Türkiye'de Dinozor Fosili Bulunabilir Mi?

Dinozorlar

Bizden milyonlarca yıl önce yaşamış ve soyları tükenmiş, ancak kalıntılarının günümüze ulaştığı o güzel ve etkileyici canlılar. Çoğumuzun çocukluğunun elbet bir parçası olmuşlardır. Oyuncakları, filmleri ve belgeselleri ile bize kendini sevdirmeyi başarmıştır dinozorlar. Peki Türkiye'de dinozor fosili bulmak mümkün mü?

Fosil Nedir? Nasıl oluşur?

Fosiller tarih öncesinde yaşamış canlılardan geriye kalanlardır. Peki fosil nasıl oluşur? Hayatını kaybeden bir canlının vücudunun kısa bir sürede bir tabaka ile kaplanması, bunun sonucunda canlıdan geriye kalanların havasız kalarak zamanla organik yapının minerallerle yer değiştirmesi sonucu fosiller oluşur.

Türkiye'de Dinozor Fosili Bulunabilir Mi?

Bunun için ilk olarak günümüz Türkiye'sinin ve çevresinin geçmişine bakmamız lazım. Günümüzden tam 70 milyon yıl öncesine, yani Kretase'nin Maastrihtiyen dönemine baktığımızda Türkiye'nin bulunduğu coğrafyada bazı adalar zinciri olduğunu görebiliyoruz.^[1] Peki gerçektende o dönemde Türkiye'de veya çevre ülkelerde bir adalar zinciri olduğuna dair kanıt var mı?

Bunun için ilk olarak Bulgaristan'a bakmalıyız, Vratsa'nın yakınında bulunan Kajlâka Formasyonunu detaylı olarak incelediğimizde formasyonun içerisinde daha önceden gerçektende dinozor fosilleri bulunduğunu görebiliyoruz, türleri tam olarak belli olmasada bölgede bulunan bir etobur olan Ornithomimosauria şubesine ait fosiller, ve bir otobur olan Hadrosauroidea üstfamilyasına ait fosiller örnek olarak gösterilebilir. Aynı zamanda formasyon içerisinde 70 milyon yıl öncesinin denizel yaşamına ait fosiller bulunduğunuda görebiliyoruz, bunlara örnek olarak çok meşhur olan Mosasaurus hoffmanni, Anapachydiscus, Anomotodon, Elasmosauridae, Hemipneustes striatoradiatus, Squalicorax pristodontus örnek olarak gösterilebilir.^[2] Böyle bir formasyonda hem dinozor hemde su canlılarının fosillerinin bulunması aslında bizim sorumuzada açıklık getirebilecek bir durum.

Şimdi biraz daha uzağa ve daha etkileyici bir yere bakalım. Günümüzde Romanya'nın bir parçası olan Haţeg, namidiğer Hațeg Adası. Günümüzden tam 70 milyon yıl öncesinde yani Maastrihtiyen döneminde oluşmuş devasa bir adaydı. Peki bu adada hangi türlere ait fosiller bulundu? Bir etobur olan Bradycneme draculae, bir titanozor olan Magyarosaurus dacus, Paludititan nalatzensis, Rhabdodon priscus, Struthiosaurus transylvanicus, Telmatosaurus transylvanicus, Zalmoxes robustus ve devasa boyutları bulan Hatzegopteryx thambema örnek olarak verilebilir. Peki bir adada titanozor gibi uzun canlılar nasıl yaşayabildi? Ada cüceleşmesi yüzünden. Ada ortamında daha az rekabet olması, yemek bolluğu gibi sebepler yüzünden bölgedeki dinozorların boyu kısaldı, vücutları küçüldü. Pterozorlar ise boyları büyüyerek dinozor avlayan canlılara dönüştü.^{[3], [4], [5]} Peki denizin ortasındaki bir adaya dinozorlar nasıl gelebildi? Bunun için dinozorların seçebileceği 2 rota var, biri kuzeyde bulunan Fennosarmatia, diğer bir rota ise adaya daha yakın olan Balkanlar- Anadolu adalar zinciri. Yani Türkiye'de coğrafi olarak o dönemde adalar zinciri olduğunu artık görebiliyoruz. Peki Türkiye'de daha önce dinozorlarla aynı dönemde yaşamış canlılara ait fosiller bulundu mu? Evet, bulundu.

Türkiye'de bulunan fosillerden en meşhuru Kastamonu'da Beyler Barajı'nın Fakılar köyüne bakan tarafında bulunan Mosasaurus olmalı.^[6] Bir diğer meşhur fosilimiz ise Zonguldak'ta bulunan Turcosuchus Okani.^[7] Peki bu türün Türkiye'de bulunan tek sürüngen fosili olmadığını biliyor muydunuz? 1988 yılında bazı yabancı araştırmacıların Dalaman'ın ötesinde Cenger Formasyonunda Phytosaur takımına ait bir fosil bulduğunu biliyoruz.^[8] Ve hem Ankara çevresinde hemde Gümüşhane, Kelkit çevresinde Ammonit fosilleri bulunduğuda bir gerçek.^[9] Özellikle Kelkit'te bulunan fosillerin yaşının Erken Jura olması, Bulgaristan'da olduğu gibi dinozor fosillerinin bulunabileceğinin göstergesi olabilir. Bu konuda örnek verebileceğim bir diğer formasyonda Lübnan'da bulunan Sannine Formasyonu. Her ne kadar içerisinde bulunan yüzlerce balık fosili ile meşhur olsada formasyonda aynı zamanda birer pterozor olan Mimodactylus ve Microtuban fosillerine rastlandığıda biliniyor.^[10]

SONUÇ

Sonuç olarak Türkiye'de teorik olarak dinozor fosili bulmanın mümkün olduğu söylenebilir. Ancak iş pratiğe geldiğinde Türkiye'nin sarp coğrafyası, gerekli ekipmanları bulmanın zorluğu, gerekli kurumlardan gerekli izinlerin almasının zor olması gibi sebeplerden dolayı hem araması, hemde bulunduğunda çıkarmasının zor olmasından dolayı ülkemizde pek aramayı tercih eden yok.