Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?

Böceklerin Bağışıklık Sistemini İnceleyerek, Kendimize Dair Birçok Şey Öğrenebiliriz!

Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?
7 dakika
2,564
Tüm Reklamları Kapat

İnsanların da içinde yer aldığı omurgalıların bağışıklık sistemi kadar olmasa da omurgasızlar da yaşamak için daha ilkel düzeyde de olsa bir bağışıklık sistemine sahiptirler, böcekler de bağışıklık sistemlerinde aktif role sahip olan hemosit adını verdiğimiz hücreleriyle doğadaki savaşta yerlerini almışlardır. Hemositler, insan kanında da görülebilen lökositler yani beyaz kan hücrelerine benzer bir şekilde vücuda giren yabancı maddeler ve zararlı organizmalarla sürekli savaş halindedirler.

Doğada Süregelen Savaşın Bir Parçası Olan Böcekler  

Eğer bir savaştan bahsediliyorsa savunmadan da bahsedebiliriz demektir. Doğa bir savaş alanı deriz, ama esas nokta burada savunmanın nasıl işlediğidir. Yaşamın yeryüzünde başladığı ilk andan itibaren savunma mekanizmaları da gelişmeye başlamıştır. 2.5 milyar yıl önceye baktığımızda karşımıza çıkan tek hücreli hayvanlar olarak tanımlayabileceğimiz protozoonlar neredeyse her fizyolojik işlevi tek bir hücre içerisinde başarabilmişlerdir. Bunu da fagositoz adını verdiğimiz bir mekanizmaya borçludurlar. O zamanın fagositozuna baktığımızda günümüz insanının hücrelerinde görülen fagositoz mekanizmasının birbirinden çok da farklı olmadığını görebiliyoruz. Fagositoz dediğimiz mekanizma esasen hücre içerisine madde girişini sağladığı gibi (sindirim), hücrenin dışarısına da atık maddelerin atılmasına (boşaltım) yardımcı olur. Bununla da kalmaz, hücre içerisine giren istenmeyen yabancı maddelerin de defedilmesinde büyük rol oynarlar. Bu basit işleyiş bağışıklık sisteminin de ilk basamaklarını oluşturmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Doğada bütün canlılar hastalık yapıcı organizmalar olarak bilinen patojenlerle karşı karşıya kalırlar ve onlarla mücadele etmek durumundadırlar. Patojenler arasında en bilinenler bakteriler olsalar da virüsler, mantarlar, protozoon adını verdiğimiz bir hücreli olup da bakterilerden daha gelişmiş yapıdaki canlılar ve çok hücreli parazitler de zarar verici organizmalara örnektirler. Böcekler de omurgasızlar arasında yer alırlar ve omurgalılarda görülen önemli bağışıklık mekanizmalarından mahrum durumdadırlar. Bunların başında antijene özgü olarak geliştirilen antikor üretimi gelir ve bu savunma biçimi kazanılmış immünite (=bağışıklık) olarak bilinir. Böceklerde böyle güçlü bir bağışıklık sistemi mevcut değildir, ama tamamen dış dünyada savunmasız durumda olduklarını söyleyemeyiz. Aksine kendilerini savunabilecek durumdadırlar ve bunu doğuştan gelen bağışıklık sistemine borçludurlar. Doğuştan bağışıklık hücresel düzeyde olabildiği gibi, hücreler arasında dolaşan vücut sıvıları sayesinde de yani humoral düzeyde de gerçekleşir ve farklı mekanizmalar söz konusudur.

Hemositler, böcek kan hücrelerine verilen addır ve bu hücreler hücresel düzeyde gerçekleşen böcek bağışıklık sisteminin en önemli baş rol oyuncularıdır. Hücresel bağışıklık, başta fagositoz olmak üzere nodül oluşturma ve kapsül meydana getirmek gibi daha kapsamlı mekanizmaların da gerektiğinde devreye girdiği bir savunma sistemidir. Humoral bağışıklıkta ise özellikle omurgalılarla kıyaslayacak olursak görev anlamında karaciğeri anımsatan bir yapı olan yağ cisimciği böceklerde görev alır. Burada pıhtılaşma, melanin pigmentinin oluşturulması ve antimikrobiyal özellik gösteren peptitlerin üretilmesi gibi farklı mekanizmalardan bahsedilebilir.

Tüm Reklamları Kapat

image

Böcekleri Savunanlar İlk Kimlerdi?

Son yirmi yıla bakıldığında moleküler biyoloji ve genetik araştırmaları böcek immünolojisi konusunda da bir çok konunun aydınlatılmasını sağlamıştır. İşin çok sıkmadan tarihine bakacak olursak omurgasızların bağışıklık sistemiyle ilgili ilk önemli çalışma 1884 yılında Rus bilim insanı Elie Metchnikoff yapmıştır. Metchhikoff yaptığı çalışmalar neticesinde fagositoz adını verdiği bir bağışıklık mekanizmasını keşfetmiştir, aynı zamanda bu keşfi ona 1908 senesinde Nobel Tıp Ödülü'nü de kazandırmıştır. Omurgasız dolaşım hücrelerinin bazılarında yabancı maddelerin sindirildiğini görmüş ve bu olaya fagositoz adını vermiştir.

Fagositoz terimini dünyaya tanıtan bilim insanı Elie Metchnikoff
Fagositoz terimini dünyaya tanıtan bilim insanı Elie Metchnikoff

Bir başka bilim insanı Serge Metalnikov ise böceklerdeki fagositoz mekanizmalarını ortaya çıkartmıştır ve çalışmalarında granül taşıyan hemositlerin daha aktif olarak fagositoz yaptığını gözlemlemiştir. Günümüzde granüler hemositler adını verdiğimiz bu hücreler, plazmotositler ile beraber fagositoz yapabilen temel savunma hücreleri olarak bilinirler ve ikisine birden immünositler adı verilmektedir. Yaklaşık otuz senesini kelebek larvaları üzerinde çalışarak geçiren bilim insanı gözlemlerinin sonucunda fagositozun basit bir yanıt tipi olmadığını, aynı zamanda çok karışık bir fenomen olarak karşımıza çıktığını düşünmüştür. Günümüze geri döndüğümüzde ise gelişen moleküler teknikler sayesinde fagositozda görev alan bileşenler belirlendikçe bilim insanının geleceğe yönelik görüşlerinin doğru olduğu artık kesinlik kazanmıştır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İlk kez çekirgelerde bağışıklık sisteminin bulunduğunu ortaya çıkartan Rudolf W. Glaser da bir başka önemli bilim insanıdır. Kendisini anmamak olmaz. Ancak gerçek anlamda geniş kapsamlı bir çalışma Hans Boman grubu tarafından Stockholm Üniversitesi'nde başlamıştır. Her bilimsel çalışmanın başında olduğu gibi onlarda ilk olarak ortaya bir soru atmışlardır: Böcek dolaşım sisteminde dolaşan hemolenf adını verdiğimiz vücut sıvısında (ya da daha anlaşılır olması adına böcek kanında) kazanılmış bağışıklık sisteminde mevcut olan antikorlar gibi bileşenler mevcut değilse böcekler patojenlere karşı nasıl hayatta kalıyorlar? Çalışmalarında ilk olarak meyve sineği kullansalar da deneylerin daha kolay yapılabilmesi için dev ipek böceği Hyalophora cecropia'ya yönelmişlerdir. Çalışmalarının sonunda Sekropin adını verdikleri antimikrobiyal bir peptite ulaşmışlardır. Bu keşifle beraber böcek immünolojisinde yeni bir çalışma alanı doğmuş ve çeşitli böceklerden antimikrobiyal peptit elde edilmeye çalışılmıştır.

Böcekler Savaş Baltalarını Çıkartıyorlar: Hemositler

Mevcut bilgilerin ışığında böcek bağışıklık sisteminde yer alan tüm yapıların mezoderm denilen embriyonik tabakadan kökenlendiklerini söyleyebiliriz. Bu bileşenler yağ cisimciği, lenf bezi ve hemositlerdir. Yağ cisimciği esasen adipoz bir dokudan ibarettir, yani yapının büyük çoğunluğu yağ kitlesinden oluşmuştur. Peptitlerin sentezlenmesinden sorumludur. Lenf bezi ise böceklerin tüm hayatı boyunca hemositlerin şekillenmesinde görev alırlar. Hemositlere gelirsek morfolojik kriterlere göre sınıflandırılması yapılan bu hücreler aktif olarak tüm savunma mekanizmalarında bulunurlar. Bu kriterler ölçü ve renk gibi özelliklerdir ve bunları göz önünde bulundurduğumuzda beş temel hemosit tipinden bahsedebiliriz. Prohemositler hemolenfte bulunan en küçük hücrelerdir. İlk olarak embriyonun gelişimi esnasında mezoderm tabakasından gelişmektedirler. Diğer hemosit tipleri ise daha sonra bu hücre tipinin farklılaşmasıyla meydana gelirler.

Bir çekirge hemolenfinde bulunan hemositler. Genelde bu hücreler Wright ya da Giemsa gibi boyalar aracılığıyla boyanırlar.
Bir çekirge hemolenfinde bulunan hemositler. Genelde bu hücreler Wright ya da Giemsa gibi boyalar aracılığıyla boyanırlar.
Prohemositler diğer hemosit tiplerine farklılaşabilirler. Ama özellikle granülositler ve plazmatositler bağışıklık sisteminde görev aldıkları için önemli hemosit tipleridir.
Prohemositler diğer hemosit tiplerine farklılaşabilirler. Ama özellikle granülositler ve plazmatositler bağışıklık sisteminde görev aldıkları için önemli hemosit tipleridir.

Savaş Daha Bitmedi: Antimikrobiyal Peptitler ve Eikosanoidler

Sekropinler ile birlikte böcek defensinleri iyi çalışılmış iki antimikrobiyal ailedir. Cecropinler özellikle kelebekler (Lepidoptera) ve sinekler (Diptera) takımlarında bulunurlar ve gram-pozitif ile gram-negatif bakterilerin tamamında etkilidirler. Böcek defensinleri ise böcekler arasında geniş yayaılış gösterdikleri halde sadece gram-pozitif bakteriler üzerinde etki gösterirler. Bu iki aileden başka antibakteriyal özelliğe sahip peptitler de söz konusudur. Diğerlerinin ya prolin ya da glisin aminoasitlerince zengin olduğu belirlenmiştir. Burada bahsi geçen büyün antimikrobiyal özellik gösteren peptitler ökaryotik yani çok hücreli canlılara karşı herhangi bir aktiflif göstermezler. Ama yapılan çalışmalar neticesinde meyve sineği Drosophila'da güçlü antifungal özellikte peptit belirlenmiştir. Bu özelliği taşıyan peptit mantar organizmalara karşı da canlıyı savunabilir. Meyve sineğinde keşfedildiği için de adına drosomycin adı verilmiştir. 

Eikosanoidler doymamış yağ asitlerini de barındıran yirmi karbonlu özel moleküllerdir ve yapılan bir sürü deneyde bu özel maddelerin böceklerin bağışıklık sisteminde önemli rol aldıkları belirlenmiştir. Eğer böceğin vücudunda bu molekül bakımında bir azalma olursa, patojenlere karşı hemositlerin bir araya gelmesinde bir yavaşlama gözlemlenmiştir, bu yavaşlamanın sonucu olarak da ölüm oranında artış söz konusu olmuştur. Hemositlerin patojenin etrafında birikmesinde yardımcı olduğunu söyleyebiliriz bu maddelerin.

Böceklerin bağışıklık sistemi hakkında bir dolu söylenecek şey vardır, her bir mekanizma hakkında ayrıntılı olarak anlatılacak bir sürü şey bulunabilir. Ama burada işin temelinden bahsetmek ve en azından böceklerin de doğada sürekli cereyan eden savaşta boş olmadıklarını göstermek istedik.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
10
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • G. Öztürk. (Yüksek Lisans Tezi, 2014). Tettigoniidae Ve Pamphagidae (Insecta: Orthoptera) Familyalarına Ait Bazı Türlerin İmmün Sistem Hücreleri Üzerine Bir Çalışma. Not: Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, Zooloji Bilim Dalı, İzmir.
  • A. Demirsoy. (2014). Yaşamın Temel Kuralları, Cilt:ii / Kısım:ii – Omurgasızlar / Böcekler: Entomoloji. ISBN: 9786054460335. Yayınevi: Hacettepe Yayıncılık.
  • P. Fehlbaum, et al. (1994). Insect Immunity. Septic Injury Of Drosophila Induces The Synthesis Of A Potent Antifungal Peptide With Sequence Homology To Plant Antifungal Peptides. The Journal of Biological Chemistry, sf: 33159-33163. | Arşiv Bağlantısı
  • H. Tunaz. (2004). Böceklerde Bağışıklık Mekanizması. KSÜ Fen Mühendislik Dergisi, sf: 78-82. | Arşiv Bağlantısı
  • P. Vilmos, et al. (1998). Insect Immunity: Evolutionary Roots Of The Mammalian Innate Immune System. Immunology Letters, sf: 59-66. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 16:37:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2929

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
G. Öztürk, et al. Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?. (31 Ekim 2014). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2929
Öztürk, G., Bakırcı, Ç. M. (2014, October 31). Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2929
G. Öztürk, et al. “Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 31 Oct. 2014, https://evrimagaci.org/s/2929.
Öztürk, Gürhan. Bakırcı, Çağrı Mert. “Böceklerde Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışıyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 31, 2014. https://evrimagaci.org/s/2929.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close