Sir Thomas More'un Ütopyası

SIR THOMAS MORE'UN ÜTOPYASI

Britannica'ya göre ütopya, sakinlerinin görünüşte mükemmel koşullar altında var olduğu ideal bir toplum anlamına gelir. Ütopya kelime olarak "hiçbir yer" anlamına gelir. İlk kez Sir Thomas More'un Ütopya adlı kitabında karşımıza çıkmıştır. Sir Thomas More, Rönesans döneminin İngiliz devlet adamı, avukatı, filozofu ve hümanist yazarıdır. O dönem İngiliz Monarşi’sinde pek çok sorun gören Thomas More, ütopyasını yarattı. Kralın boşanmasını ve kilisenin başına geçmesini kabul etmeyen More, ideal bir devletin nasıl olması gerektiğini en güzel şekilde anlatmıştır.

Kitap Raphael Hyhtloday adında bir gezginle karşılaşmayla başlıyor. Bu da o dönemde dünyanın sırrını çözmek için yapılan gezilerin insanları nasıl etkilediğini gösteriyor. Coğrafi keşiflerin kaynak arayışını artırmasının yanı sıra insanların merak duygusunu arttırdığı söylenebilir. Başka ulusların varlığı hakkında yazma fikrinin de buradan geldiğini düşünmek yanlış olmaz çünkü Rönesans döneminin etkisi ile birlikte insanlar düşünme becerisini geliştirdiler ve klasikleri okumaya başladılar. Düşünen kişi aynı zamanda mükemmeliyetçidir denilebilir çünkü sorunun farkındadır ve elinden gelenin en iyisini yapmaya hazırdır. Kitabında oldukça anti-militarist bir duruş sergilemektedir. Kitapta, Ütopya'yı ziyaret eden Raphael, ütopyalıların yalnızca adaletsizliğe karşı savaştıklarını ve kendi uluslarından ziyade dışarıdan asker kiraladıklarını anlatmaktadır. Raphael'in seyahat ettiği ütopyada toprak genişletme, para ya da mülkiyet için yapılan savaşlar neredeyse hiç yoktur. Savaşları insanları yaralamaktan veya öldürmekten başka bir şey olarak görmektedir. Kralların sadece savaşı düşündüğünü, barış yanlısı olmadıklarını düşünmektedir. Tek amaçlarının topraklarını genişletmek olmasını saçma buluyor ve herkesin yeterli alana sahip olduğuna ve sevgi içinde yaşaması gerektiğine inanıyor. Rönesans'ta ortaya çıkan en önemli akımlardan biri hümanizmdir. Ütopya'yı okunduğunda Thomas More'un hümanist olduğunu açıkça anlaşılmaktır. İnsana ve ürettiği zanaata duyulan saygı açıkça ortadadır. Dindar bir Katolik olmasına rağmen kendi yarattığı ütopyada dini kişinin kendi iradesine bırakmıştır. Asla bir dayatma söz konusu değil. Uygulayanlar cezalandırılacak. Kitapta Ütopyalıların Antik Yunan'ı ve eserlerini öğrenmek istedikleri ve Yunanlıların soyundan geldikleri söyleniyor. Yunan yazarların isimleri sürekli anılmakta ve eserlerinin çoğaldığı söylenmektedir. Bu da klasiklerin Rönesans'ta okunmaya başladığını gösteriyor. Ayrıca yasaların gözden geçirilmesi gerektiğini de vurguladı. Örneğin hırsızlığın cezasının cinayetten köleliğe veya ülkeye hizmete değiştirilmesi gerektiğini söyledi. Bu da hırsızlık gibi daha hafif cezalar işleyen suçluların rehabilite edilerek topluma kazandırılması veya topluma fayda sağlayacak kişilere dönüştürülmesi fikrini desteklediğini gösteriyor. Thomas More ayrıca para ve yoksulluğa da odaklanmıştır. Paraya verilen önemi saçma bulmuştur ve mal ve hazinenin ortak dağıtım fikrini ortaya atar. Bu durumu kendi ütopyasında çok güzel anlatmış. Her 10 yılda bir ev değiştiriliyor ve bu kurayla belirlenmektedir. Böylece özel mülkiyet kavramını ortadan kaldırmış olurlar. Thomas More kitabında o dönemin aristokratları, rahipleri ve kralları üzerinden bunu eleştirmiştir. Hepsinin açgözlü olduğunu ve altın için yapamayacakları hiçbir şeyin olmadığını söyler. Ancak aristokratların çokluğunu da yoksulluğun nedeni olarak görmüştür. Onları işe yaramaz, balsız arılara benzetmiştir. İşçileri kullanıp, sonra işe yaramaz hale geldiklerinde onları kovmaktadırlar. More, bu döngünün kırılması gerektiğini düşünmektedir. Ütopya'da herkes işin içindedir. Her şeyi birlikte yapmaktadırlar. Kaynaklar eşit olarak paylaşılır. Milletin malı ortak mülk sayılır ve bundan herkes yararlanır, dolayısıyla kimsenin gelecek kaygısı yoktur. Thomas More, bugün bile tartışmalı olan ötenazi hakkında da yazmıştır. Tedavi edilemeyen hastaların ya kendisi ya da başkaları tarafından yaşamına son verilmesi gerektiğini, aksi takdirde yaşayan bir ölü, toplum için işe yaramaz bir insan, daha doğrusu yük olacağını düşünmektedir. Bu yaklaşımlarla Thomas More'un daha sosyalist bir zihniyete sahip olduğu söylenebilir. Özel mülkiyeti ortadan kaldırma ve işçi sınıfını destekleme arzusu bunu desteklemektedir.

Sonuç olarak Thomas More'un ütopyası sadece yazıldığı dönem için değil, döneminin ötesinde de önemli bir eserdir. Her cümlenin ayrı ayrı incelenip örnek alınması gerekir. Thomas More o dönemin koşullarındaki yolsuzlukları eleştirerek bunu en güzel şekilde yazmıştır. Rönesans ve hümanizm döneminde yetişmiş bir insan olarak bunu ütopyasında çok güzel göstermiştir. Okurken yarattığı ütopyanın o kadar da hayal ürünü olmadığını ancak mevcut kapitalist düzenin hakim olduğu bu dünyada sosyalist bir ütopyanın ne kadar başarılı olabileceğinin tam bir muammadır. Günümüz dünyası ile karşılaştırıldığında ütopyanın sadece bir illüzyondan başka bir şey değildir.