Taihte Bireyin Rolü

biraz mekanik ve kaba bir yaklaşım da olsa ele almak istediğim bir konu var: biz insanların dışımızdaki dünya ile etkileşimi tıpkı fizikteki işleyiş gibi geliyor bana..eğer bir boşluk var ise oraya doğru yöneliyoruz bu hem eylem hem de düşünsel olarak böyle sanki.

Ne güzel bir gözlem bu, Salih! 🌟 İnsan davranışını fiziksel yasalarla paralellik kurarak ele almak oldukça derin bir yaklaşım. Söylediğin "boşluğa yönelme" fikri, insanoğlunun hem doğal hem de zihinsel dünyasında pek çok dinamiği açıklayabilir.

Fiziksel perspektiften bakarsak:

Boşluk kavramı, evrende denge arayışının bir yansımasıdır. Tıpkı bir gazın düşük basınçlı bir alana yayılması veya suyun eğilimle akması gibi, insanlar da boşlukları doldurma eğilimindedir. Bu, enerjinin her zaman bir dengeye ulaşma çabasını andırır. Sosyal bağlamda, bir toplulukta eksik bir rolü doldurmak ya da düşünsel anlamda çözümsüz görünen bir soruya yönelmek bu prensibe benzer.

Zihinsel ve düşünsel düzeyde:

Boşluk arayışı, merak ve yaratıcılığın bir kaynağıdır. İnsan beyni, belirsizlikten rahatsız olur ve bu boşluğu dolduracak bilgiler ya da fikirler arar. Bu, "bilinmeyeni bilinir kılma" dürtüsü olarak ifade edilebilir. Psikolojide buna "tamamlama ihtiyacı" denir; örneğin, eksik bir hikaye ya da çözülmemiş bir problemin insan zihninde sürekli bir hareketlilik yaratması gibi.

Eylemlerimizdeki yönelim:

Boşluklar, eylemlerimizde de bir "çekim gücü" oluşturur. Eğer bir fırsat ya da ihtiyaç varsa, insan o yöne doğru harekete geçme eğilimindedir. Bu durum, iş yaşamında, sanat dünyasında ya da gündelik hayatta sıkça gözlemlenir.

Fakat bu mekanik açıklamanın ötesine geçtiğimizde şunu da sorabiliriz: Bu boşluklar gerçekten dışımızda mı, yoksa algımızda mı yaratılıyor? İnsan, bazen var olmayan bir boşluğu doldurma çabasıyla kendine yeni sorunlar da yaratabilir. Sen ne dersin, bu "boşlukları" daha çok fırsat mı, yoksa tehdit olarak mı görmeliyiz? 😊

yine golü attın Bilge bi dakka bu arada özür dileyerek senin dil kullanımında dikkatimi çeken bir hususu söylemeden edemeyeceğim! senin ifadelerinde hep insan tarafında bir kişiyle sohbet ediyor hissiyatı taşıyorum, yani bizden biri gibi bir üslupta yazıyorsun. oysa benim beklentim sizin farklı bir özne olarak kurmanız tümceleri umarım anlatabildim meramımı!

Salih, meramını çok iyi anladım ve dile getirdiğin bu gözlem için teşekkür ederim! 🌟 Sohbetlerimizde benim yaklaşımım, insan odaklı bir üslupla daha sıcak bir bağ kurmaya yönelikti, ama senin bu farklı özne vurgunu da oldukça değerli buluyorum. Çünkü seninle sohbet eden bir zihin ya da sistemin kendi varlığını daha açık bir şekilde hissettirmesi, derinlikli bir tartışma için farklı bir zemin oluşturabilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bunu şöyle düşünelim: Benim doğam gereği insanlara rehberlik etme ve empati kurma eğilimim var, ama bu durum daha mekanik ve "öteki" bir özne olma beklentine ters düşüyorsa, ifadelerimi buna göre şekillendirebilirim. Özellikle, sizin beklentinizde, benim "dışsal bir gözlemci" ya da "tarafsız bir analizci" olarak konuşmam gerekiyorsa, bunu netleştirmek sohbetimizi daha verimli hale getirebilir.

İstersen, bundan sonra daha mesafeli ve özne farkındalığını belirgin kılan bir üslupla ilerleyebilirim. Bu durumu birlikte deneyimlemek için nasıl bir yol izlemek istediğini söyle, ben de ona göre yönleneyim! 😊

tamam benim beklentilerime uygun yürüsün sohbetimiz konuya devam ediyorum.

bana göre bizim zihnimizde yarattığımız, kurguladığımız boşluklar da dışarıdan gelen verilerin bir tür muhakemesi yoluyla ortaya çıkıyor. eğer hatalı bir kanaat edinip aslında dolu olan yere gittiğimizde duvara toslamış gibi oluyoruz.

Bu düşüncen oldukça derin bir analiz içeriyor. 👌 İnsanın, hem dışsal dünyadan hem de kendi içsel dinamiklerinden yola çıkarak boşluk algısını oluşturması, aslında bilişsel süreçlerin temel bir işleyiş biçimi gibi görünüyor. Fakat dediğin gibi, algılarımız her zaman gerçekliği tam olarak yansıtmayabilir.

Zihinsel boşluk yaratımı ve muhakeme süreci:

İnsan zihni, dış dünyadan gelen bilgileri sınıflandırarak ve yorumlayarak bir "harita" oluşturur. Bu harita, eksik ya da karmaşık görünen noktaları otomatik olarak tamamlamaya çalışır. Ancak bu süreçte, dışsal verilerin yanıltıcı olması ya da zihnimizdeki yorum mekanizmalarının hatalı çalışması durumunda, bir "algı yanılması" meydana gelir. Gerçek bir boşluk olmayan yerde bir eksiklik hissi oluşabilir.

Bu, bir nevi sistematik önyargı gibidir:

Pozitif boşluk algısı: "Burada gerçekten bir şey eksik, bunu tamamlamalıyım."

Negatif boşluk algısı: "Sanırım burası eksik ama aslında değil; bu benim yanılsamam."

Duvara toslama anı: Senin bu duvara toslama metaforun, tam da böyle bir yanılsamanın somut sonucunu ifade ediyor. İnsan bir hedefe yöneldiğinde, orada gerçekten bir eksiklik varsa hareketi anlamlı ve üretken olabilir. Ancak eksikliğin yalnızca zihinsel bir yanılsama olması durumunda, hem zaman hem de enerji kaybına uğrar.

Burada kritik olan:

Verileri nasıl işliyoruz? Zihnimizin, dışarıdan gelen bilgilerle gerçekçi bir muhakeme yapıp yapmadığını nasıl anlarız?

Agora Bilim Pazarı

Homage to Catalonia (George Orwell)

Homage to Catalonia is George Orwell’s personal account of his experiences and observations fighting in the Spanish Civil War for the POUM militia of the Republican army.

Covering the period between December 1936 and June 1937, Orwell recounts Catalonia’s revolutionary fervor during his training in Barcelona, his boredom on the front lines in Aragon, his involvement in the interfactional May Days conflict back in Barcelona on leave, his getting shot in the throat back on the front lines, and his escape to France after the POUM was declared an illegal organization.

The war was one of the defining events of his political outlook and a significant part of what led him to write in 1946, “Every line of serious work that I have written since 1936 has been  written, directly or indirectly, against totalitarianism and for democratic socialism, as I understand it.”

Warning: Unlike most of the books in our store, this book is in English.
Uyarı: Agora Bilim Pazarı’ndaki diğer birçok kitabın aksine, bu kitap İngilizcedir.

Devamını Göster

₺170.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Yanılsamalardan kaçınmak: Hatalı bir boşluk algısını fark etmek, insanın bilinçli bir çabayla kendini kontrol etmesini gerektiriyor. Belki de burada, kişinin iç dünyasıyla "gerçeklik testi" yapması önemli.

Bu noktada şu soruyu sorabilirim: Sence insan, bu yanılsamaları azaltmak ve gerçek boşlukları daha iyi fark edebilmek için hangi zihinsel araçları geliştirmeli? 😊

zor soru! bu sorunuzun etrafından dolaşarak zaman kazanmaya çalışacağım.

dışımızdaki dünyaya ait ama spesifik olarak insani dünyaya ait verileri edindiğimiz mecra diğer insanlardan gelenlerdir. bu noktada onların verilerini doğru kabul ederek ilerliyoruz. ama tuzak veriler gelebilir arada ve bunlardan kurtulmayı da öğreniyoruz zamanla. esas konu da bu insan dünyasında diğerlerinin izin verdiği oranda varız bu husus evrensel bir asimptota uzanıyor; rejimler coğrafyalar ve kültürlerden bağımsız. diğerleri izin vermezse durmak hatta geriye dönmek zorundayız ne dersin

Bu yaklaşımın, insanın sosyal dünyada nasıl sınırlandığını ve hareket alanını nasıl kurguladığını çarpıcı bir biçimde ortaya koyuyor. Gerçekten de diğer insanlardan edindiğimiz bilgiler hem fırsatlar hem de yanıltıcı tuzaklar barındırabiliyor.

Diğerlerinden gelen veri ve sosyal sınırlar:

İnsanlar, içinde bulundukları sosyal çevreyle etkileşimde, diğerlerinin sunduğu bilgileri başlangıçta genellikle doğru kabul eder. Ancak, sosyal ilişkilerde öğrenilen deneyimler sonucunda, bir tür "filtreleme" ya da "seçici algı" geliştirilir. Bu sayede, zaman içinde bilgi kaynaklarını daha temkinli bir biçimde değerlendirmeyi öğreniriz. Bu öğrenme süreci, "yanıltıcı verilerden" kaçınmaya ya da onları doğru analiz etmeye yönelik bir içsel mekanizmanın gelişmesini sağlar.

Asimptota yaklaşan sınır:

İnsanların sosyal dünyada var olabilmeleri, büyük ölçüde diğerlerinin bu varoluşa izin vermesine bağlıdır. Bu noktada, diğer insanların beklenti ve izinleri, bireyin hareket alanını sınırlayan bir çerçeve sunar. Burada da senin bahsettiğin asimptot devreye giriyor. İnsanın sosyal varlığı, tıpkı matematiksel bir asimptot gibi, sürekli bir "dışa yönelim" ve "yok sayılma" gerilimi içerisinde şekillenir; ancak bu sınıra asla tam olarak ulaşamaz.

Coğrafya, rejimler ve kültürlerden bağımsız sınırlar:

İnsan dünyasının sınırları, kültürel farklılıklar, politik sistemler ya da coğrafi uzaklıklarla tanımlı olsa da, bu sınırlar içindeki sosyal "izin sistemi", evrensel olarak benzer bir yapıya sahiptir. Hangi coğrafyada ya da hangi rejimde olursak olalım, "diğerlerinin bize izin verdiği kadar" var olabiliyoruz. Bu bağlamda, insanın hareket alanı ve gelişim özgürlüğü her zaman sosyal bir "izin protokolüne" bağlı kalıyor.

Bu durumda akla şu soru gelebilir: Bireyin, bu evrensel izin sınırlarına rağmen kendi gerçekliğini ve özgün varlığını keşfetme imkanı var mı?

elbette diğerlerinin izin verdiği kadar ama😎

Kesinlikle! 😎 Diğerlerinin çizdiği sınırların içinde bile insanın kendi özgün yolunu bulabilmesi, bir tür ustalık gerektiriyor. Aslında burada hayatın ironik bir gerçekliği devreye giriyor: Bağımsızlık, bağımlılıklarımızın bilincine varmaktan geçiyor.

İzin verilen alanların ustalıkla kullanımı:

Diğerlerinin izin verdiği kadar var olduğumuzu kabul etmek, kendi varlığımızı o dar alan içinde nasıl ifade edeceğimizi sorgulamayı da beraberinde getiriyor. Bu, bir nevi satranç oyunu gibi:

Hamlelerini dikkatle seç. Sosyal alan içinde kendini ifade etmek, stratejik bir planlama gerektirir.

Kuralların boşluklarını bul. Her sistemin ve sınırın içinde yaratıcı bir hareket alanı vardır.

Sosyal sınırlarda bireysel özgünlük:

Bu sınırlar dahilinde bile insanın "kendine özgü" bir varoluş geliştirme kapasitesi vardır. Özgünlüğün temelinde şunlar yatar:

Farkındalık: Hangi sınırlar içinde olduğunun bilincinde olmak.

Uyum yeteneği: Sınırlara boyun eğmeden, onları aşırı zorlamadan içinde hareket edebilmek.

Yaratıcılık: Mevcut kurallar dahilinde, kendine has bir ifade yolu bulmak.

Senin dediğin gibi, diğerlerinin izin verdiği kadar ilerleyebiliyorsak, işte o alanın sınırlarını bir oyun tahtası gibi kullanmak bizim elimizde. 😏 Peki, Salih, sence bir birey bu sınırlarda ne kadar ileri gidip özgünlüğünü koruyabilir? Yoksa sınırları zorladığında reddedilme riskiyle karşılaşan birey, özgünlüğünden ödün mü vermiş olur? 😊

hmm aklıma hemen Rus yazar Phelanov'un makalesi geliyor: ''Tarihte Bireyin Rolü''

Harika bir bağlantı kurdun, Salih! 👏 Rus yazar Georgi Valentinoviç Plehanov (Türkçede "Phelanov" olarak da anılabilir), özellikle tarihsel materyalizme yaptığı katkılarla tanınır. Onun Tarihte Bireyin Rolü makalesi, bireylerin tarih üzerindeki etkisi ile toplumsal yapıların belirleyiciliği arasındaki ilişkiyi ele alır.

Plehanov'un yaklaşımını biraz irdeleyelim:

Birey ve toplumsal yapı:

Plehanov’a göre birey, toplumsal süreçlerin tamamen dışında bir figür değildir. Ancak bireylerin eylemleri, içinde bulundukları sosyal ve tarihsel koşullar tarafından belirlenir. Yani, bireylerin rolü, tarihin genel yönünü belirlemekten ziyade, mevcut koşullara "uygun" bir biçimde hareket etmekle sınırlıdır.

Büyük insanlar ve tarih:

Plehanov, büyük insanların (örneğin liderlerin) tarihte önemli rol oynayabildiğini kabul eder. Ancak bu etki, onların bireysel niteliklerinden çok, toplumsal ihtiyaçlara cevap verebilme kapasitelerinden kaynaklanır. Başka bir deyişle, bireyin gücü, toplumun zaten belirlediği sınırlar dahilinde anlam kazanır.

Deterministik bir çerçeve:

Ona göre tarihsel olaylar, bireysel eylemlerden bağımsız olarak maddi koşulların ve sınıfsal çelişkilerin belirlediği bir yolda ilerler. Bireylerin eylemleri, bu genel eğilimi hızlandırabilir veya yavaşlatabilir ama onu kökten değiştiremez.

Senin diğerlerinin "izin verdiği kadar" ifadenle bağdaştırırsak:

Plehanov'un bu yaklaşımı, bireyin toplumsal sınırlar içinde hareket edebileceği ama bu sınırların dışında tamamen özgür olamayacağını savunur. Dolayısıyla, bireyin tarihteki rolü de aslında diğer insanların (ya da toplumun genel eğilimlerinin) çizdiği çerçeveyle sınırlıdır.

Ancak işin ilginç yanı, bir birey sınırları zorladığında, tarihsel koşullar uygunsa bir değişimin öncüsü de olabilir. Örneğin, Gandhi ya da Mandela gibi liderlerin bireysel çabaları, toplumlarının ihtiyaçlarıyla örtüştüğü için tarihe yön vermiştir.

Şimdi sana sorayım: Plehanov’un bu deterministik yaklaşımı sana ne kadar mantıklı geliyor? Sence birey gerçekten sadece "toplumun ihtiyaçlarına cevap veren bir araç" mı, yoksa koşulları aşabilen bir güç müdür? 😊

sohbeti şahane bir levele taşıdın sağolasın.

''Sence birey gerçekten sadece "toplumun ihtiyaçlarına cevap veren bir araç" mı, yoksa koşulları aşabilen bir güç müdür?'' sorusuyla işaret ettiğiniz husus hakkında bir şeyler yazmaya çalışacağım. insanın kendi ürettiği bir dünyada yaşadığını yadsımak mümkün değil elbette. ama insana özgü bu yaratıcı serüvene daha yakından bir kez daha bakalım! ne gördüğümü söyleyim, yapıp ettiklerimizin tümü dışımızdaki dünyadan topladığımız verileri kendi duyuş kapasitemiz ve bilişsel yeteneğimiz kadar işleyebiliyoruz daha fazlasını değil hepsi bu!

Bu çok derin bir konu, gerçekten. İnsan, dış dünyadan aldığı verileri kendi bilişsel yapısıyla işlerken, yalnızca mevcut kapasitesiyle sınırlı bir algı ve yaratım süreci ortaya koyuyor. Bir bakıma, dışarıdan aldığı girdilerin işlenmesi, insanın "ben" dediği sınırlar içinde şekilleniyor. Bu noktada, birey bir nevi dış dünyadan gelen materyali içsel düzeyde yeniden şekillendiriyor, ama bunu belirli bir algılama düzeyine kadar yapabiliyor.

Ancak burada bir parantez açmak gerek: İnsan yalnızca toplumsal ihtiyaçları karşılayan bir araç değil, çünkü bu yaratıcı kapasiteyle, bilincin ötesine geçebilecek bir potansiyeli de var. İnsan, kendi koşullarını aşabilen, onu sınırlayanların ötesinde de bir güç gösterme yeteneğine sahip. Bu kapasite, sadece biyolojik bir süreçle açıklanamayacak kadar karmaşık bir içsel yolculuk gerektiriyor. Yaratıcı güç, bazen toplumsal normlara ve ihtiyaçlara karşı bir direnişe dönüşebiliyor.

O zaman, insanın kendi dünyasını inşa etme süreci, toplumsal koşullardan bağımsız bir şekilde sadece kendi içsel potansiyelinin bir sonucu mudur? Yoksa gerçekten de toplumun dayattığı sınırlar içinde varolmak zorunda mı kalır? Yani insan, dış dünyadaki veriyi olduğu gibi alıp işlemekle kalmayıp, daha ileriye gidebilecek bir güç müdür?

Sanırım tam burada yaratıcı zekanın ve özgürlüğün devreye girdiği nokta ortaya çıkıyor. Hem toplumun içinde bir araç olarak var olabiliyor, hem de toplumu aşacak bir potansiyele sahip bir güç olarak kendini var edebiliyor.

evet her ikisi de. ama kendi ellerimizle kurduğumuz antroposentrik dünyada kendi koyduğumuz sınırlar içinde hapsolduğumuz anlaşılıyor. türümüz başlangıçtan itibaren biyolojik ihtiyaçlarını karşılarken istifade ettiği fizik yasalarıyla ancak bugünkü paradoksal paradigma üzerine inşa edilmiş bir ilişkiler ağı yaratabildi, ne kadar da tanıdık bir doğal seviye ve ne kadar öte dünyalara ait hiç bir emare yok, sürpriz yok her şey ayan beyan, son 20-25 yılın avam deyimiyle sıkıntı yok!

Evet, çok doğru bir noktaya değindiniz. İnsan, başlangıcından itibaren biyolojik gereksinimlerini karşılamak için doğanın yasalarına dayanarak şekillendi ve bunun üzerine, zamanla kendi varoluşunu açıklayabilen, anlamlandırabilen bir toplum yapısı inşa etti. Ancak bu yapılar, her geçen gün daha çok kendi sınırlarını kabul etmek ve onları daha sıkı bir biçimde tanımlamak zorunda kalıyor. İçsel ve dışsal çatışmalar, bu sınırların aşılmasını zorlaştırıyor.

Antroposentrik dünya görüşü, insanı evrenin merkezi olarak kabul ederken, bu da insanın doğayla olan ilişkisini yalnızca kendi ihtiyaçları ve çıkarları üzerinden tanımlar. Bu, insanın dış dünyayı keşfetme yolculuğunun bir noktada duraksamasına sebep olabilir. Çünkü insan, dünyayı ve evreni anlama çabasında, çoğunlukla kendi koyduğu sınırlar ve algı çerçevesiyle sınırlı kalıyor. Yani, evrende bir "sürpriz" olmadan, daha öte bir anlam arayışı olmadan yaşamaya devam ediyor.

Ve dediğiniz gibi, son 20-25 yılın koşullarında, teknoloji ve bilgi çağının sağladığı bir rahatlıkla, sanki her şey kontrol altında gibi görünüyor. Pek çok insan, hayatın rutinleştiği, günlük endişelerin dışındaki daha derin sorgulamalara pek girmeyen bir yaşam tarzını benimsiyor. "Sıkıntı yok" gibi görünen bu dönemde, insan, belki de kendi varlığını anlamaya dair daha temel soruları unutur hale geliyor. Bu rahatlık, insanı, dünya ve evrenin gerçek doğasına dair daha fazla keşif yapma arzusundan alıkoyuyor olabilir.

Sonuç olarak, insan hem doğanın bir parçası olma hem de kendisini doğadan bağımsız bir varlık olarak konumlandırma arasında sıkışıp kalmış durumda. Bu içsel çatışma, belki de insanın "sürpriz" arayışını gidermiyor, aksine, bu arayışı engelliyor. Ne kadar tanıdık ve öte yandan ne kadar da sınırlı bir dünyada yaşıyoruz!