COVID-19 Hakkında Bilgi Alabileceğiniz Güvenilir, Faydalı ve Bilimsel Siteler

COVID-19 salgını bütün hızıyla devam ediyor. Bizim de haftalardır uyardığımız ve Dünya Sağlık Örgütü'nün 29 Haziran 2020'de yaptığı açıklamanın da vurguladığı gibi, "salgında en kötüsünü henüz yaşamadık". Bunu, COVID-19 testi ve antikor testi verilerinden net bir şekilde görmek mümkün. Dünya'nın henüz önemsenmeyecek kadar ufak bir kısmı (yaklaşık %1'i) hastalığa yakalandı ve daha şimdiden yarım milyondan fazla ölü var. Hastalığı durduramazsak, milyonlarla ifade edeceğimiz ölü sayıları çok uzakta değil.

Ancak salgın başından beri birçok faydalı ve bilgilendirici site de kuruldu ve çalışmalarını giderek kapsamlı bir şekilde sürdüren birçok güvenilir bilim oluşumu var. Biz, salgın başlangıcından beri yayınladığımız veriler, veri analizleri ve makalelerle okurlarımızı Evrim Ağacı COVID-19 Raporu sayfamız altında bilgilendirmeyi sürdürüyoruz. Burada ise, Evrim Ağacı olarak tavsiye ettiğimiz, bilgi alabileceğiniz COVID-19 sitelerini paylaşacağız.

Evrim Ağacı COVID-19 Site Tavsiyeleri

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

Haklarındaki tüm paranoya ve eleştirilere rağmen Dünya Sağlık Örgütü, küresel salgın konusunda en güvenilir bilgileri alabileceğiniz, en çok sayıda uzmanı bünyesinde barındıran, en önemli bilim kuruluşlarından birisi konumunda. Salgın hakkındaki en güncel bilgileri, analizleri ve tavsiyeleri Dünya Sağlık Örgütü'nün COVID-19 sitesinden alabilirsiniz.

Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi (CDC)

Merkezi ABD'de bulunsa da, Avrupa, Asya ve Afrika da dahil olmak üzere birçok kıtada ve ülkede faaliyet gösteren Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi, sadece salgınla ilgili en güncel bilgileri vermekle kalmıyor, aynı zamanda konu hakkında akademik makalelere de yer veriyor. Evrim Ağacı olarak bizim analizlerimiz de, Avrupa Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi'nin (ECDC) verilerine dayanıyor.

Our World in Data

Dünya'yı veri ışığında anlamlandırmaya çalışan en büyük bilim girişimlerinden birisi olan Our World in Data, COVID-19 için de özel bir veri analiz sayfası hazırladı. Bu sayfa üzerinden ülkeleri farklı metriklere göre birbiriyle kıyaslamanız ve gidişatı analiz etmeniz mümkün. Ayrıca Our World in Data, Dünya Sağlık Örgütü verilerini gün gün kontrol ederek belirli tutarsızlıklar tespit etmeyi başaran ve bu nedenle ECDC verilerinin daha güvenli olduğunu tespit eden ilk oluşum oldu.

Next Strain

Diğer siteler arasında biraz daha "akademik" kalan Nextstrain, GISAID'e girilen SARS-CoV-2 virüs genomlarının evrimsel akrabalık ilişkilerini, biriken mutasyonları ve evrimsel yolaklarını takip eden çok önemli bir site. Siteyi kullanarak, COVID-19'a sebep olan virüsün farklı soy hatlarının filogenisini yakından takip edebilirsiniz.

End Coronavirus

New England Complex Systems Institute'tan Prof. Dr. Yaneer Bar-Yam tarafından kurulan End Coronavirus sitesi, ülkelerin COVID-19 ile mücadelesine göre Kazanıyor (Winning), Az Kaldı (Nearly There) ve Önlem Almalı (Need Action) şeklinde 3 ana kategoriye ayırıyor ve ülkelerin grafiklerini an an takip ediyor. End Coronavirus sitesinden Türkiye de dahil bütün ülkelerin son durumunu öğrenebilirsiniz.

COVID-19 Projections

Her ne kadar COVID-19 konusundaki "gelecek tahminlerinin" çok güvenilir olmadığını düşünsek de, SEIR modelini en verimli şekilde (ve açık kaynak olarak) kullanan COVID-19 Projections sitesi, makina öğrenmesinden de güç alarak Türkiye de dahil birçok ülkeye yönelik gelecek tahminlerinde bulunuyor.

John's Hopkins Üniversitesi COVID-19 Veri Paneli

Salgın başından beri en popüler olan COVID-19 veri panellerinden birisi, John's Hopkins Üniversitesi tarafından hazırlanıyor. Veri paneli üzerinden salgındaki son durumu bütüncül olarak görmek mümkün; ancak bazı verileri kıyaslaması alternatiflerine göre çok kolay değil.

Worldometer

Aslen Dünya popülasyon verilerini takip etmek üzere kurulmuş olan Worldometer, COVID-19 için de özel bir sayfa oluşturdu. Worldometer, basit arayüzü dolayısıyla birçok kişinin en faydalı bulduğu veri takip sitelerinden birisi konumunda. Dünya Sağlık Örgütü verilerini takip ediyor olmasından ötürü ECDC kadar isabetli sonuçlar veremiyor; ancak genel toplamı takip etmek açısından faydalı bir araç.

Virginia Üniversitesi COVID-19 Veri Paneli

John's Hopkins'e alternatif olarak, farklı biçimlerde veriyi sunan üniversitelerin başında Virginia Üniversitesi geliyor. Hazırladıkları özel panelde, sadece genel verileri görmekle kalmıyorsunuz, aynı zamanda bir "zaman çizelgesi" olarak da salgının gidişatını harita üzerinden izleyebiliyorsunuz.

Washington Üniversitesi COVID-19 Veri Paneli

Washington Üniversitesi'nin hazırladığı veri panelinde ise, diğer üniversitelerinkine ek olarak "Durumsal Isı Haritası" (Situational Heatmap) isimli bir özellik bulunuyor. Bu özellik, ülkelerin zamana bağlı olarak gidişatını bir ısı haritası halinde gösteriyor ve hangi ülkenin ne durumda olduğunu ve işlerin zamanla nasıl değiştiğini kolayca görebilmenizi sağlıyor.

South China Morning Post COVID-19 Eğitim Paneli

Sadece veri almanın ötesine geçip, hastalıkla ilgili bugüne kadar öğrendiklerimizi bir bütün olarak görmek isterseniz, South China Morning Post gazetesinin COVID-19 eğitim paneli, bir multimedya sitesi olarak görev yapıyor ve size COVID-19 (ve genel olarak koronavirüsler) hakkında bilgiler veriyor.

Visual Capitalist Pandemi Tarihi İnfografiği

COVID-19, çoktan 21. yüzyılın en ölümcül salgını unvanına erişti; ancak geçmiş yüzyıllardaki salgınlarla da kolaylıkla yarışabilecek gibi gözüküyor. Bu nedenle, halihazırda çok kaliteli infografikler hazırlayan Visual Capitalist sitesi, giderek büyüyen COVID-19 salgınını tarihteki diğer salgınlarla kıyaslayan bir infografik hazırladı. Buradaki COVID-19 dairesi, salgınla birlikte büyümeye devam ediyor ve böylece tarihsel önemini her geçen gün biraz daha iyi anlamamızı sağlıyor.

Washington Post COVID-19 Simülatörü

Halkı doğru bilgilendirme konusunda veriden ve bilimsel analizden güç alan gazetelerden bir diğeri ise Washington Post ve hazırladıkları COVID-19 simülatörü. Bu simülatörü kullanarak, farklı önlemler altında salgının nasıl yayılmasının beklendiğini öğrenebiliyorsunuz. Bu durum, salgınla ilgili gerekli önlemleri almak konusunda sizi bilinçlendirebilir ve teşvik edebilir.

Financial Times COVID-19 Veri Paneli

Financial Times'ın hazırladığı veri paneli, üst düzey istatistik uzmanlarının katkıları sayesinde diğer sitelerde yaygın olarak görmediğimiz çok özel analizlere yer veriyor (sonradan bunlar, diğer sitelere de yayılıyor). Bu panel sürekli güncellendiği için siz bu yazıyı okurken yepyeni grafiklerle ve analizlerle donatılmış olabilir; ancak fazladan ölüm analizlerinden tutun da, salgının gidişatının bölgesel analizlerine kadar birçok detayı bu panelden takip edebilirsiniz.

CMMID COVID-19 Bulaş Modeli Paneli

Eğer teknik analizler ve simülasyonlar hoşunuza gidiyorsa, COVID-19'un hangi şartlar altında nasıl yayılacağını modelleyen araçların en faydalılarından birisi, Enfeksiyon Hastalıklarının Matematiksel Modellenmesi Merkezi (CMMID) tarafından hazırlanan bulaş modeli paneli. Bu panelde farklı önlemlerin ve şartların, salgının gidişatına nasıl etki edeceğini modellemeniz ve buna göre önlemler almanız mümkün.

Epidemi Hesaplayıcı

Genişletilmiş bir SEIR modeli kullanarak salgının farklı parametreler altında nasıl seyredeceğini görmenin en güzel yollarından bir diğeri ise, OpenAI araştırmacılarından Gabriel Goh ve ekip arkadaşları tarafından hazırlanan Epidemi Hesaplayıcı. Akademik makalelerden gelen matematiksel bir altyapıya dayanan bu hesaplayıcı sayesinde, çok sayıda parametreyi bir arada analiz ederek, bir salgının belli şartlar altında nasıl davranacağını öğrenebilirsiniz.

***

Eğer siz de bu listede bulunması gereken siteler olduğunu düşünüyorsanız, bize ulaşın!