Çingene güvesi (Lymantria dispar)

Gözlem Bilgileri

Halk arasında Çingene güvesi olarak bilinen Lymantria dispar türüne ait erişkin ve tırtılları 19 Temmuz 2019 tarihinde Sakarya'nın Karasu ilçesinde gözlemledik. İngilizce ''gypsy moth'' olarak bilinir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Erişkin erkekler de kanat üstü açık kahverengi, dişilerde ise sarımsı beyaz renkte olup her iki cinsiyette de kanat üzerinde koyu renkte çizgiler bulunur. Çingene güveleri ortalama 15-35 mm uzunluğunda, kanat açıklığı ise 37-62 mm arasında değişmektedir. Erkeklerde antenler tüy benzeri keratin filamentler ile kaplı olurken dişilerde ise daha ipliksidir. Seksüel dimorfik (cinsiyetler arası görünüş farkı) olan bu türün dişileri daha büyük ve daha açık renklidir. Larvaların uzunluğu 50-90 mm arasında değişmektedir. Tırtılların baş kısmına yakın beş çift mavi leke, kuyruk kısmında ise altı çift kırmızı leke bulunmaktadır.

Gökhan Eren

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

İlk olarak taksonominin babası sayılan meşhur İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında tanımlanmıştır. Çingene güvesi (Lymantria dispar), Erebidae ailesinin Lymantriinae alt ailesinde bulunur. Üç alt tür içerir (Lymantria dispar dispar, Lymantria dispar asiatica, Lymantria dispar japonica).

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Çingene güveleri, Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Orta ve Güney Asya ve Japonya'ya kadar geniş bir dağılıma sahiptir. Bu bölgelerde doğal olarak bulunan bu tür 1869 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’ya da yayılmıştır.

Davranış ve Etoloji

Çingene güveleri, Lepidoptera takımın diğer üyelerinde olduğu gibi, metamorfik yaşam döngüsünde yumurta, larva, pupa ve erişkin olmak üzere dört aşama bulunur. Temmuz veya Ağustos aylarında ağaçların gövdelerine yumurtalarını bırakırlar. Embriyolar 4-6 hafta sonra larva haline gelir. Pupa evresi 7-14 gün arasında değişmektedir. Erkekler, pupasyondan genellikle dişilerden 1-2 gün önce çıkar. Çiftleşme, erişkin dişiler ortaya çıktıktan sonra meydana gelir ve sonra yumurtlama gerçekleşir. Her iki ebeveyn de yumurtlamadan sonra ölür ve döngü tekrar eder.

Gökhan Eren

Çiftleşme, dişilerin karın bezlerinden erkekleri çeken bir cinsel feromon salgılamasıyla başlar. Çiftleşme yaklaşık 30 dakika sürer ve dişiler 24 saat içinde yumurtalarını bırakırlar.

Erişkin çingene güveleri, genellikle Temmuz veya Ağustos aylarında yılda bir kez ürer. Larvaların yumurtaların içinde gelişmesi sadece bir ay sürmesine rağmen, genellikle 8 ya da 9 ay boyunca yumurtadan çıkmazlar. Dişiler, genellikle ağaç gövdeleri ve dallarda üreme mevsimi başına yaklaşık 1000 yumurta bırakır. Yaşamlarının çoğunu, genellikle konukçu ağacın üzerinde veya yakınında geçirirler. Pupasyondan sonra, yetişkinlerin oluşması yaklaşık 2 hafta sürmektedir. Bu da bir sonraki çiftleşme döngüsünün meydana geldiği zamandır. Genel olarak, çingene güveleri yaklaşık 11 ay içerisinde cinsel olgunluğa ulaşır.

Gökhan Eren

Diyet ve Metabolizma

Çingene güveleri, 500'den fazla ağaç ve çalılık türünün yapraklarından beslenebilmektedir. Erişkinler gelişmiş ağız parçalarına sahip olmadığından, tırtıllar, beslenen tek yaşam formudur. Tırtıllar özellikle meşe ağaçlarını tercih ederler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Çingene güveleri, hemen hemen her tür ağacın yapraklarından beslenebilme özellikleri ile ünlüdür. Bir ağacın yapraklarının yüzde 50'sinden fazlası tahrip olursa, muhtemelen ölecektir. Yaprak tahribatı sonrası yeniden yapılanma yoğun bir enerji tüketimi gerektirir. Ek olarak, zayıflamış ağaçlar virüslere ve parazitik böceklerin saldırısına daha duyarlı hale gelecektir.

Etimoloji

Lymantria dispar isminin anlamı Latin kökenli iki kelimeden oluşur. Lymantria 'yok edici' anlamına gelir. Dispar kelimesi, 'ayrılmak' anlamına gelen Latince kelimeden türetilmiş ve cinsiyetler arasındaki farklı özellikleri göstermektedir.