COVID-19 Pandemisi, AIDS Kaynaklı Ölümleri Artırabilir!
Pandemi, AIDS Tedavisinde Kullanılan İlaçların Üretimini ve Tedarik Edilmesini Zorlaştırıyor!
Pexels, freestocks.org
- Özgün
- Epidemiyoloji
- Viroloji
Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.
COVID-19 pandemisi başladığından beri Dünya'da sosyal, ekonomik, psikolojik olmak üzere birçok sorun ortaya çıkmıştır. Hükümetler salgın haricinde bu sorunlar ile de mücadele etmeye yönelik planlar yapmaktadır. COVID-19 sebebiyle ortaya çıkan bazı sorunlar AIDS hastalığı ile mücadele etmekte gayet önemli olan ilaçlara ulaşımda sıkıntılar ortaya çıkarmaktadır.
Hastalığa sahip kişilerin ömür boyu (sürekli) kullanmaları gereken birtakım ilaçlara ulaşımı, koruyucu-önleyici çalışmalar, anneden çocuğa HIV bulaşmasını önleyici hizmetler gibi birçok müdahale pandemi (COVID-19) sebebiyle yavaşlamış hatta bazı ülkelerde durma noktasına gelmiştir.
Yazımızda Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere AIDS ile mücadele için çalışan birçok dernek tarafından da uyarıda bulunulan bu sorunu ele aldık. İstatistiklerin korkutucu seviyelere gelmemesi için titizlikle önlemler alınmalıdır. Unutulmaması gerekir ki COVID-19 salgını ile etkili mücadele sırasında diğer hastalıkları da ihmal etmemek gerekir. AIDS konusunda yapılan bu uyarılar bizlere bunu bir kez daha hatırlatmaktadır.
AIDS (Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) Hastalığı Nedir?
Kanında HIV virüsünü taşıyan (HIV Pozitif) kişilerin girdikleri en son evredir. HIV Pozitif olan herkes hasta olacak diye bir kural yoktur. Hastalık 1ila 13 yıl sonra ortaya çıkabilir (ortalama 5-8 yıl), kişiler asemptomatik olsa da bulaştırıcıdır. İnsanda bağışıklık sisteminin çökmesine neden olan bulaşıcı bir hastalıktır. Hasar gören bağışıklık sistemi yüzünden bakteriyel, viral, mantarlara bağlı ya da protozoal enfeksiyonlara yakalanma riski yüksek olup kanser gibi ciddi komplikasyonlar görülebilir.
Hastalığın kesin tedavi ve aşısı yoktur çünkü virüs çok hızlı bir şekilde mutasyona uğramaktadır. AIDS'e yönelik tedaviler; semptomları azaltıcı, virüsün çoğalmasını kontrol edici ve bağışıklık sisteminin zayıflamasını engelleyici şekildedir. Tedavi programında ''antiretroviral tedavi'' HIV taşıyan insanlarda virüsün ilerleyişini baskılamak üzere ömür boyu kullanılmak zorundadır. Hastalık kan, sperm, meni, vajinal sıvı, anne sütü, cinsel ilişki ve hamilelik ile de geçebilmektedir; ancak, sivrisineklerden geçtiğine dair kesin bir kanıt yoktur.
AIDS hakkında çok daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.
AIDS Hakkında Tarihi Veriler
Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Programı verilerine göre 2019 yılında Dünya çapında 38 milyon (31.6-44.5 milyon) insan HIV taşıyıcısıydı; bunlardan 1.7 milyonu HIV ile yeni enfekte oldu. 36,2 milyon kişi yetişkinlerden oluşurken 1.8 milyonu ise çocuklardan oluşmaktadır. 25,4 milyon kişi ise ömür boyu kullanmak zorunda olduğu ''antiretroviral tedavi'' programında yer almaktadır. 2019 yılında 690 bin kişi AIDS sebebiyle hayatını kaybetmiştir.
Salgının başlamasından bu yana 75,7 milyon insana HIV bulaşmıştır; bunlardan 32,7 milyon kişi ise vefat etmiştir. AIDS ile ilişkili ölümler 2004 tarihinden bu yana %60 azalmıştır. Doğu ve Güney Afrika'da 2010 yılından bu yana yeni vaka sayılarında %38 oranında gerileme kaydedilmişse de Doğu Avrupa'da ve Orta Asya'da %72'lik bir yükselme olduğunu unutmamak gerekir. Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Latin Amerika'da da yeni vaka sayıları %20 oranında artmıştır.
Pandemi Sürecinde AIDS ile Mücadele
COVID-19'u durdurmak için uygulanan karantinalar ve sınır kapanmaları, ulaşım aksaklıkları; hem ilaçların üretimini hem de bunların dağıtımını etkilemekte ve bu da maliyetlerinde artış ve tedarik sorunlarına yol açmaktadır. Özellikle fakir ve orta gelirli ülkelerde hastalık ve ölümlerde artış konusunda ciddi uyarılar verilmektedir. HIV tedavisinde altı aylık tam bir bozulmanın AIDS ile ilgili hastalıklardan 500.000'den fazla ek ölüme neden olabileceği tahmin edilmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü, 99 ülkede HIV ve AIDS tedavilerinde kullanılan antiviral ilaçların kullanımında %32 oranında aksamalar yaşandığını belirtmiştir.
Anneden çocuğa HIV bulaşmasını önleme hizmetleri benzer şekilde altı ay boyunca durdurulursa, çocuklarda yeni HIV enfeksiyonlarındaki tahmini artışlar Malawi'de %162, Uganda'da %139, Zimbabve'de %106 ve Mozambik'te %83 olacaktır. Tüm Dünya'da ortalama çocuklar arasında yeni HIV gözükme ihtimali %104 oranında artabilir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
AIDS'i önlemek ve bu hastalığın tedavisini artırmak için alınan (2030 yılına kadar hastalığı tamamen durdurma) 90-90-90 hedefi COVID-19 pandemisi sebebiyle sekteye uğrayabilir, 90-90-90 hedefine göre:
- 2020 yılı itibarıyla dünya genelinde HIV virüsü taşıyan insanların en az %90’ının tanı almış ve HIV taşıyıcısı olduklarının farkında olmaları,
- Bireylerin en az %90’ının kesintisiz HIV ilaç tedavisine erişmiş olmaları,
- HIV ilaç tedavisi sürdüren kişilerin en az %90’ında viral baskı sağlanmış olması gerekmektedir.
2018-2019'da ise bu veriler şöyle kaydedilmiştir;
- 2018'de, HIV ile yaşayan beş kişiden yaklaşık dördü (% 79), 2019'da ise %81'i durumlarını biliyordu.
- 2018'de, durumlarını bilen insanlar arasında, beş kişiden dördü (% 78), 2019'da ise %82'si tedaviye erişiyordu.
- 2018'de, tedaviye giren insanlar arasında, her beş kişiden dördü (% 86) viral olarak bastırılmıştı, sonraki yıl (2019'da) tedaviye giren insanlar arasında %88'i viral olarak baskılanmıştır.
Şüphesiz programın öngörü dahilinde gitmesi için benzer koşullar (pandemi hesaba katılmamıştır) sağlanmalıdır. 24 ülke Dünya Sağlık Örgütü'ne kritik derecede düşük antiretroviral ilaç (ARV) stoğu bulunduğunu veya bu hayat kurtarıcı ilaçların tedariğinde aksamalar olduğunu bildirmiştir. 90-90-90 hedefi, yani ölümleri ve vakaları belirli bir sayının altında tutma olasılığı mevcut koşullar altında zorlaşmıştır. Tüm ülkelere gerekli tedbirlerin alınması ve tablonun kötüleşmesini önlemek için ortak çalışma çağrıları yapılmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
3
-
3
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Joint United Nations Programme on HIV/AIDS. Global Hiv & Aids Statistics — 2020 Fact Sheet. (12 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 12 Temmuz 2020. Alındığı Yer: UNAIDS | Arşiv Bağlantısı
- World Health Organization. Who: Access To Hiv Medicines Severely Impacted By Covid-19 As Aids Response Stalls. (6 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 12 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Dünya Sağlık Örgütü | Arşiv Bağlantısı
- World Health Organization. The Cost Of Inaction: Covid-19-Related Service Disruptions Could Cause Hundreds Of Thousands Of Extra Deaths From Hiv. (12 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 12 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Dünya Sağlık Örgütü | Arşiv Bağlantısı
- B. L. Jewell, et al. Potential Effects Of Disruption To Hiv Programmes In Sub-Saharan Africa Caused By Covid-19: Results From Multiple Mathematical Models. (11 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 12 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Figshare | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/12/2024 20:43:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8984
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
