Cinsel Eşitlik, İnsan İş Birliğinin Evrimleşmesini Destekledi mi?
Nisan 2015’te büyük bir deprem Nepal’i vurduğunda dünyanın her yerinden insanlar bağışlarla ve diğer yardım teklifleriyle ülkeye akın etti. İnsan, gezegenimizdeki en iş birlikçi hayvanlar arasındadır ancak nasıl bu hale geldiğimiz bilim insanları tarafından henüz tam olarak anlaşılamadı. Yeni bir çalışma cevabın belki de cinsiyet eşitliği olduğunu ortaya koyuyor: Erkekler ve kadınlar kiminle iletişim kuracakları konusunda eşit söz sahibi olduklarında, sosyal ağlarımız daha da genişliyor.
Antropologlar, genetik olarak bizimle ilişkili kişilerle bağlantı kurarak sosyal ağlarımızı geliştirdiğimizi düşünürlerdi; yani aileler, diğer akrabalarına yakın yerde yaşayan büyükanne-büyükbaba ve kuzenleriyle bir arada yaşardı. Ancak 2011’de 32 avcı-toplayıcı toplum üzerinde yapılan çalışma, büyük gruplarda bir arada yaşayan çoğu bireyin genetik olarak birbirleriyle ilişkili olmadığını ortaya çıkardı.
Londra Üniversitesindeki antropologlar Mark Dyble ve Andrea Migliano, insan iş birliğinin genetikten ziyade cinsel eşitlikle daha fazla ilgisi olup olmadığını merak ediyorlardı. Şöyle bir mantık yürüttüler: Hem erkekler hem de kadınlar kiminle yaşayacaklarına karar verebilseler, erkekler de eşleri de daima kendi akrabalarıyla yaşamazlar, çoğunlukla genetik veya evlilik bağları bulunmayan insanlarla zaman geçirirlerdi.
Bu ikili birkaç meslektaşıyla birlikte matematiksel bir modelin iki versiyonunu oluşturdu: Birinde hem erkekler hem de kadınlar ailelerinin birlikte yaşadıkları kişiler hakkında eşit söz hakkına sahipti, diğerinde ise bu kararı iki cinsiyetten sadece biri verdi.
14 Mayıs 2015’te araştırmacılar Science'ta internet üzerinden bildirdikleri gibi cinsiyet eşitliği daha çeşitli yaşam düzenlerine ortam sağladı. 20 kişilik küçük gruplarda bile, eşitlikçi olmayan bir düzen içinde yaşayanların herhangi bir kişiyle akraba olmama olasılığı %1’den azken, eşitlikçi düzen içinde yaşayan insanların başka bir bireyle akraba olmama olasılığı %12 oranındaydı.
Bu matematiksel modeli hazırladıktan sonra antropologlar, iki modern avcı-toplayıcı gruptan veri toplamak için 2 yıl boyunca sahaya indiler. Filipinlerin Palanan Agta halkının yaşadığı 11 kamptaki 191 yetişkinden ve Orta Afrika'daki Mbendjele pigmelerinin yaşadığı 9 kamptaki 103 yetişkinden bilgi topladılar. Her iki grupta da hane halkı sıklıkla erkeğin veya eşinin ailelerinin yaşadığı gruplar arasında yer değiştiriyordu. Karşılaştırma için, ekip ayrıca Agta yakınlarında yaşayan ve bir tarım grubu olan Paranan'daki 49 yetişkinden de veri topladı. Parananlılar arasında erkekler baskındı ve aileler genellikle babanın akrabasıyla yaşamaktaydı.
Genel sonuçlar matematiksel modelin tahminleriyle uyuştu: Eşitlikçi avcı-toplayıcıların ortalama %16,7’si genetik olarak veya evlilik ilişkisi olmayan kişilerden oluşuyorken, eşitlikçi olmayan çiftçilerin ortalaması yalnızca %4,2’ydi. Dyble bunu şöyle açıklıyor: “Bütün bireyler olabildiğince çok akrabayla yaşamak isterlerse ve tüm bireyler eşit söz hakkına sahiplerse hiç kimse kendini çok sayıda akrabasıyla yaşarken bulmayacaktır.”
Dyble, her iki cinsiyet için de bu durumun kazan-kazan stratejisi olduğunu belirtti çünkü hem erkekler hem de eşleri en önemli zamanlarda aileleriyle ihtiyaç duydukları iletişimi kurarlar. Dyble şu örneği ekliyor: “Agtalar kadın doğum yaparken onun ailesinin yakınına taşınırlar ancak birkaç çocuğun doğumundan sonra ve erkeklerin avlanmak için iş birliğine ihtiyaç duydukları durumlarda erkeğin ailesinin yakınına taşınma eğilimindedirler.”
Evrimleşmemizde grupla akrabalık ilişkisi olmayan kişilerin grupta bulunması önemliydi. Ekibe göre, ilk insanlar günümüzün avcı-toplayıcılarına benzer bir sosyal yapıya sahiptiyse, grupla akrabalık ilişkisi olmayan üyelerdeki artış akrabalığın ötesine uzanan yaygın iş birliğine ve sosyal ağlara zemin hazırlamış olabilirdi. Migliano bunu şöyle açıklıyor: “Genelde bağımsız kamplar kurarak, avcı-toplayıcılar akrabalık ilişkisi olmayan bireylerle iş birliği yapma kapasitesini geliştirdi.”
Araştırmacılar ancak sonraki zamanlarda tarım ve onun beraberinde gelen mülk ve miras varlığı sistemlerinin artışıyla cinsel eşitsizliğin yeniden ortaya çıktığını belirttiler.
Ancak bazı uzmanlar, cinsiyet eşitliğinin insanların aşırı iş birliğini destekleyen birkaç sebepten sadece biri olabileceğine dikkat çekiyor. Tempe Arizona Eyalet Üniversitesi antropologlarından Kim Hill şöyle açıklıyor: “Bu araştırma çok ilgi çekici ve faydalı bir çalışma ancak onların modelini ‘tek’ cevap olarak kabul etmekte tereddütlerim var.”
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Hill, aynı zamanda çoğu avcı-toplayıcının modern uygarlıkla teması sonucunda sosyal sistemleri kısmen değiştiği için günümüzdeki avcı-toplayıcıların ilk insanlar gibi davrandıklarını varsaymaktan çekiniyor. Salt Lake şehrindeki Utah Üniversitesinde bir antropolog olan ve aynı zamanda Afrika’daki !Kung avcı-toplayıcılar ve onlarla bağlantılı grupları inceleyen Poly Wiessner buna katılıyor ve şöyle söylüyor: “Günümüzde çoğu avcı-toplayıcı gruplarda karşılaştığımız aşırı eşitlikçilik geleneksel yapılar ve kültürel kuralların çöküşü yüzündendir.”
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 3
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: ScienceMag | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 26/12/2024 18:33:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5317
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in ScienceMag. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.