Platon Okuma Rehberi

Platonun Diyaloglarını tam olarak hangi sırada yazdığı bilgisine sahip olmasak da; bu alanda çalışan kişiler bu diyalogları farklı dönemlere ayırırlar. Gelin birlikte farklı dönemlerde yazılmış, Platon ve felsefesini tanımak isteyen insanların yararlanabileceği eserlere bir bakış atalım.

1- Gençlik Dönemi

Bu dönemde Platon'un kitaplarının baş konuşmacısı olan Sokrates'in gerçekten de kendi fikirlerinin aktarıldığı dönemdir. Konular genel olarak erdemin ve bilgeliğin ne olduğuyla ilgilidir. Sofist karakterlerle birlikte hitabet ve hakikat sohbetleri yapılır. Bu dönemin eserlerine ayrıca Sokratik Diyaloglar adı verilir.

Sokratesin Savunması Üçlemesi

Platon, Sokratesin bir grup Atinalı tarafından dinsizlik ve gençlerin ahlakını bozma suçlamasıyla mahkeme önüne çıkarılışı ve idam edilişi sürecini 3 kitapta işlemiştir. Bunlardan Euthyphron mahkemenin hemen öncesini, Sokratesin Savunması mahkeme sürecini, Kriton ise yargılama sonrasını konu alır.

1.1-) Euthyphron

Diyalog içerisinde de görüleceği üzere Euthyphron, Antik Yunandaki muhafazakar kimliği temsil eder. Din konusunda oldukça bilgili olduğunu düşünen Euthyphron, mahkemede insanlara bildiklerinden emin oldukları şeyler konusunda ne kadar cahil olduklarını kendine görev edinmiş Sokrates ile karşılaşır ve din konusunda bir tartışma gerçekleştirirler.

Son saatlerinde bile Sokratesin içinde bulunduğu paradoksun kaynağı "Dünya" değil "Bilge Adam" olmaktı.

1.2-) Sokratesin Savunması

Felsefeyle yakından ya da uzaktan ilgilenmeye başlamış insanların felsefeye ve Sokratese ilk hayran olduğu eserlerden birisidir.

İyi bilin ki bir değil bin kez ölmem gerekse bile doğru bildiğimi yapmaktan vazgeçmeyeceğim!

1.3-) Kriton

Zindanda ölümü bekleyen Sokrates ile onu çok seven, masum olduğunu bilen ve onu kurtarmak isteyen Kriton'un diyaloğudur.

Önemli olan yaşamak değil, iyi yaşamaktır.

2-) Protagoras

Sofistlerin doğasını, erdemin birliği ve nasıl öğretilebileceğini konu alır. Sokratesin erdemin bilgi olduğu fikrinin temelleri ve eleştirileri sunulur.

Korkulacak ve korkulmayacak şeylerin bilgisi cesarettir.

3-) Gorgias

Gorgias karakteri Antik Yunanın ünlü hitabet öğretmerleri sofistlerin temsilcisidir. Diyalogta bilginin ve bilgeliğin neliği ve niteliği, erdemin bilgi olup olmadığı konusu tartışılır.

Eğer bana yanlışımı gösterirsen, senin bana yaptığın gibi sana kızmam; tersine, seni bana iyilik yapanların en başına koyarım.

2-) Birinci Geçiş Dönemi

Bu dönem ve sonrasında kitaplarda Sokrates olarak gördüğümüz kişi artık gerçek Sokrates değildir; Platon'un kendi fikirlerini anlatması için kullandığı kurgusal bir karakterdir. Yine de kişilik ve üslup Sokrates gibidir.

Bu dönemin konusu erdemin ne olduğundan ziyade bilginin ne olduğudur.

1-) Menon

Pers bir komutan olduğu bilinen Menon, Antik Yunan'da misafir olduğu ve Sokrates ve Gorgias gibi birçok Atina bilginiyle sohbet imkanı bulduğu rivayet edilen bir insandır. Bu diyalogta Sokrates ve Menon birlikte erdemin ne olduğunu ararlar. Ünlü Menon Paradoksu bu diyalogtan süregelir.

Menon Paradoksuyla ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz: https://philartsophie.blogspot.com/2022/04/menon-paradoksu.html

Bir insan bütününü bilmeden parçasını tanıyabilir mi?

3-) Olgunluk Dönemi

Platon'un kendi fikirlerini üretmeye başladığı dönemdir.

1-) Devlet

Adalet ve devlet kavramlarının neliği üzerine tartışılır. İdealar kuramı, doğa bilimlerinin değeri ve niteliği gibi konuların tartışıldığı bu diyalog, Platon'un en ünlü ve önemli eseri sayılır.

Düşünen bir insan için dinlemek ve söylemekten daha keyifli bir şey olabilir mi?

2-) Phaidon

Ruhun varlığı ve ölümsüzlüğü konusunu işler. Eserde Sokratesin ruhun ölümsüzlüğüne inandığı için mutlu bir adam imajı çizdiği söylenir. Sokrates'in dünya görüşüne de ayrıca yer verilir.

Kendisi saf olmayan biri için saf olanı anlamak imkansızdır.

4-) İkinci Geçiş Dönemi

Bu dönemde Platon kendi fikirlerini pekiştirip eksiklerini kapatmaya çalışır.

1-) Parmenides

İdealara kuramının eleştirisi ve ileri izahı yapılır. Diyalog Atina'da Parmenides ve Elealı Zenon arasında geçtiği düşünülen bir toplantıda geçer. Sokrates burada henüz 19 yaşında olduğu için bu diyalog kronolojik olarak en eski diyalog olsa da; o dönemde Parmenides ve Zenon Güney İtalya'da yaşıyor olduğu için diyalog muhtemelen kurgusaldır.

Akıl durduran bir bilgiyi baştan başa yeniden anlatabilmek kolay değil.

5-) Yaşlılık Dönemi

Platonun felsefesinin son halidir. İkinci geçiş dönemindeki tartışmalar Sofist ile bir sonuca bağlanır. Devlet Adamı'nda Devlet'teki siyaset felsefesi daha gerçek bir hale gelip tamamlanır. Philebos'ta ise Platonun etik ve estetik anlayışının neticeye vardığını görürüz.

Bu noktadan sonra ilgi alanınıza göre okuma yapabilirsiniz. Son eserler çeşitli konuların Platoncası niteliğindedir.

1-) Sofist (Platonun Varlık ve Bilgi Felsefesi)

İdeaların varlığı; yokluğu ve neliği, diyalektik, doğru ve yanlış bilginin tanımı ve dil üzerine tartışmalar gerçekleştirir.

Nerede aldanma varsa, orada, her şey muhakkak hayaller, kopyalar ve hülyalarla doludur.

2-) Devlet Adamı (Platonun Siyaset ve Hukuk Felsefesi)

İdeal yönetimin ne olduğu, bu yönetimin şekilleri ve kanunlar işlenir.

3-) Philebos (Platonun Etiği ve Hayat Felsefesi)

İyi bir yaşam nasıl yaşanır ve hazların hayatımızdaki konumu ne olmalıdır?

Ruh, bedene gelen sarsıntılardan bir şey duymayınca, bu sarsıntıların ruha geçmemesine "unutmak" deme, "duygusuzluk" de!