneden çocuğa HIV bulaşmasını önleyici hizmetler gibi birçok müdahale pandemi (COVID-19) sebebiyle yavaşlamış hatta bazı ülkelerde durma noktasına gelmiştir.

Yazımızda Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere AIDS ile mücadele için çalışan birçok dernek tarafından da uyarıda bulunulan bu sorunu ele aldık. İstatistiklerin korkutucu seviyelere gelmemesi için titizlikle önlemler alınmalıdır. Unutulmaması gerekir ki COVID-19 salgını ile etkili mücadele sırasında diğer hastalıkları da ihmal etmemek gerekir. AIDS konusunda yapılan bu uyarılar bizlere bunu bir kez daha hatırlatmaktadır.

HIV Book

AIDS (Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) Hastalığı Nedir?

Kanında HIV virüsünü taşıyan (HIV Pozitif) kişilerin girdikleri en son evredir. HIV Pozitif olan herkes hasta olacak diye bir kural yoktur. Hastalık 1ila 13 yıl sonra ortaya çıkabilir (ortalama 5-8 yıl), kişiler asemptomatik olsa da bulaştırıcıdır. İnsanda bağışıklık sisteminin çökmesine neden olan bulaşıcı bir hastalıktır. Hasar gören bağışıklık sistemi yüzünden bakteriyel, viral, mantarlara bağlı ya da protozoal enfeksiyonlara yakalanma riski yüksek olup kanser gibi ciddi komplikasyonlar görülebilir.

Hastalığın kesin tedavi ve aşısı yoktur çünkü virüs çok hızlı bir şekilde mutasyona uğramaktadır. AIDS'e yönelik tedaviler; semptomları azaltıcı, virüsün çoğalmasını kontrol edici ve bağışıklık sisteminin zayıflamasını engelleyici şekildedir. Tedavi programında ''antiretroviral tedavi'' HIV taşıyan insanlarda virüsün ilerleyişini baskılamak üzere ömür boyu kullanılmak zorundadır. Hastalık kan, sperm, meni, vajinal sıvı, anne sütü, cinsel ilişki ve hamilelik ile de geçebilmektedir; ancak, sivrisineklerden geçtiğine dair kesin bir kanıt yoktur.

Avert

AIDS hakkında çok daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

AIDS Hakkında Tarihi Veriler

Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Programı verilerine göre 2019 yılında Dünya çapında 38 milyon (31.6-44.5 milyon) insan HIV taşıyıcısıydı; bunlardan 1.7 milyonu HIV ile yeni enfekte oldu. 36,2 milyon kişi yetişkinlerden oluşurken 1.8 milyonu ise çocuklardan oluşmaktadır. 25,4 milyon kişi ise ömür boyu kullanmak zorunda olduğu ''antiretroviral tedavi'' programında yer almaktadır. 2019 yılında 690 bin kişi AIDS sebebiyle hayatını kaybetmiştir.

AIDSinfo

Salgının başlamasından bu yana 75,7 milyon insana HIV bulaşmıştır; bunlardan 32,7 milyon kişi ise vefat etmiştir. AIDS ile ilişkili ölümler 2004 tarihinden bu yana %60 azalmıştır. Doğu ve Güney Afrika'da 2010 yılından bu yana yeni vaka sayılarında %38 oranında gerileme kaydedilmişse de Doğu Avrupa'da ve Orta Asya'da %72'lik bir yükselme olduğunu unutmamak gerekir. Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Latin Amerika'da da yeni vaka sayıları %20 oranında artmıştır.

Pixabay (Mohamed Hassan)

Pandemi Sürecinde AIDS ile Mücadele

COVID-19'u durdurmak için uygulanan karantinalar ve sınır kapanmaları, ulaşım aksaklıkları; hem ilaçların üretimini hem de bunların dağıtımını etkilemekte ve bu da maliyetlerinde artış ve tedarik sorunlarına yol açmaktadır. Özellikle fakir ve orta gelirli ülkelerde hastalık ve ölümlerde artış konusunda ciddi uyarılar verilmektedir. HIV tedavisinde altı aylık tam bir bozulmanın AIDS ile ilgili hastalıklardan 500.000'den fazla ek ölüme neden olabileceği tahmin edilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü, 99 ülkede HIV ve AIDS tedavilerinde kullanılan antiviral ilaçların kullanımında %32 oranında aksamalar yaşandığını belirtmiştir.

Anneden çocuğa HIV bulaşmasını önleme hizmetleri benzer şekilde altı ay boyunca durdurulursa, çocuklarda yeni HIV enfeksiyonlarındaki tahmini artışlar Malawi'de %162, Uganda'da %139, Zimbabve'de %106 ve Mozambik'te %83 olacaktır. Tüm Dünya'da ortalama çocuklar arasında yeni HIV gözükme ihtimali %104 oranında artabilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Wikimedia

AIDS'i önlemek ve bu hastalığın tedavisini artırmak için alınan (2030 yılına kadar hastalığı tamamen durdurma) 90-90-90 hedefi COVID-19 pandemisi sebebiyle sekteye uğrayabilir, 90-90-90 hedefine göre:

1. 2020 yılı itibarıyla dünya genelinde HIV virüsü taşıyan insanların en az %90’ının tanı almış ve HIV taşıyıcısı olduklarının farkında olmaları,
2. Bireylerin en az %90’ının kesintisiz HIV ilaç tedavisine erişmiş olmaları,
3. HIV ilaç tedavisi sürdüren kişilerin en az %90’ında viral baskı sağlanmış olması gerekmektedir.

Pexels, Anna Shvets

2018-2019'da ise bu veriler şöyle kaydedilmiştir;

1. 2018'de, HIV ile yaşayan beş kişiden yaklaşık dördü (% 79), 2019'da ise %81'i durumlarını biliyordu.
2. 2018'de, durumlarını bilen insanlar arasında, beş kişiden dördü (% 78), 2019'da ise %82'si tedaviye erişiyordu.
3. 2018'de, tedaviye giren insanlar arasında, her beş kişiden dördü (% 86) viral olarak bastırılmıştı, sonraki yıl (2019'da) tedaviye giren insanlar arasında %88'i viral olarak baskılanmıştır.

Şüphesiz programın öngörü dahilinde gitmesi için benzer koşullar (pandemi hesaba katılmamıştır) sağlanmalıdır. 24 ülke Dünya Sağlık Örgütü'ne kritik derecede düşük antiretroviral ilaç (ARV) stoğu bulunduğunu veya bu hayat kurtarıcı ilaçların tedariğinde aksamalar olduğunu bildirmiştir. 90-90-90 hedefi, yani ölümleri ve vakaları belirli bir sayının altında tutma olasılığı mevcut koşullar altında zorlaşmıştır. Tüm ülkelere gerekli tedbirlerin alınması ve tablonun kötüleşmesini önlemek için ortak çalışma çağrıları yapılmaktadır.