Teori ve Kanun Farkı Nedir?

Teori ve Kanun Arasındaki Farklar

Bilimsel dünyada, "teori" ve "kanun" terimleri sıkça kullanılır; ancak bu iki kavram sıklıkla karıştırılır ve yanlış anlaşılır. Bir bilimsel teorinin ne olduğu ve bir kanunun ne anlama geldiği konusundaki kafa karışıklığını gidermek, bilimsel düşüncenin doğru bir şekilde anlaşılması açısından son derece önemlidir. Bu makalede, teori ve kanun arasındaki temel farklar, bilimsel süreç içerisindeki yerleri ve işlevleri detaylandırılacaktır.

1. Teori Nedir?

Bilimsel bir teori, doğadaki olguları açıklamak ve anlamak için geliştirilen geniş kapsamlı ve derinlemesine bir açıklamadır. Teoriler, belirli gözlemler, deneyler ve veriler sonucunda ortaya çıkar ve bu verileri açıklamak için bir çerçeve sunarlar. Bir teori sadece bir varsayım veya tahmin değildir; aksine, çeşitli kanıtlarla desteklenen, gözlem ve deneylerle test edilmiş, doğruluğu kanıtlanmış açıklamalar bütünüdür.

Özellikleri:

- Açıklayıcıdır:Teoriler, doğadaki süreçlerin nasıl ve neden gerçekleştiğini açıklamayı amaçlar.

- Test Edilebilir: Teoriler, yeni gözlemlerle test edilebilir ve doğruluğu sorgulanabilir.

- Değişime Açık: Bilimsel teoriler, yeni veriler ve keşifler doğrultusunda gelişebilir ve güncellenebilir.

Örnek olarak, Evrim Teorisi yaşamın çeşitliliğini ve organizmaların zamanla nasıl değiştiğini açıklamaya çalışır. Bu teori, biyoloji, paleontoloji, genetik gibi birçok farklı bilim dalındaki bulgularla desteklenir ve sürekli olarak yeni keşiflerle güncellenmektedir.

2. Kanun Nedir?

Bilimsel bir kanun, doğadaki belirli olayların tutarlı ve sürekli olarak gözlemlenen bir açıklamasıdır. Kanunlar, genellikle matematiksel formüllerle ifade edilir ve belirli koşullar altında her zaman geçerlidir. Bir kanun, "ne" olduğunu tanımlar, ancak "neden" olduğunu açıklamaz. Bu yüzden, bilimsel bir kanun daha çok olayların gözlemlenmesi ve bu olayların tekrarlanabilir doğası üzerine odaklanır.

Özellikleri:

- Tanımlayıcıdır: Bilimsel kanunlar, doğada gerçekleşen olayların nasıl gerçekleştiğini tanımlar.

- Değişmez: Bir kanun, bir kez doğrulandığında doğada aynı koşullar altında her zaman geçerlidir.

- Genel Geçerlik: Kanunlar, geniş bir gözlem ve deney sonucunda ortaya çıkar ve genellikle tüm evrende aynı şekilde işler.

Örneğin, Newton’un Hareket Kanunları, bir nesnenin nasıl hareket ettiğini belirli koşullar altında tanımlar. Bu kanunlar, doğada sürekli gözlemlenmiş ve tekrarlanabilir sonuçlar vermiştir. Ancak bu kanunlar, hareketin neden bu şekilde gerçekleştiğini açıklamaktan ziyade, sadece nasıl olduğunu ortaya koyar.

3. Teori ve Kanun Arasındaki Farklar

Teori ve kanun kavramları arasında önemli farklar bulunmaktadır. Aşağıda bu farklar başlıklar halinde özetlenmiştir:

- Açıklama ve Tanım: Teoriler, bir olayın neden ve nasıl gerçekleştiğini açıklarken, kanunlar olayın nasıl gerçekleştiğini tanımlar.

- Esneklik: Teoriler, yeni kanıtlarla değiştirilebilir ve geliştirilebilir. Ancak kanunlar, defalarca doğrulanmış ve belirli koşullar altında her zaman geçerli olan ifadeler oldukları için değişmezler.

- Kapsam: Teoriler, genellikle çok daha geniş kapsamlıdır ve birçok farklı olayı açıklamaya çalışırlar. Kanunlar ise belirli olaylara veya sistemlere odaklanır.

- Matematiksel İfade: Kanunlar genellikle matematiksel formüllerle ifade edilirken, teoriler genellikle kavramsal açıklamalar şeklindedir.

Agora Bilim Pazarı

Hayvanlar Üzerine (3 Kitap)

Hayvan Olmak: Bir İnsanın Hayvana Dönüşmesinin İzini Sürmek

Charles Foster

Bu değerli gezegeni herkes ve her şey gibi paylaşan insanlara, canlı olmaya dair samimi ve radikal bir bakış açısı sunan Hayvan Olmak, hayvan olmayı deneyimleyebilmek gerçekten mümkün müdür, sorusunu hep yakınında tutarak diğer canlı türleriyle aramızda zaman içinde oluşmuş sınırları belirsizleştirmeye dönük bir çabanın ürünüdür.

Bir imkansızın peşinden giderek hayvan olmanın doğasını keşfe çıkan tutkulu doğabilimci Charles Foster, porsuk, susamuru, alageyik, tilki ve ebabil “olmayı” tecrübe etmeye kalkışarak, yitirdiğimiz vahşiliğimizin, inkar ettiğimiz vahşiliğimizin ve vahşileşebilmemizin nükteli hikâyesiyle zamanda unuttuğumuz tabiatımızı yeniden hatırlamamızı sağlıyor.

“Doğa yazını genellikle etrafı sömürgeci adımlarla arşınlayan ve iki metrelik mesafeden yeryüzünde gördüklerini anlatan insan hikayelerinden ya da hayvanların giyindiğini savunan insanlardan ibarettir. Bu kitap dünyayı, çıplak Welsh porsukları, Londra tilkileri, Exmoor susamurları, Oxford ebabilleri, İskoç ve West Country alageyikleriyle aynı düzlemde görerek anlatmak üzerine bir çabadır. Aynı zamanda koklama ve işitmenin görme duyusundan daha işlevsel olduğu bir yaşam alanında hareket etmenin nasıl bir his olduğunu öğrenmenin de hikayesi… Bir nevi edebi Şamanizm, ve itiraf etmeliyim ki, çok ama çok eğlenceliydi.”

Hayvanların Gizli Yaşamı

Peter Wohlleben

“Geyikler, yabandomuzları ya da kargaların, kendi içinde mükemmel olan hayatlarını yaşarken eğlenebildiklerini de kavrayan biri, kadim ormanlardaki yapraklar arasında neşeyle dolaşan o minik hortumluböceklerine de saygı duyabilir belki.”

Kimisi evimizin sakini, kimisi sokakların, kimisiyle penceremizde karşılaşıyoruz kimisiyle yabanda, ama kesin olan şu ki ne zaman seslerine kulak versek günümüz güzelleşiyor. Ne kadar farkında olduğumuz bir yana onları duyuyor, onları görüyor, onları etkiliyor ve onlardan etkileniyoruz. Bu kitap farklılıklarıyla bizi büyüleyen hayvanlarla duygu, düşünce ve değerler dünyamızdaki ortaklıkları gösteriyor. Bu sayede bizi hayvanlar âleminin diğer üyeleriyle ilgili varsayımlarımızı sorgulamaya ve bizimki kadar kırılgan yaşamlarına iştirak ederken bu bilgiyle hareket etmeye davet ediyor.

Doğa üzerine yazdığı kitapları onlarca dile çevrilip milyonlarca okura ulaşan Peter Wohlleben bu kitabında birbirlerine adlarıyla seslenen kuzgunlardan kendi yaptıklarına kafa yorup pişman olan sıçanlara, tavukları kandıran horozlardan sadık domuzlara, utangaç atlardan yas tutan geyiklere ve yavrularını eğiten keçilere kadar yeryüzünü paylaştığımız türlü çeşit hayvanın hikâyesine yer veriyor.

“Etkileyici ve okunaklı diliyle Peter Wohlleben’ın bu kitabı da başka bir cevher. Yazarın bilimsel keşiflerle kendi deneyimlerini harmanlamaktaki ustalığı sayesinde her bir sayfasını zevkle okudum. Siz de okuyun ve bir daha asla yeryüzünü diğer canlıların renkli ve zengin yaşamlarıyla paylaştığımız konusunda şüpheye düşmeyin.”

―Jonathan Balcombe

Hayvanların Tarihi – Felsefi Bir Deneme

Oxana Timofeeva

Sunuş: Slavoj Žižek

“Hayvanlar gitgide, teker teker sahneyi terk edip insanlığı kendi temsilleriyle, evcil hayvanları ve oyuncaklarıyla baş başa bırakıyor.”

Çalışmalarını çağdaş felsefenin sorunları merkezinde sürdüren akademisyen Oxana Timofeeva, Aristoteles’ten ödünç aldığı adla Hayvanların Tarihi’ni felsefi bir hat üzerinde kuruyor, tabiri caizse, “felsefe tarihini hayvanların tarihi olarak okumayı” öneriyor.

Hayvanlar bugün daha ziyade evcilleştirme, kapatma ya da imgeleştirme yoluyla gündelik hayatımıza, dilimize, düşünce dünyamıza dahil olurken bu çalışma “hayvan meselesi”ni Aristoteles’ten Hegel’e, Adorno’dan Deleuze’e uzanan geniş bir felsefe geleneğine ve Bataille, Kafka, Platonov gibi yazarların metinlerine atıfta bulunarak ele alıyor, hayvanla insan arasında aşina olduğumuz tüm ayrımlardan, insanlığa ve hayvanlığa dair tüm keskin tanımlardan azade yeni bir düşünme ve tartışma imkânı sunuyor.

“Eğer felsefe bilgelik sevgisiyse, Oxana Timofeeva’nın Hayvanların Tarihi, hayvan sevgisinden mürekkep bir felsefe çalışmasıdır. Felsefeyi hayvanlara karşı yanlış tutumundan ötürü kolayca mahkûm etmek yerine, hayvanlara haysiyetlerini iade etmek üzere Aristoteles’ten Deleuze’e filozofların nasıl daha farklı yorumlanabileceğini yeni baştan anlama çabasına giriyor. Hayvanların Tarihi, bize, biz insanlara, yeni bir dünya kazanmak için tüm ‘devrimci hayvanlar’la birlik olmayı öğretiyor. “

— Benjamin Noys

Devamını Göster

₺500.00

Satın Al Tüm Ürünler

4. Teoriler ve Kanunlar Birbirini Tamamlar

Teori ve kanun, bilimsel araştırmanın birbirini tamamlayan iki önemli unsurudur. Bir kanun, belirli bir olgunun nasıl gerçekleştiğini tanımlarken, bir teori bu olgunun neden böyle gerçekleştiğini açıklar. Yani, kanunlar doğadaki düzenlilikleri ve tekrar eden olayları ifade ederken, teoriler bu düzenliliklerin altında yatan nedenleri araştırır. Bu bağlamda, bir teori, kanunu destekler ve onu anlamlandırmaya yardımcı olur.

Örneğin, Termodinamiğin 1. Kanunu enerji korunumu yasasıdır. Bu kanun, enerjinin yok edilemeyeceğini, sadece bir biçimden başka bir biçime dönüşebileceğini söyler. Ancak bu kanunun neden böyle işlediğini anlamak için termodinamiğin altında yatan teorilere ihtiyaç duyarız.

5. Yanlış Anlamalar

Teoriler ve kanunlar arasındaki farklarla ilgili yaygın bir yanlış anlama, bir teorinin zamanla kanuna dönüşeceği düşüncesidir. Bu doğru değildir. Teori ve kanun birbirinden bağımsız ve farklı kavramlardır. Teori, bir olayın nedenini açıklamaya çalışırken, kanun olayın nasıl olduğunu açıklar. Bir teori, kanıtlarla desteklendikçe daha sağlam hale gelir, ancak hiçbir zaman bir kanuna dönüşmez.

Sonuç

Bilimsel teoriler ve kanunlar, bilimsel bilginin iki temel taşıdır. Her ikisi de doğayı anlamamıza ve açıklamamıza yardımcı olur, ancak farklı işlevleri ve amaçları vardır. Teoriler, doğanın karmaşık işleyişini anlamak için geniş kapsamlı açıklamalar sunarken, kanunlar bu işleyişin belirli yönlerini tanımlar. Hem teoriler hem de kanunlar, bilimsel bilginin gelişiminde ve yeni keşiflerin yapılmasında hayati bir rol oynar.

Bilimsel ilerleme, teorilerin test edilmesi, doğrulanması ve gerekirse değiştirilmesi üzerine kuruludur. Bu süreçte kanunlar, doğadaki tutarlılıkların ve tekrar eden olayların tanımlanmasında önemli bir rehber işlevi görür.