Çeviri Kuralları

Evrim Ağacı, Türkçedeki bilimsel kaynak çeşitliliğini artırmak ve hâlihazırda yurtdışında üretilmiş kaliteli, önemli, değer katacağını düşündüğümüz içerikleri dilimize kazandırmak adına yoğun bir çeviri faaliyeti sürdürmektedir.

Çevirilerin hızlıca denetlenip yayına alınabilmesi için, tüm çevirmenlerimizin uymasını talep ettiğimiz bazı kurallar bulunuyor. Bunları aşağıda sıraladık. Lütfen bunlara olabildiğince uymaya çalıştığınızdan emin olunuz. Şimdiden çok teşekkürler!

Çeviri Gönderim Yönergeleri

1. Çevrilmesinin faydalı olacağını düşündüğümüz yazıların bir kısmını buradaki listemizde bulabilirsiniz. Bu listeden aldığınız bir yazının yanına adınızı ve bugünün tarihini girmeyi unutmayınız. Sistemin size vereceği son gönderim tarihine kadar çevirilerinizi iletmeniz gerekmektedir.
2. İlk çevirinizi bir sonraki sayfada göreceğiniz formdan gönderebilirsiniz. Eğer bu sayfanın altında bir sonraki sayfaya geçmenizi sağlayacak butonları göremiyorsanız, buraya tıklayınız.

Çeviri Kuralları

1. Evrim Ağacı tarafından kullanılan yazım ve dilbilgisi kurallarına mutlaka, harfiyen uyun! Bütün çeviriler, Türkçe yazım ve dilbilgisi kurallarına eksiksiz olarak uyacak şekilde yapılmalıdır ve Evrim Ağacı olarak belirlediğimiz Yazılı İçerik Kuralları'na tamamen uygun olmalıdır. Bu kurallara uymayan hiçbir çeviriyi tarafımıza iletmeyiniz.
2. Çevirinizi, göndermeden önce mutlaka, baştan sona okuyarak kontrol edin; mümkünse bir başkasına okutun ve kontrol ettirin. Lütfen çevirilerinizi bize göndermeden önce en az 1 kere konu akışı, yazım hataları, anlatım bozuklukları ve diğer olası hatalar için kontrol ediniz. Gönderdikleriniz her türlü kontrol edilecektir, ama güzel çevirilerde bulunmanız ve revizyon konusunda en az uğraştıracak bir şekilde bunları halletmenizi bekleriz. Eğer ki çeviriniz standartlarımıza uygun değilse, düzenleme yapılmaksızın reddedilecektir.
3. İyi bir çevirmen olun. Bu, gönüllü bir iştir ve birçok gönüllünün zamanı ve emeği ile sürdürülmektedir. Dolayısıyla eğer ki yeterli düzeyde İngilizceye sahip değilseniz, yeterince deneyim kazanmadan çeviri göndermeyin. “Pek bilmiyorum ama denerim.” ya da “Birilerinden yardım alarak yaparım.” ya da “Çeviri araçları kullanarak yaparım.” diyenler, iyi niyetlerine rağmen, ne yazık ki kabul edilmeyecektir. İngilizceye hâkim, farklı cümle yapılarından anlayan, deyim ve metaforları anlamlandırabilen ve anlatım bozukluğunu bozmayacak şekilde çevirebilenler ile çalışmayı tercih etmekteyiz. Aksi takdirde editörlerimiz, yapılan bu çevirileri düzeltmekle uğraşırken, yazıyı sıfırdan çevirmesi gerekiyor. İyi niyetiniz için çok teşekkürler; ancak biz de zaman kısıtlılığından ötürü zaten gönüllü çevirmenlerle çalışmak istiyoruz.
4. Çeviri sürelerine her daim uyun. Sistemsel olarak veya editörlerimizle görüşerek belirlediğiniz süreleri aşarsanız, çeviri bir başkasına verilebilir veya tarafımızdan çevrilerek yayınlanabilir. Bu noktada çevirinizi gönderseniz bile yayınlanmayacaktır.
5. Evrim Ağacı'nın çevirilere yaklaşımını anlayın. Evrim Ağacı hiçbir zaman salt "haber çevirmenliği" sitesi olma gayesi ve amacını taşımadı, asla da taşımayacak. Dolayısıyla eğer ki bir konuda bilginiz varsa veya çevirinin dışarısına çıkıp ek kaynaklardan konuya bilgiler eklemek istiyorsanız, bunu yapmaktan çekinmeyin. Evrim Ağacı'nda her zaman nihai hedef, bilimsel meselelerde en doğru, en kapsamlı, en temel bilgileri vermektir: Evrim Ağacı'nın çeviri mentalitesi çerçevesinde orijinal metne sadakat değil, bilimsel gerçeklere ve kaynak zenginliğine sadakat önemlidir. Bilgi, tamamen iyi niyetli bir şekilde ve profesyonelce zenginleştirildiği müddetçe, bu şekilde düzenlemeler bizim için tamamiyle uygundur. Ancak bu tür modifikasyonlar yaptığınız zaman, metni bize ulaştırırken mutlaka bildirin. Birebir çevirdiğiniz içeriklerde "Çeviri", kendinizden veya ek kaynaklardan bir şeyler katarak zenginleştirdiğiniz içerikleri "Türev" olarak işaretlenecektir. Bizler, "bilgi verici"leriz. Dolayısıyla dümdüz çeviri yapmanıza gerek yok; ancak birçokları bunu daha kolay bulmakta ve bizim için de düz çeviriler uygundur. Düzgün ve zamanlı bir şekilde editörlerimize belirttiğiniz müddetçe düz çeviri yapmak zorunda olmadığınızı bilin. 
6. Bize danışın. Her çeviri, çevrilmeden önce bize özel mesaj yoluyla veya e-posta yoluyla danışılmalıdır (listemizden seçtiğinizde buna gerek yoktur). Konunun işe yarar olup olmadığını ya da daha önceden çevrilip çevrilmediğini danışmak için Evrim Ağacı Yayın Ekibi'ne "[email protected]" e-posta adresi üzerinden ulaşabilirsiniz.
7. Haber-odaklı değil, konsept-odaklı (kavram-odaklı) çevirilere yoğunlaşın.
8. Bilim haberi yayıncılığı, Evrim Ağacı'nın önceliği değildir. Evrim Ağacı'nın aslî görevi, bilimsel kavramları, bilimin işleyişini, bilimsel olay ve olguları okurlarına öğretebilmektir.
9. Bir çevirinin Evrim Ağacı için değerini test etmek, için şu basit soruyu kendinize sorun: "Bu içeriği 1 yıl ya da 5 yıl sonra tekrar paylaşacak olsak, içerik güncelliğini koruyor olur muydu?" Eğer ki cevabınız "Hayır, bu sadece geçici bir haber." şeklindeyse, o haberi çevirmekten uzak durmaya çalışın. Ancak cevabınız "Evet, bu son derece kavram ve öğretim odaklı, yıllardan bağımsız bir içerik." ise, çok büyük ihtimalle sitemize uygun bir içerik olacaktır.
10. Spesifik bir tarihe yönelik referansları genelleştirmeye çalışın. Bazı haberler sadece 2014 ya da 2030 yılıyla ilgili olabilir. Ya da haber içerisinde "14 Kasım 2016'da yapılacak olan toplantıda..." veya "Önümüzdeki ay", "Geçen yıl" gibi zaman-referanslı ibareler bulunuyor olabilir. Bunları olabildiğince genelleyin. Unutmayınız ki aynı içeriği 3 sene sonra da paylaşabiliriz. Dolayısıyla -örneğin- 2019 yılı içerisinde içeriğinizi tekrar paylaştığımızda "yapılacak", "önümüzdeki ay", "geçen yıl" gibi zaman referansları anlamsız olacaktır. Bunun yerine tam tarih vermeye çalışın ve zaman kiplerini düzgün ayarlayın. Örneğin, "14 Kasım 2016'da yapılacak olan toplantıda..." yerine "14 Kasım 2019 tarihli toplantıda" diyebilirsiniz. "Önümüzdeki ay" yerine "2018'in Aralık ayında" diyebilirsiniz. "Geçen yıl" yerine, "2021 yılında" diyebilirsiniz. Yine, bu tip haberlerin 2019 ya da 2030 yılında paylaşıldığında halen geçerliliğini koruyacak bir dilde ve içerikte olduğundan emin olur (elbette bilimsel içerikler yıldan yıla değişebilir; ancak en uzun süreli içerikleri hedeflemek ana amacınız olmalı).
11. Güvenilir kaynaklardan çeviri yapın. Kaynaklarınızın güvenilirliğini her daim kontrol edin. Kimi zaman Google Scholar, SpringerLink, Science Direct ve erişiminiz varsa Web of Science gibi bilimsel kaynak arama motorlarından ulaşabileceğiniz içerikleri çevirebilirsiniz. Ancak bunlar, çeviri için biraz zor, teknik ve uzun olabilir. Bunun haricinde güvenebileceğiniz bazı kaynak kategorileri ve örnekleri aşağı listelenmiştir. Bunların dışına çıkabilirsiniz; ancak kaynaklarınızın aşağıdakilerle aynı kalibrede olduğundan emin olun:
12. Akademik jurnallerin haber siteleri (Örnekler: Science, Nature gibi),
13. Popüler bilim dergilerinin siteleri (Scientific American, Popular Science, American Scientist, Discover, Wired, Popular Mechanics, BBC Focus, vb.),
14. İngilizce yayın yapan ve büyük bilim siteleri (ScienceDaily, ScienceNews, IFLS, LiveScience, New Scientist, vb.),
15. Bilime önem veren yabancı gazeteler (New York Times, Washington Post, BBC, NPR, Guardian, US News, vb.),
16. Bilim insanlarının blogları (Pharyngula, Why Evolution Is True, Preposterous Universe gibi),
17. Büyük müzelerin internet siteleri (Smithsonian, Natural History Museum gibi),
18. Belgesel kanallarının siteleri (Discovery Channel, National Geographic, vb.),
19. Güvenilir yazarları bünyesinde barındıran soru-cevap sitelerinden (Quora Science, Snopes, Reddit vs.),
20. Güvenilir bilimsel YouTube kanalları (Veritasium, VSauce, vb.).
21. Sansasyonel içeriklerden uzak durun! Genel bir kural olarak, şunu hatırlayın: Eğer ki bir şey gerçek olamayacak kadar güzel, sıra dışı, olağan üstüyse, muhtemelen gerçek değildir. İçgüdülerinizi dinleyin. Bir haber sadece sansasyonel ve insanların siteye çekmek için ("clickbait") mi hazırlanmış, yoksa gerçekten bilimsel değeri olan, güvenilir bir içerik mi? Haberin odağındaki konu akademik bir dergide yayınlanmış mı, yoksa halen yayınlanma sürecinde (Arxiv veya bioRxiv) veya hiç yayınlanmamış mı? Akademik dergilerde yayınlanmış, güvenilir, sağlam, sansasyonel olmak yerine bilgi veren içeriklere odaklanın. 
22. İçeriği birden fazla kaynaktan doğrulayın. Çoğu zaman bir haberi birden fazla haber kaynağı hazırlayacaktır. Bunlardan bazıları daha bilimselken, bazı diğerleri daha sansasyonel olacaktır. Sadece bilimsel olan içeriklere odaklanın. 
23. Aşırı muğlak, genel geçer olmayan, belli bir kültüre odaklı içeriklerden uzak durun. Bazı haberler oldukça muğlaktır ve bilimsel değeri yoktur (örnek, örnek). Bazı haberler genel geçer değildir, Dünya'daki bir grup insanı, geçici olarak ilgilendirir (örnek). Bazı diğerleri ise, sadece Amerikan kültürüyle (ya da bir başka kültürle) ilgilidir, dolayısıyla bizim insanımıza hitap etmez (örnek). Bunlardan olabildiğince uzak durmaya çalışın. Eğer bunu yapamıyorsanız, çeviri içerisine Türkiye'ye ait konuyla ilgili istatistikler eklemekten çekinmeyin.
24. İngilizce-Türkçe geçişinde düzenlemeler yapın. Çevirilerde, İngilizcenin dil yapısından kaynaklı, Türkçeye çevrildiğinde kulağa hoş gelmeyen ve okumayı bozacak uygulamalardan kaçınılmalıdır. Örneğin, iki virgül veya iki tire işareti arasında verilen ek bilgiler, düzgün bir cümle olacak şekilde yer değiştirilerek eklenmelidir. 
25. Maddi destek bilgisine gerek yok. Bazı haber makalelerinin sonunda verilen ve çalışmayı hangi kurumların maddi olarak desteklediği ile ilgili paragrafların çevrilmesi gerekmemektedir. Çevirseniz bile bu kısımlar gerekli görülmedikçe yayınlanmayacaktır.
26. Emin olmadığınızda sorun. Eğer ki bir şeyden emin değilseniz, bize sorun. Memnuniyetle cevaplarız!