Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır?

7 dakika
25,298
Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır? Pixabay
Taze demlenmiş bir fincan çay
Tüm Reklamları Kapat

Çay, Theaceae (çaygiller) familyasına ait Camellia sinensis bitkisinin yapraklarının kurutma, savurma ve okside etme, yani yükseltgenme gibi çeşitli işlemlerden geçirilmesi ile elde edilen ve genelde sıcak su ile demlenerek servis edilen kuru bir besindir. Çay bitkisinin çiçeklerinin veya yapraklarının toplanma zamanındaki ve oksidasyonundaki farklılıklara göre, küçük ölçekte kimyasal bileşimleri ve aromaları farklı olan yeşil çay, beyaz çay (oolong çayı) ve siyah çay elde edilir. Çay yaprağının tamamen fermente edilmesi ile siyah çay, hafif fermente edilmesi ile beyaz çay ve hiç fermente edilmemesi ile yeşil çay elde edilir.

Çay bitkisi
Çay bitkisi
Source Fed

2018 yılının eylül ayında Çin'de bulunan Dünya Çay Komitesi'nin hazırladığı "Dünya Çay Raporu" sonuçlarına göre, ülkelerin kişi başı çay tüketimlerinin esas alındığı sıralamada kişi başı 3.5 kilogram tüketim ile Türkiye ilk sırada yer aldı. Raporda çayın çeşidine göre bir ayrım yapılmamıştır. Dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecek olarak tanımlanan çayın özelliklerini başlıklar altında inceleyelim.

Çayın Kimyasal Bileşenleri

Çay yaprakları yüksek oranda polifenol bileşikler içerir. Polifenoller doğal olarak bitkilerde bulunan ve vücudumuzda antioksidan olarak görev alan kimyasal bileşiklerdir. 500'den fazla farklı polifenol vardır. Ayrıca polifenoller 4 farklı grup altında toplanır. Bunlar; flavanoidler, fenolik asitler, stilbeneler ve lignanlardır. Çayda bulunan polifenoller temel olarak flavonoidlerdir ve erken toplanan yapraklarda geç toplanan yapraklara göre daha fazla miktarda bulunur.

Tüm Reklamları Kapat

Flavonoidlerin türü ve miktarı, çay elde edilirken çay yaprağının geçirdiği işlemlere bağlıdır. Fermente edilmediğinden dolayı yeşil çayda en çok bulunan flavonoid kateşinler iken siyah çayda bu flavonoid tanenlerdir. Tanenler, kateşin moleküllerinin fermantasyon işlemi sonucu kimyasal olarak değişikliğe uğramış halidir. Tanenler ve kateşinler, flavonoid grubunun birer alt grubudurlar. Yeşil çayda en çok bulunan kateşin epigallokateşin gallattır (EGCG). Epigallokateşin gallat moleküllü, yeşil çayda bulunan toplam kateşinlerin %50'sini oluşturur. Aynı zamanda epigallokateşin-3-gallat olarak da bilinen bu molekülün antioksidan etkisi çok yüksektir.

Siyah çayda ise oksidasyon sonucu oluşmuş teaflavin ve thearubigin molekülleri bulunur. Bu moleküller de birer flavonoiddir, ancak antioksidan etkileri kateşinler kadar yüksek değildir. Bir başka flavonoid grubu olan flavoneller de çay yaprağında bulunur. Flavoneller bitkilerin kabuk gibi dış kısmında bulunan renksiz moleküllerdir ve biyosentezleri için ışık gerekmektedir. Çay yaprağında en çok bulunan flavoneller ise kuersetin ve kemferol molekülleridir.

Bir kupa sıcak çay
Bir kupa sıcak çay
Unsplash

Tıpkı kahve ve kakao çekirdeklerinin de olduğu gibi çay da bitkisel kafeinin ana kaynaklarından biridir. Kafein, psikoaktif bir madde olan ve alkoloid grubuna dahil edilen bir metil-ksantindir. Metil-ksantin, astım, kronik bronşit ve amfizem gibi solunum yolu rahatsızlıklarında kullanılan bir ilaç sınıfıdır. Psikoaktif bir madde olması sebebi ile hem merkezi sinir sistemini hem de kardiyak fonksiyonları uyarmaktadır.

Çaydaki kafein miktarı, bir fincan çay için kullanılan yaprak miktarına, çayın demlenme süresine ve kullanılan suyun derecesi gibi birçok etmene bağlı olarak 14 ile 65 mg arasında değişiyor. Çayın içerdiği kafein miktarı, demleme süresi arttıkça artıyor. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi'nin (European Food Safety Authority) paylaştığı bilgilere göre, 3 ile 5 dakika arasında demlenmiş bir fincan çay 40-45 mg kafein içeriyor. Kafeinle ilgili daha çok bilgiyi buradaki yazımızdan veya aşağıdaki videomuzdan alabilirsiniz. Kafeinin evrimiyle ilgili daha çok bilgi içinse buraya tıklayabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Kuru çay yaprakları florid, manganez, krom, selenyum, kalsiyum, magnezyum ve çinko gibi birçok elementi barındırır. Bu minerallerin oranları, bitkinin yetiştirildiği koşullara, fermantasyon durumuna ve hatta bitki yaprağının boyuna göre değişebilmektedir.

Çay yaprağında bulunan bütün kimyasal bileşenlerin suya geçmesinde, kullanılan suyun derecesi ve demlenme süresi oldukça önemlidir. Çünkü ısı ve çay yaprağının ısıya maruz kalma süresi, yapraktaki kimyasalların yapısını değiştirebilme ve bozabilmektedir. Kimyasalların alınabilmesi ve en uygun aromanın yakalanabilmesi için önerilen demleme süreleri ve su sıcaklıkları şu şekildedir;

  • Oolong çayı için 87-93 derece sıcaklık ile 3 dakika
  • Siyah çay için 82-100 derece sıcaklık ile 3-5 dakika
  • Yeşil çay için 65-82 derece sıcaklık ile 30 saniye ile 3 dakika arası

Çayın İnsan Sağlığı Üzerine Olumlu Etkileri

Hem çay hem de kahvede bulunan kafein, beyin ve merkezi sinir sistemini uyararak uyanık kalmanıza ve yorgunluğun başlamasını önlemenize yardımcı olur. Uyanık kalmamızı, kendimizi yorgun hissettiren bir nörotransmitter olan adenozinin etkilerini bloke ederek sağlamaktadır. Adrenalin ve dopamin artışına sebep olduğundan psikoaktif bir bileşen olarak da adlandırılır.

Çayda baskın bulunan antioksidan ve kateşinlerden olan EGCG (epigallokateşin gallat) ve EKG (pikateşin gallat), yararları için en kapsamlı şekilde incelenen gıda bileşenlerindendir. Kateşinin; kardiyovasküler sağlığın iyileştirilmesinde, tansiyonu kontrol altına almakta, trigliserid ve kolesterolü dengede tutmakta, anti-inflamatuar etki göstermekte, oksidatif stresi azaltmakta, trombosit topaklanmasını önlemekte ve kilo vermemizde yardımcı olduğu tespit edilmiştir. Tüketim sonucu birçok kanser ile ilişkili risk faktörü düşürücü olduğu da tespit edilmiştir. Ayrıca kateşinler; nötrofiller, kolon epitel hücreleri, makrofajlar ve T lenfositleri gibi bağışıklık ile ilgili hücrelerin proliferasyonunu düzenlemektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Yeşil çay C, B12, B9 (folik asit) ve E vitaminleri yanı sıra kalsiyum, magnezyum, krom, manganez, bakır, çinko, fosfor, potasyum, flüorür ve sodyum gibi mineralleri de içerir. Ayrıca yeşil çay, içerdiği antioksidan bileşikler ile vücudumuzda bulunan ve hücrelerimizi süperoksit gibi serbest radikallerin oksidatif etkilerinden koruyan enzimleri aktive ederek, başta en büyük atardamarımız olan aort olmak üzere bütün damarlarımızı korur ve kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyuculuk sağlar.

Yeşil çayda bulunan kateşinler ise farklı bir yolak izleyerek atereskleroz, yani damar sertliği oluşturan plakların oluşmasını engeller. Yeşil çay tüketimi trigliserit yağların ve kolesterolün emilimini azaltalarak da dolaylı yoldan aynı etkileri gösterir. Özellikle yeşil çayda bulunan kateşinler, çoğu oral bakteriye karşı antimikrobiyal olduğu gösterilmiştir. Ayrıca florid bakımından zenginliği yanı sıra dentin erozyonunu ve diş kaybını azaltarak ağız sağlığını iyileştirdiği gösterilmiştir. Ağız kokusunun iyileştirilmesinde rol oynadığı tespit edilmiştir.

Çin'de ilk defa anjiyografi yaptıran hastalar üzerinde yapılan bir çalışmada, oran belirtmeksizin yeşil çay tüketen erkek hastalarda, hiç tüketmeyenlere göre kalp-damar hastalıklarının gelişme risklerinin azaldığı tespit edilmiştir. Varşova'daki Ulusal Gıda ve Beslenme Enstitü'sünün 2014 yılında yaptığı bir derleme çalışmasında ise, günde 2 fincandan daha fazla yeşil çay tüketen insanların LDL, yani ''kötü'' kolesterollerinin ve dolayısıyla toplam kolesterollerinin tüketmeyenlere göre daha düşük olduğu belirtilmiştir.

Siyah çayda da antioksidanlar bulunur ve hücrelerimizi oksidatif etkilerden korur. Ancak siyah çayda bulunan teaflavin ve thearubigin molekülleri, kateşinler kadar güçlü olmadığından koruyucu etkileri biraz daha sınırlıdır. Teaflavin molekülünün farelerdeki kronik hastalıklara etkilerini araştıran bir çalışmada, teaflavinin farelerde kan şekerini ve kolesterol azaltarak çeşitli olumlu etkilere yol açtığı gösterilmiştir.

Japonya'da yetişkinler üzerinde yapılan bir çalışmada, günde 6 fincan veya daha fazla miktarda yeşil çay tüketen insanlarda diyabet gelişme riskinin %33 azaldığı görülmüştür. Siyah çay ve oolong çayı için bu yönde herhangi bir çalışma bulunamamıştır.

Kafeinin beyin üzerindeki etkileri sayesinde depresyon ve intihar etmede azalış olduğu bazı çalışmalarca kaydedilmiştir. Günde 3-5 bardak kahve veya günde 3 bardaktan fazla çay içmek, Alzheimer ve Parkinson gibi beyin hastalıkları riskini %28-60 oranında azalttığı bilinmektedir. Kahvenin alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasını engelleyebileceğini hatta tedavi edebileceğini söylenmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Çayın Güvenli Tüketim Miktarı ve Zararları

Gündelik alışılagelmiş çay tüketiminin insan sağlığı açısından olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır. Ancak faydaları saymakla bitmeyen çay ve kahvenin, fazla kullanım ve abartılı tatlandırıcı katılması sonucu, faydasız ve hatta zararlı içeceklere dönüşebileceği de unutulmamalıdır.

Örneğin siyah çayda bulunan polifenoller, insan vücudunda demir emilimini azaltmaktadır. Bu yüzden demir içeriği yüksek öğünlerden hemen sonra ya da yemek esnasında siyah çay tüketimi önerilmez. Yeşil çaydaki kateşinlerin demir bağlama kapasitesi, siyah çaydaki tanelere oranla daha azdır.

Kararında tüketilen çayın beyin ve kalp sağlığını koruduğu bilinse de aşırı tüketildiği taktirde anksiyete, yüksek tansiyon, taşikardi, el titremesi, baş ağrısı, çarpıntı, sıkıntı ve uykusuzluğa neden olmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Haliyle çok fazla kafein tüketimi; huzursuzluk, titreme, uykusuzluk, çarpıntı, baş ağrısı-dönmesi, taşikardi, kaygı bozukluğu ve bağımlılık yapabilir bu yüzden dikkatli kullanılması gerekmektedir.

Uzakdoğu ritüellerine göre bir çay sunumu
Uzakdoğu ritüellerine göre bir çay sunumu
Pexels

Kafein tüketimini göz önüne alırsak, sağlık yetişkinlerin ve çocukların günde 400 miligramdan fazla kafein tüketmesi önerilmez. Eğer kahve, kola, enerji içecekleri ya da başka kafein içeren besinler tüketmiyorsanız 8-9 fincan çay tüketebilirsiniz.

Ülkelerin çay tüketimi ile ilgili istatistikleri buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
111
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 57
  • Bilim Budur! 17
  • Umut Verici! 15
  • Muhteşem! 11
  • Merak Uyandırıcı! 11
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • İnanılmaz 2
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 20:07:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7792

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Periyodik Tablo
Bilinç
Meteor
Organ
Venüs
Evrim Ağacı
Nüfus
Primatlar
Bilim
Tür
Gerçek
Evrimsel Psikoloji
Halk Sağlığı
Ağrı
Kontrol
Nöron Hücresi
Fizyoloji
Tıp
Zaman
Küresel İklim Değişimi
Coronavirus
Manyetik
Covid-19
Nadir
Bilim Tarihi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Çolak, et al. Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır?. (14 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 10 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7792
Çolak, C., Bakırcı, Ç. M. (2019, May 14). Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır?. Evrim Ağacı. Retrieved December 10, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7792
C. Çolak, et al. “Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 14 May. 2019, https://evrimagaci.org/s/7792.
Çolak, Canberk. Bakırcı, Çağrı Mert. “Çayın Bilimi: Çay, İnsan Sağlığı Üzerindeki Faydaları Nelerdir? Ne Kadar Çay İçmek Zararlıdır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 14, 2019. https://evrimagaci.org/s/7792.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close