Çocuklarda Beyin Sarsıntısı Sonrası Tam İyileşme Beklenenden Uzun Sürüyor Olabilir!

Montreal Üniversitesi öncülüğündeki bir araştırma, beyin sarsıntısı yaşayan çocukların fiziksel, bilişsel, sosyo-duygusal ve dayanıklılık alanlarında tam iyileşmiş sayılabilmeleri için üç ay veya daha uzun bir süreye ihtiyaç duyabileceğini ortaya koyuyor.

Her yıl milyonlarca çocuğu etkileyen hafif beyin sarsıntısı; akademik ve psikolojik işlevselliği olumsuz etkileyebilen fiziksel, bilişsel, uyku ve duygusal belirtilere yol açıyor ve yaşam kalitesini düşürüyor. Çocukların çoğu, yaralanmayı takip eden dört hafta içinde eski "optimal" sağlıklarına kavuşurken, yaklaşık %30'unda bu süreyi aşan kalıcı semptomlar görülüyor. Ancak "tam iyileşme"nin net bir tanımı bulunmuyor ve optimal bir iyileşme sürecine neyin katkı sağladığı konusunda çok az bilgi bulunuyor.

Önceki çalışmalarda iyileşmeyi değerlendirmek için farklı kriterler kullanıldığından sonuçların karşılaştırılması zorlaşıyordu. Örneğin, bir araştırmada "iyi olma hali", semptomların ortadan kalkmasının yanı sıra ortalamanın üzerinde bir yaşam kalitesine sahip olmak şeklinde tanımlanmıştı.

Bu ölçütlere göre, hafif beyin sarsıntısı geçiren çocukların sadece %41,5'i dört hafta sonra "iyi" kabul edilirken, bu oran 12. haftada %52,2'ye yükseldi. Daha küçük çocuklarda yapılan benzer bir analizde ise ortopedik yaralanma geçiren veya normal bir gelişim süreci yaşayan akranlarına kıyasla beyin sarsıntısı yaşayanların 6 ve 18 ay boyunca optimal iyileşme standartlarını karşılamada daha az başarılı olduğunu ortaya koydu.

JAMA Network Open dergisinde yayınlanan "Çocuklarda Hafif Beyin Sarsıntısı Sonrası Optimal İyileşme Süreci" başlıklı çalışmada araştırmacılar 8-16 yaş aralığındaki çocuklarda motor-fiziksel, bilişsel, sosyo-duygusal ve dayanıklılık alanlarını kapsayacak şekilde tam iyileşme süresini incelemek amacıyla bir prospektif kohort çalışması yürüttü.^[1]

Katılımcılar, Eylül 2016 ile Temmuz 2019 arasında, Kanada Pediatrik Acil Araştırma ağındaki beş bölgeye yapılan ziyaretlerde görüşülen 633'ü sarsıntı grubunda, 334'ü ortopedik yaralanma grubunda olan 967 çocuktan oluşuyordu.

Sarsıntı grubundaki çocuklar, Dünya Sağlık Örgütü’nün hafif travmatik beyin hasarı tanımına uygun olarak, gözlemlenen bilinç kaybı, 13-14 arasında bir Glasgow Koma Ölçeği skoru veya travma sonrası amnezi, lokal nörolojik bozukluklar, kafatası kırığı, travma sonrası nöbet, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi veya diğer zihinsel durum değişiklikleri gibi en az bir akut belirti veya semptomu içeren darbeye bağlı kafa travması geçiren kişilerden oluşuyorken ortopedik yaralanma grubundaki çocuklar ise 4 veya daha düşük bir kısaltılmış yaralanma ölçeği skoru ile ilişkilendirilen, kafa ile ilgisi olmayan üst veya alt ekstremite kırığı, burkulma veya zorlanması yaşayan kişilerden oluşuyordu.

Araştırmacılar, katılımcıları yaralanmadan yaklaşık 10 gün, 3 ay ve 6 ay sonra genel optimal işlevsellik puanı ile değerlendirdi. Değerlendirme; 10 günde 824 katılımcı, 3 ayda 725 katılımcı ve 6 ayda 697 katılımcı ile gerçekleştirildi. Ortopedik yaralanma grubu için medyan skor 10 günde 6.0, 3 ayda 7.0 ve 6 ayda 7.0; beyin sarsıntısı grubu için ise 10 günde 4.0, 3 ayda 6.0 ve 6 ayda 7.0 şeklindeydi.

Zaman, tam iyileşmeyi belirleyen en güçlü faktördü. Araştırmacılar, 10 günlük takipte hem kız hem de erkek hastalarda beyin sarsıntısının ortopedik yaralanmaya kıyasla daha düşük iyileşme skorlarıyla ilişkili olduğu tespit etti. 3 ay sonra yapılan değerlendirmede, kız çocuklarındaki fark hâlâ devam ederken erkek çocuklarda ise belirgin farklar artık kaybolmuştu. 6 ay sonunda ise her iki grupta optimal işlevsellik seviyeleri arasında anlamlı bir fark bulunmuyordu.

Sarsıntı geçiren erkek çocukların 3 ayda ve 6 ayda tam olarak iyileşme olasılığı, kız çocuklarına göre daha fazlaydı. Ortopedik yaralanma grubunda ise herhangi bir zamanda erkek çocuklarla kız çocuklar arasındaki olasılık farkı anlamlı değildi.

Sonuçlar, sarsıntı geçiren çocukların, fiziksel, bilişsel, sosyo-duygusal ve dayanıklılık alanlarında tam olarak iyileşmiş sayılabilmeleri için üç aydan uzun bir süreye ihtiyaç duyabileceğini öne sürüyor. Çalışmadaki çoğu çocuk, 3 ila 6 ay arasında "optimal" işlevlerini geri kazandı. Veriler ayrıca, kız çocuklarının erkeklere kıyasla benzer iyileşme düzeylerine ulaşmak için daha fazla zamana ihtiyaç duyabileceğini gösteriyor.

Yazarlara göre, bu bulgular, özellikle kız çocuklarının, semptomlar veya belirli işlevlerle ilgili hem öznel hem de nesnel değerlendirmeler sorun olmadığını gösterse bile, neden daha uzun süre kendilerini tam olarak iyi hissetmediklerini açıklamaya yardımcı olabilir.