COVID-19 Pandemisi, Adet Döngüsünü Nasıl Etkiledi?
Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Pandeminin, son iki yılda birçok açıdan hayatımıza etkisi oldu. Bunlardan birisi de adet döngüsü. Birçok kişi adet döngülerinde bozulmalar meydana geldiğini belirtti.[1] Bu bozulmalar kimilerinde virüse yakalandıktan sonra meydana gelirken, kimilerindeyse aşı olduktan sonra gerçekleşti.[2] Bazıları ise iki durumdan da bağımsız olarak bir değişiklik fark ettiğini belirtti.[3]
Ancak bu değişimlerin nedenlerine geçmeden önce, insanların adet döngülerinin çeşitlilik gösterdiğini belirtmekte fayda var. Genellikle 5 günlük kanama süreci ve 28 günlük bir döngü öne sürülse de bu, sadece ortalamayı ifade etmek için kullanılır. Çoğu adet gören insanda kanama sürecinin uzunluğu, yoğunluğu ve döngünün süresi doğal olarak farklılıklar gösterir.[4]
Adet döngüsü, kişiden kişiye değişmesinin yanı sıra, aynı kişide bile zamanla değişkenlik gösterir. Uluslararası Jinekoloji ve Obstetrik Federasyonu'na göre adet döngüsündeki 8 güne kadar olan değişimler "normal" olarak görülür.[4]
Adet döngüsü, beyindeki hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından yumurtalıktaki hormonların düzenlenmesiyle kontrol edilir ("HPG ekseni" olarak da bilinir). Vücuttaki bozulmalar, bu eksenin hormon salgılamasını sekteye uğratarak, adet döngüsünün süresi ve belirtileri gibi farklı yönlerini etkileyebilir. Örneğin aşırı derecede egzersiz ya da diyet yapmak, adet gecikmesine neden olabilir.[5], [6] Ancak besin alımı ve egzersiz normal düzeye döndüğünde bu etkiler ortadan kalkar. Bu sebeple, adet döngüsünde belirtilen değişiklikleri değerlendirirken, diğer etmenlerin etkisinin olmadığına dikkat etmek gerekir.
Bununla beraber etrafımızda gerçekleşen pandeminin yarattığı stres de bir etmen olabilir. Stresin HPG eksenini baskıladığının bilinmesinin yanında, geçmişteki çalışmalar stresin adet düzensizliği ya da kanama uzunluğunun değişmesiyle ilişkili olduğunu ortaya çıkarmıştı.[7], [8], [9]
İlk karantina sürecinde stres ve depresyonun yükselmesiyle Birleşik Krallık'taki insanların akıl sağlığının kötüye gittiğini biliyoruz.[10] Çevrimiçi yapılan bir ankette insanların %46'sı pandemi sürecinde adet döngülerinde adet öncesi belirtilerin şiddeti ya da döngünün uzunluğu gibi faktörlerde bir değişiklik fark ettiklerini belirttiler.[11]Stres, doğrulanmamış olmasına rağmen, kabul edilebilir bir değişim nedeni olabilir.
Gelgelelim, pandemiyle alakalı diğer değişikliklerin de etkisi olabilir. Birçok insanın belirttiği üzere pandemi sürecinde kilo almanın ve artan alkol tüketiminin de bu döngülerdeki değişimlere katkısı olduğu bilinir.[12], [13], [14], [15]
Peki Ya Aşıların Etkisi?
COVID aşılarının uygulanmaya başlanmasından kısa süre sonra bu aşıların adet döngülerini etkilediğine (döngü sürecini kısalttığına veya uzattığına) dair söylentiler ortaya atılmaya başlandı. Ne yazık ki COVID aşısına dair yapılan araştırmaların çoğuna, aşının adet dönemi üzerindeki etkilerine yönelik sorular dahil edilmedi.[1] Bu yüzden insanların ne kadarının adet döneminde değişimler yaşadığının üzerinde duran çok fazla araştırma yapılmadı.
Birleşmiş Milletler'in 4000 kişi üzerinde yaptığı bir çalışma, ilk doz aşının, aşıdan sonraki adet kanamasının zamanlamasına bir etkisinin olmadığını ancak ikinci dozdan sonra insanların (ortalama yarım günden daha az) bir gecikme yaşadığını ortaya çıkardı.[16] Bu fark aşıdan sonraki üçüncü döngüde ortadan kalktı. İlginçtir ki, bir adet döngüsü süresince iki doz aşı olanlarda döngünün iki gün uzadığı ancak aşıdan sonraki üçüncü döngüye kadar normale döndüğü görüldü.
Pandeminin stresinin etkisini aşının etkilerinden ayırmak zor olsa da, Norveçliler tarafından 5500'den fazla kişi üzerinde yapılan bir çalışmada katılımcıların %41'i ikinci doz aşılarını olduktan sonra adetlerinde bozukluklar yaşadığını belirtti. Ancak daha da önemlisi, katılımcıların %38'i aşı olmadan önce dahi bu bozuklukları yaşadığını öne sürdü. Bunların arasında en çok öne çıkanlar ise normalden daha ağır bir adet dönemi geçirdiğini öne sürenlerdi.
Bu bulgulara göre, adet döngülerindeki bu bozukluklar normal. Eğer pandeminin bu döngülere bir etkisi varsa da COVID aşılarının bunda küçük bir rolü var. Bahsi geçen çalışmalar insanların bahsettiği adet dönemlerindeki değişimleri doğrularken, aynı zamanda da bu değişimlerin geçici olduğunun güvencesini veriyor.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Aşıların adet döngülerini etkilemesinin birtakım nedenleri var. Bunların arasında vücudun bağışıklık sisteminin aşıya tepki vermesi, bu sırada adet döngüsünü kontrol eden hormonları etkilemesi olabilir.
Elbette, aşılanmanın adet döngüsünü değiştirdiği söylentileri yeni değil. 1913 yılında New York'lu bir doktor tifo aşısı ile adet dönemindeki değişiklikler arasında bir ilişki ortaya çıkardı.[17] Daha güncel bir çalışmada ise HPV aşısından sonra kısa süreli adet döngüsü değişikliklerinin olasılığının arttığı bulundu.[18]
COVID aşılarından sonra değişimler ortaya çıktığında, bunların kısa süreli etkisi olduğu ve doğurganlığı etkilemediği görülüyor. Adet gören insanlara bu bilgiler verilirse ona göre hazırlıklı olup plan yapabilirler. Adet döngüsündeki değişikliklerin yan etki olarak bildirilmesi ilaç şirketlerini ve araştırmacıları bu konuları da dikkate almaları konusunda teşvik edebilir.
COVID'e Yakalanmak da Değişikliklere Yol Açabilir!
COVID gibi şiddetli bir hastalığa yakalandığınızda, vücudun geçici olarak enerjiyi üreme organlarından alarak, enfeksiyonla savaşmaya yönelteceği ve bunun adet dönemindeki kanamayı etkileyebileceği öne sürüldü.[1] Bir başka sebep ise COVID'in vücutta neden olduğu yüksek ateşin etkisiyle ortaya çıkan adet döngüsü bozuklukları olabilir.
COVID'in etkisi olduğunu destekleyen birtakım veriler var: 237 hastanın COVID'e yakalanmadan önce ve yakalandıktan sonraki adet döngülerini karşılaştıran bir çalışma, hastalığı hafif geçirenlerin %18'i ile şiddetli geçirenlerin %21'inde adet döngülerinin öncekinden daha uzun sürdüğünü ortaya çıkardı.[19] Ancak bu değişimler, hastalar hastaneden taburcu olduktan sonra iki ay içinde normale döndü.
Sonuç
COVID aşılarının ve koronavirüs enfeksiyonunun adet döngüsünü etkileyebileceği; bunun yanında (kesin olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte) pandeminin oluşturduğu stresin de adet döngüsünü etkilemesinin muhtemel olduğu; ancak meydana gelen değişimlerin birkaç ay sonra normale döndüğü görülüyor. Ancak daha farklı sorunlarla karşılaşıyorsanız ya da adet döngünüzdeki değişimler uzun süreliyse doktorunuza danışmanızda fayda var.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 13
- 4
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- ^ a b c G. C. Sharp, et al. (2021). The Covid-19 Pandemic And The Menstrual Cycle: Research Gaps And Opportunities. International Journal of Epidemiology. doi: 10.1093/ije/dyab239. | Arşiv Bağlantısı
- ^ V. Male. (2021). Menstrual Changes After Covid-19 Vaccination. BMJ. doi: 10.1136/bmj.n2211. | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. Morgan. Pandemic Periods: Why Women's Menstrual Cycles Have Gone Haywire. (25 Mart 2021). Alındığı Yer: the Guardian | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b M. G. Munro, et al. (2018). The Two Figo Systems For Normal And Abnormal Uterine Bleeding Symptoms And Classification Of Causes Of Abnormal Uterine Bleeding In The Reproductive Years: 2018 Revisions. International Journal of Gynecology & Obstetrics, sf: 393-408. doi: 10.1002/ijgo.12666. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. P. Warren, et al. (2000). The Female Athlete. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, sf: 37-53. doi: 10.1053/beem.2000.0052. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Huhmann. (2020). Menses Requires Energy: A Review Of How Disordered Eating, Excessive Exercise, And High Stress Lead To Menstrual Irregularities. Clinical Therapeutics, sf: 401-407. doi: 10.1016/j.clinthera.2020.01.016. | Arşiv Bağlantısı
- ^ D. Toufexis, et al. (2014). Stress And The Reproductive Axis. Journal of Endocrinology, sf: 573-586. doi: 10.1111/jne.12179. | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Nagma, et al. (2016). To Evaluate The Effect Of Perceived Stress On Menstrual Function. JCDR Research and Publications. doi: 10.7860/JCDR/2015/6906.5611. | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. LIN, et al. (2007). The Impact Of Self-Perceived Job Stress On Menstrual Patterns Among Taiwanese Nurses. Industrial Health, sf: 709-714. doi: 10.2486/indhealth.45.709. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Pierce, et al. (2020). Mental Health Before And During The Covid-19 Pandemic: A Longitudinal Probability Sample Survey Of The Uk Population. The Lancet Psychiatry, sf: 883-892. doi: 10.1016/S2215-0366(20)30308-4. | Arşiv Bağlantısı
- ^ N. Phelan, et al. (2021). The Impact Of The Covid-19 Pandemic On Women’s Reproductive Health. Frontiers in Endocrinology. doi: 10.3389/fendo.2021.642755. | Arşiv Bağlantısı
- ^ BBC. Lockdown Weight Gain Averaging Half A Stone - Survey. (26 Temmuz 2021). Alındığı Yer: BBC News | Arşiv Bağlantısı
- ^ Alcohol Health Alliance. Alcohol Harm On The Rise During Covid-19 Pandemic, Says Public Health England - Alcohol Health Alliance. (15 Temmuz 2021). Alındığı Yer: Alcohol Health Alliance | Arşiv Bağlantısı
- ^ G. D. Pergola, et al. (2009). Abdominal Fat Accumulation, And Not Insulin Resistance, Is Associated To Oligomenorrhea In Non-Hyperandrogenic Overweight/Obese Women. Journal of Endocrinological Investigation, sf: 98-101. doi: 10.1007/BF03345694. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Alcohol and Women. Alcohol And Women. Alındığı Yer: www.acog.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Edelman, et al. (2022). Association Between Menstrual Cycle Length And Coronavirus Disease 2019 (Covid-19) Vaccination. Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health). doi: 10.1097/AOG.0000000000004695. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. R. LAMB. (1913). Experiences With Prophylactic Typhoid Vaccination: Its Effect On Menstruation. Archives of Internal Medicine, sf: 565-577. doi: 10.1001/archinte.1913.00070050082008. | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Suzuki, et al. (2018). No Association Between Hpv Vaccine And Reported Post-Vaccination Symptoms In Japanese Young Women: Results Of The Nagoya Study. Papillomavirus Research, sf: 96-103. doi: 10.1016/j.pvr.2018.02.002. | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Li, et al. (2021). Analysis Of Sex Hormones And Menstruation In Covid-19 Women Of Child-Bearing Age. Reproductive BioMedicine Online, sf: 260-267. doi: 10.1016/j.rbmo.2020.09.020. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 00:08:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11576
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.