İnsanların kuyrukları yoktur. Ciddiyiz! Ancak "kuyruk yapmak için gereken" nedir, hiç düşündünüz mü? Bir takım genler! Eğer insanlarda fiziksel olarak bir kuyruk yoksa, neden "kuyruk yapmak için gereken" genetik araçların neredeyse tümüne sahiptirler? Bir diğer örnek kanatlı dostlarımızdan gelir: Tavukların dişleri yoktur ama dişlere ait genleri vardır! İyi ama neden? Tüm bunların sebebi ne?

Elbette ki yanıtı sadece evrimsel biyoloji verebiliyor. Evrimsel biyoloji dahilinde kullanılan terimlerden biri olan atavizm (ataya geri dönüş) sayesinde, tüm bunları açıklayabiliyoruz. Üstelik genomlarımız, evrimsel tarihimize ait birer arşiv kaydı görevi görüyorlar ve bize geçmişin sırlarını aralıyorlar. Bu makalemizde sizlerle bu tür atavist özelliklerin sadece 2 tanesine bakacağız ve evrime dair genlerimizde neler bulabileceğimizi göreceğiz.

Ülkemizde de aralıklarla gündeme gelen bir konu, özellikle de hip hop ve rap gibi şarkı türlerinde geçen sözlerin şiddet, alkolizm ve uyuşturucu bağımlılığı gibi kötü davranışları tetikliyor olabileceğine yönelik endişelerdir. Türkiye'de özellikle de gençlerin boş zamanlarında yaptıkları etkinlikler arasında en üst sıralarda yer alan müzik dinlemek geldiği, ortalama bir gencin günde 2.5 saat müzik dinlediği ve en popüler şarkıların 3'te 1'inin alkol veya uyuşturucu kullanımından söz ettiği (yani ortalama bir gencin müzik dinlediği saat başına 35 kere alkol veya uyuşturucuya maruz kaldığı) düşünülecek olursa, bu soru önem arz eder hale gelmektedir.

Dahası, rap gibi bazı spesifik müzik türlerinin özellikle hedef alınması şaşırtıcı değildir: 1990'lı yıllarda ABD'de yapılan bir araştırmada, rap türündeki şarkıların %47'sinde alkol tüketiminden bahsederken, alkolden bahsetme oranının country müzikte %13, hot-100 veya top-40 gibi listelerde %12, alternatif rock müzikte %10 ve heavy metal müzikte %4 olduğu gösterilmiştir. Ayrıca her 3 rap şarkısından 2'sinde yasa dışı uyuşturuculardan bahsedilirken, diğer şarkı türlerinde bu oran %10 dolaylarında kalmıştır. Daha net kıyaslayacak olursak: Yapılan bir araştırmaya göre, sadece pop müzik dinleyen bir genç, uyuşturucu kullanımından bahseden sözlere günde 5 defa maruz kalırken, sadece rap dinleyen biri günde 251 referansa maruz kalır. Ortalama müzik dinleyicisi için bu sayılar günde 84, haftada 591, yılda 30.732 referans düzeyindedir.

Stanford Üniversitesi, Yapay Zeka Üzerine Yüz Yıllık Çalışma ("AI100") adını verdiği, yüzyıl ya da daha uzun bir süre boyunca her 5 yılda bir çıkarmayı planladığı rapor serisinin açılışını, 2016 yılının eylül ayında yayımladığı ilk raporla yapmıştı.^[1] Eylül 2021 Çalışma Paneli'nde ise Stanford Üniversitesi'nden araştırmacılar, yapay zeka alanındaki gelişmeleri, mevcut endişeleri ve istikametini incelediği AI100 raporlarının ikincisini yayımladı.^[2]

Yapay zeka, son 5 yılda önemli ölçüde ilerledi ve dünya çapında birçok endüstri ve sektörde büyük ilerlemeler kaydetti. Çalışmadan sorumlu araştırmacılar, yayımladıkları son raporda şunları yazıyor:

Çoğumuzun (en azından yazarımızın) çocukluk kahramanı John McClane’in maceralarını konu alan “Die Hard (Zor Ölüm)” serisinden haberi olmayan çok az kişi vardır diye umuyoruz. McClane, seri boyunca yüzlerce kurşundan kaçar, düşme tehlikesinden kurtulur, kırık camlardan basa basa geçer, patlayıcılardan korunur ve düşmanlarını bertaraf eder. Sayısız ölüm tehlikesine rağmen yaşamaya devam eder. 

Özellikle insanın davaya adanmışlık, başarma isteği gibi erdemlere ve yenilmezlik gibi üstün meziyetlere karşı olan hayranlığını hedef alarak ticari başarı kazanan bu tip Hollywood macera filmlerinden belki de binlercesi vardır. Die Hard serisinin konu olması sadece ilk gençliğin yazarda bıraktığı kalıntı olabilir. Kötünün cezasını bulduğu, iyinin ise biraz da Hollywood alt metniyle “ilahi müdahale”ye yorabileceğimiz şansının yardımıyla, güzel ihtimallerin art arda gelmesiyle kazandığı ve şiirsel adaletin tecelli ettiği Hollywood filmleri bu manada gerçeği tam olarak yansıtıyor diyemeyiz. Kahramanın kurşun yağmurunu “sorun değil, birkaç önemsiz sıyrık dostum”la atlatması, kahramana bağlı ipin tam zamanında ucu ucuna bir yerlere takılması, o ana kadar çatır çatır çalışan tabancanın kahramanın kafasına dayandığında tutukluk yapması, tam da ihtiyacı olduğu anda birinin ona yardım etmesi bizlere oldukça düşük ihtimaller olarak gelmektedir.

Bilimsel yöntem, en azından 17. yüzyıldan bu yana bilimin gelişimini karakterize eden, Evren'e dair bilgi edinmeye yönelik, sistematik bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntemin basamakları; genel olarak gözlem yapmayı, bir hipotez oluşturmayı, deneyler yapmayı ve bu deneyler yoluyla toplanan kanıtlara dayanarak sonuçlar çıkarmayı içermektedir. Bilimsel yöntemin basamakları şunlardır:

Elbette, bilimsel yöntemin bütün aşamaları boyunca eleştirel düşünme, şüphecilik ve etik hususlar esastır. Bilim insanları, bilimsel yöntemin her bir basamağında, kanıtlarla çelişen hipotezleri bir kenara atmaya veya revize etmeye istekli olmalı ve çalışmalarını sorumlu ve etik bir şekilde yürütmelidir.

Adeliade Üniversite’sinden evrimsel biyoloji uzmanlarına göre, insanlar kendilerini, binlerce yıldır hayvanlar aleminden daha zeki oldukları konusunda (aksi yönde giderek artan verilere rağmen) kandırıyorlar. Üniversitenin tıp bilimleri bölümünde konuk araştırmacı olan Dr. Arthur Saniotis şöyle diyor:

Dr. Saniotis, insanların üstün zekaya sahip olduğu inancının, 10.000 yıl kadar önce Tarım Devrimi’ne bağlı olarak tahıl üretimi ve hayvanların evcilleştirilmesi ile ortaya çıktığını düşünüyor. Bu inanç, insanları yaradılışın üstün türü olarak gören organize dinlerin ortaya çıkışı ile hızlı bir şekilde yayıldı. Dr. Saniotis:

Yukarıdaki sorunun cevabı hiç kuşkusuz; "çünkü o insanların hayatlarına dair pek fazla bir şey bilmiyoruz" olacaktır. Elbette bu konuda haklısınız. Mesela hiç savaş yüzü görmemiş bir insanın, savaş gören bir kişiyi anlaması mümkün müdür? Gelin birlikte bir deney yapalım. Savaş gören insanları, kendi kafamızdan anlamaya çalışalım:

Bir sabah kalktığınızı ve evinizin çatısının yandığını görün. Bulunduğunuz ortamda, havaya baktığınızda bir kaç kuş ölüsü ve gökyüzünü görüyorsunuz. Birde kafanızı döndüğünüzde kardeşinizin kanlar içindeki kafasını ve kopmuş parmaklarını görüyorsunuz. Dehşet içindesiniz yatağınızdan kalkıyorsunuz ve bir anda elinize baktığınızda kan damladığını görüyorsunuz. Şok içindesiniz ve elinize damlayan o her bir kan damlasına yavaş bir şekilde bakarken, bir anda sevdiklerinizi hatırlıyorsunuz ve o karanlık kabullenmişlik hissi sizi sarıp sarmalıyor. Belli ki bu sizin hayatınızda ki son saniyeler...