Patlayan Baş (veya Kafa) Sendromu

Patlayan kafa sendromu, bireylerin uykuya dalarken ya da uyanma sırasında yüksek sesler duymalarına sebep olan bir uyku bozukluğudur. Epizodik kranial duyusal şok olarak da isimlendirilen bu hastalık, ilk kez 1876’da Amerikan Nörolog Silas Weir Mitchell tarafından açıklanmıştır. Dr. Mitchel; “duyusal şoklar” olarak açıkladığı yüksek sesleri uykuda duyan iki hasta ile ilgili bir vaka çalışmasını duyurmuştur.^[1] Daha sonrasında 50 hastayı kayıt altına almış ve rahatsızlığın belirtilerini kaydetmiştir.^[2]

Yaşanan bu sendrom bir tür parasomniadır. Parasomnia, uyku bozuklukları olarak tanımlanabilir.

Daha önce uykusunda patlayan kafa sendromu yaşamayan birisi, bu durumla ilk kez karşılaştığında fazlasıyla korkabilir. Fakat çoğu insanda sürekli karşılaşılan bir fenomen olduğu unutulmamalıdır. Hastaların endişe etmemeleri gerekmektedir. Çünkü bu hoş karşılanamayacak rahatsızlık, ciddi bir nörolojik hastalık değildir.^[2] Patlayan kafa sendromu her yaşta görülebilir. Ancak yüksek düzeyde stres yaşayanlarda veya başka uyku bozukluğu öyküsü olanlarda ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Bazı araştırmalar yaşlılarda, 50 yaşın üzerindeki kadınlarda ve üniversite öğrencilerinde yaygın olduğunu gösteriyor.^{[1], [3]}

Exploding Head Syndrome (EHS) (Patlayan Baş Sendromu) Hangi Sıklıkta Görülür?

Kişiden kişiye değişmekle birlikte bazı insanlar tek bir gecede birkaç kez bu durumu yaşayabilmektedir.^[4]

50 hasta ile yürütülen çalışmada, rahatsızlığın temel özellikleri ortaya konmuştur. Hastaların tamamında patlama ya da yıldırım gürültüsü görülse de, şiddet seviyeleri farklılık gösterebilir. Öte yandan hastalarda, aşağıda yer alan belirtiler de görülmektedir:^[2]

• Silah sesi

• Beyinden ses gelmesi

• Patlama sesi

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

• Yıldırım sesi

• Kapı çarpması sesi

• Zil sesi

• Gök gürültüsü

• Uğultu

Başka Açıklamalarla Belirtiler:^[4]

• Acısız yüksek sesli bir patlama

• Zillerin çarpışması

• Patlayan bir bomba

• Sesle birlikte bir ışık parlaması

• Bir kas seğirmesi veya sarsılması

Bu sesler, hayal edilen halüsinasyondan ibaret olsa da oldukça gerçekçi bir şekilde algılanmaktadır.^[1]

Agora Bilim Pazarı

Walter Benjamin Kitaplığı (3 Kitap)

Fotoğraf Yazıları
Walter Benjamin

“Walter Benjamin fotoğrafı hatırlatmaktan hiç vazgeçmedi. Tarih boyunca değişen, uyum sağlayan, gelişen bir şey olarak fotoğrafın izini süren güçlü bir fotoğraf eleştirmeniydi. Fotoğrafın bir tarihi, bir hayatı olduğuna inandı. […] Benjamin’in gözlemlediği üzere fotoğraf iktidardakiler ve geleneksel sanata gereğinden fazla özlem duyanlar tarafından kötüye kullanılabilir ve kullanılmıştır da […] Fotoğraf yozlaşabilir. İçinde bulunduğu zamandan ayrı düşebilir ya da (fotoğraftaki) özneleri genel olarak kötüye kullandığı gibi onu da kötüye kullanan baskıcı güçlerin güdümüne girebilir. Benjamin’in fotoğrafa dair ve fotoğrafın yörüngesindeki çeşitli yazılarıyla amaçladığı şey, panoramik bir bakışla okurunu bu aracın potansiyeli ve gerçekliği konusunda eğitmektir.”

Walter Benjamin’in fotoğraf yazılarından oluşan bu derleme aşina olduğumuz fotoğrafa başka bir gözle tekrar bakma, işlevini, imkânlarını yeniden düşünme olanağı sunuyor; fotoğrafın zaman içinde kazandığı ve kazandırdığı farklı anlamların izini sürüyor. Bu derlemede yer alan tüm yazılar Leslie’nin sunuşuyla açılıyor, değinilen kişi ve kavramların açıklandığı sözlüklerle sona eriyor. Kitapta ayrıca Benjamin’in atıfta bulunduğu fotoğraflardan örnekler de yer alıyor.

Karşılaşmalar: Bir Benjamin Romanı

Jay Parini

“Hiçbir zaman tatmin edemediği Tarih Meleği tarafından öldürülmüştü hiç kuşkusuz. Onu öldüren en bariz şeyse genellikle alaycı bir şekilde tetikte bekleyip en sonunda her zaman sahnede belirerek daha önce gerçekleşmiş olan her şeyin, her çıtkırıldım adım ve irkilmenin, gözün her titreşiminin, kalpten hissedilmiş her çizginin ve rasgele her jestin yazarlığını üstelenen Zaman’dı.”

Walter Benjamin’in 1940 yılında Nazi Almanya’sının Fransa’yı işgalinin hemen ardından Paris’ten kaçışıyla başlayan Karşılaşmalar Benjamin’in tutkularıyla tuhaflıklarının peşine düşüp ölümünün matemini tutuyor.

Felsefe tartışmaları, Nazi işgali, savaş ve kaçış ekseninde ilerleyen, Bertolt Brecht, Gershom Scholem, Hannah Arendt gibi isimlerin de yer aldığı romanda, Benjamin arkadaşları ve ailesi, aşkları ve yalnızlığı, hayatı ve intiharı, gözünden sakındığı elyazması sayfalar vasıtasıyla yeniden ete kemiğe bürünürken hayat hikâyesi de yirminci yüzyılın ortasında dünyayı yakıp yıkan korkunç savaşın güçlü bir metaforuna dönüşüyor.

Walter Benjamin – Gershom Scholem Mektuplaşmalar 1932-1940

Derleyen: Gershom Scholem

İki büyük savaşın damga vurduğu karanlıkta, tüm güçlüklere karşın bağlarını sürdürme çabalarından vazgeçmeyen Almanyalı iki Yahudi entelektüelin 1932’den 1940’a dek süren mektuplaşmaları, hem döneme hem de yazarlarına ilişkin çok önemli bilgiler sunuyor. 20. yüzyılın en önemli edebiyat ve sanat eleştirmeni olarak ölümünden sonra üne kavuşan Walter Benjamin ile Yahudi mistisizmi ve Kabala üstüne yapıtlarıyla tanınan Gerschom Scholem’in dostluğu, Benjamin’in 1940’ta Fransa-İspanya sınırında intiharıyla sonlanana dek gücünden hiçbir şey kaybetmeden devam etmiştir.

Bugün bildiğimiz eserlerinin ortaya çıkış ve yazılış süreçleri, dönemin entelektüel kişilikleri, edebiyat tartışmaları, Kafka, Baudleaire, Yahudilik, savaş ve ölüm mektupların satırlarında kendisini gösterirken, zor zamanlarda insan olarak var kalabilmenin ne kadar ağır bir yükü taşımak anlamına geldiği de apaçık bir biçimde ortaya çıkıyor. Tüm bu kaygının ve belirsizliğin içinde bile zihinsel üretimlerini hayatta kalma faaliyetlerinin asli öğesi olarak görmeyi sürdüren Benjamin ve Scholem tekerrür etmekte hiç kararsız olmayan tarih için de bir tinsel direniş belgesi sunuyorlar.

“Bugün yayımlanmasını sağladığımız her satır –bu satırları miras bıraktığımız gelecek ne denli belirsiz olursa olsun– bu karanlık dönemin güçlerinin karşısında kazanılmış bir zaferdir.”

Devamını Göster

₺700.00

Satın Al Tüm Ürünler

Hasta sesle birlikte uyandıktan sonra, aşağıda yer alam semptomlarla karşılaşabilir:^[2]

• Kaygı

• Baş ağrısı

• Çarpıntı

• Korku

• Nefes darlığı

Uyandıktan Sonra Başka Açıklamalarla Belirtiler:^[1]

• Yüksek kalp atışı

• Korkma, ajitasyon, kaygı ya da sıkıntı hissi

• Aniden bastıran kas kasılması ve seğirmeler

• Baş ağrısı atakları, ter atma

• Nefeste daralma

• Uykuya dalmada ya da uykuda kalmada zorluk

• Gündüz halsizliği ya da yorgunluğu

• Hafif hafıza kayıpları

Patlayan Kafa Sendromu Nedenleri:

Patlayan kafa sendromunun sebebi hakkında yeterli bir bilgi yoktur. Bununla birlikte konuya yönelik farklı görüşler vardır. Bazı araştırmacılar, bu problemin nörolojik bir sorun olduğuna inanmaktadır. Kimi araştırmacılar ise bu durumun, kişinin korku ve kaygılarının dışa vurumu olduğunu düşünmektedir. Yüksek stres düzeyi ya da farklı bir uyku problemi öyküsü olan bireylerde, patlayan kafa sendromu görülme risk oranı daha yüksektir. Bu durumun 50 yaş üzeri kadınlarda görülme sıklığının daha yaygın olduğu düşünülürken, 2017’de yapılan yeni bir çalışmada üniversite öğrencilerinde de sıkça meydana geldiği görülmüştür.^[1] Dünya çapında kaç bireyin patlayan kafa sendromu belirtileri yaşadığı ise net olarak bilinmemektedir. Hastalığa sebep olabileceğine inanılan durumlardan bazıları ise şu şekildedir;^[1]

• Beyin sapında mevcut olan ve uyku-uyanıklık ilişkisini düzenleyen retiküler formasyon adı verilen beyin bölümünün işlevselliğinde azalma

• Beyindeki duyusal sinir hücrelerinin işlevselliğinde kısa süreli bir artış

• Beynin temporal bölgesinde kompleks parsiyel nöbet oluşması

• İç kulak yapısında oluşan hasar ya da fonksiyon bozukluğu

• Östaki borusu işlevsizliği

• Orta kulak bölgesinde ani kaymalar

• Uyku-uyanıklık geçişi sırasında dış işitsel veya görsel uyaranların algılanmasında değişim ile sonuçlanan, beyinde anormal bir şekilde görülen dikkat işlemesi

• Migrenden önceki etki

(Başka bir kaynak) Bu rahatsızlığı tetikleyen etkiler şunlardan oluşabilir:^[2]

• Stres

• Depresyon

• Ruhsal hastalıklar

• Demans veya kafa karışıklığı

• Uyku apnesi, gece terörü, narkolepsi gibi diğer uyku problemleri

• İlaç kullanımı (Özellikle merkezi sinir sistemine yan etkisi olanlar)

• Nikotin, kafein ve alkol gibi merkezi sinir sistemine etki edebilecek zararlı maddeler

Patlayan kafa sendromu nasıl teşhis edilir?

Patlayan kafa sendromunun teşhisinde kullanılan özel testler yoktur. Genellikle bir uyku uzmanı, tıbbi geçmişinizi değerlendirerek diğer koşulları ekarte etmeye çalışır. Birkaç hafta boyunca her gece semptomlarla ilgili bir uyku günlüğü tutmanızı, beslenme alışkanlıklarınızı ve duygusal durumlarınızı izlemenizi isteyebilir.^[3] Bu durumun semptomlarına sahip olduğunu düşünen kişiler, psikiyatri uzmanlarına da görünebilmektedir.^[1]

Tanı, Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması (ICSD-3) kriterlerine göre konulmaktadır. ICSD-3’e göre hastalara tanı konulabilmesi için aşağıdaki kriterlerin tamamının karşılanması gerekmektedir;^{[1], [5]}

• Uyku ve uyanıklık arasındaki geçiş süreçlerinde kafada patlama olmuş gibi hissettiren yüksek ses ya da his şikayetleri

• Atakların hemen sonrasında yoğun uyarılma ve muhtemel olarak gelişen korku hissi

• Ataklar esnasında ya da sonrasında belirgin fiziksel bir ağrı olmaması

Uyku uzmanınız ayrıca şunları sorabilir:^[5]

• Atak sırasında herhangi bir ışık parlaması görülmesi (bazı kişiler bunu deneyimler)

• Atak esnasında kas seğirmesi yaşama

Uyku uzmanınız diğer durumları elemek için belirli testler isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:^[5]

• Polisomnogram. Bu test uyku sırasında beyin ve vücut aktivitesini ölçer. Uyurken beyin dalgalarınızı, kalp atış hızınızı, göz hareketlerinizi ve nefesinizi kaydeder.

• Manyetik rezonans görüntüleme. Bu tarama, beyninizin ve vücudunuzun ayrıntılı görüntülerini üretmek için büyük bir mıknatıs, radyo dalgaları ve bir bilgisayar kullanır.

• Elektroensefalogram (EEG). Bu test beyninizin elektriksel aktivitesini kaydeder. Noktürnal (gece vakti) epilepsiyi tespit etmek için faydalıdır.

Sağlık uzmanınız ayrıca tüm tıbbi geçmişinizi alarak ve şu soruları da sorarak diğer rahatsızlıkları eleyebilir:^[5]

• Sizde veya aile bireylerinizde uykusuzluk veya uyku apnesi gibi bilinen başka uyku bozuklukları

• Baş ağrısı veya travma sonrası stres bozukluğu gibi psikiyatrik rahatsızlık geçmişiniz

Patlayan kafa sendromunun genellikle tedavi edilmesine gerek yoktur. Sağlık uzmanınız sizinle konuşacak ve bu durumun tehlikeli olmadığı veya başka ciddi bir durumun belirtisi olmadığı konusunda sizi rahatlatacaktır.^[5]

Patlayan kafa sendromu tedavi yöntemleri nelerdir?

Patlayan kafa sendromu için sabit bir tedavi uygulaması yoktur. Hastalığı, stres ya da kaygının tetiklediği düşünülmekte ise tedavisi için psikoterapi oldukça önemlidir. Bu sendroma eşlik eden uyku apnesi gibi farklı bir tıbbi sorun mevcut ise tedavisi yapılmaktadır. Ayrıca bu problemlerin tedavisi, patlayan kafa sendromu semptomlarının sıklığını azaltmaktadır. Özel bazı ilaçlar da patlayan kafa sendromunun tedavisine yardımcı olabilmektedir.^{[1], [3]} Bu ilaçlardan bazıları; antikonvülsanlar ve trisiklik antidepresanlar gibi nörolojik işlevselliği etkileyen ilaçları barındırmaktadır. Buna bağlı olarak kalsiyum kanal blokerleri ismi verilen bir grup ilaç da tedavi sürecine yardımcı olabilmektedir. Patlayan kafa sendromu tedavisinde tercih edilen diğer uygulamalar ise şu şekildedir;^[1]

• Gevşeme egzersizleri ve meditasyon^{[1], [5]}

• Stresle baş etme yöntemleri^{[1], [5]}

• Uyku düzeninde değişiklikler^{[1], [5]}

Patlayan Kafa Sendromuna Ne İyi Gelir?^[1]

• Gün içerisinde ve uykuya dalmadan önce nikotin, alkol ve kafein tüketmemek

• Uykuya dalmadan önce aşırı yağlı yiyecekler ya da abur cubur tüketmemek

• Uyumadan önce sigara tüketmemek

• Uyumadan önce banyo yapmak, kitap okumak ya da meditasyon benzeri rahatlatıcı aktiviteler ile ilgilenmek

• Vücudun biyolojik saatini korumakla görevli olan melatonin hormonu açısından zengin; kiraz, vişne, ceviz ve fındık gibi gıdaları eksik etmemek

• Yoğun anksiyete (kaygı bozukluğu) ve endişe yaşayan bireylerin profesyonel destek almaları

• Özellikle antidepresan kullanan bireylerin, patlayan kafa sendromu için danıştıkları doktorlarını ilaç kullanım rutinleri hakkında bilgilendirmeleri

Patlayan kafa sendromunun komplikasyonu var mı?

Patlayan kafa sendromunun belirtileri kendi başlarına tehlikeli değildir^[3], genellikle tedavi gerektirmeyen bir uyku bozukluğu olarak nitelendirilmektedir.^[1] Ancak, korku içinde uyanma hissi^{[1], [3]}, bazı insanlarda sürekli bir kaygıya yol açabilir. Bazı durumlarda kaygı uykuya dalmayı zorlaştırır, bu da zamanla fiziksel ve psikolojik sorunlara neden olabilir.^[3] Nöbetler düzenli olarak devam ederse veya uyku düzeninizi etkilemeye başlarsa, bir uyku uzmanıyla görüşün.^[3]

Bu sendromu yaşayanlar veya yaşadığını düşünenlerin yorumları şu şekilde:

• Uyurken rüyada gördüğüm esnada aşırı yüksek bir sesle "sus" diye bağırma sesi duyuyorum. Anneme babama sorduğumda bu sesi duymadıklarını söylüyorlar. Sesi duyduğumda kalbime inecek gibi oluyor.^[6]

• Ben bir kere kendi ağlama sesimi duymuştum. Ve de bir şeyin çat diye yere düştüğünü. Çok stresli ve üzüntülü olduğum bir zamandı.^[6]

• Çok aşırı yorgun olduğumda ve uzun süre yolculuk yapmışsam uykusuz kalmışsam evet bir an patlama sesi gibi bir ses duyuyorum ve tekrar uykuya dalıyorum.^[6]

• Ben çok yorgun olduğumda annemin adımı bağırdığını duyardım tam uykuya dalma esnasında. Bir süre devam etti sonra kesildi.^[6]

• Kafamda biri şişe kırmış gibi bir anda sıçradım ilginç bir şekilde ağrıyordu da uykusuz ve çok stresliydim o dönem onunla alakalı olabilir.^[6]

• Parlak beyaz ışık ile irkilerek uyanmama sebep olup, her defasında büyük bir şok ve kalp çarpıntısı yaşatan garip bir durum. Duvarda mavi yazılar görmüştüm, ne yazdığını anlayamadım, korku filmlerindeki gibi tüm duvarı kaplıyordu.^[7]

• Son bir kaç ay içerisinde, uykuya dalarken şiddetli kırılma sesi, hani tuğla, kiremit, seramik kırılır ya aynı o şekilde ses duymama ve uyanmama neden olan sendrommuş.^[7]

Ben de bu blogu yazmamın sebeplerinden biri olan patlayan kafa sendromunu deneyimledim. İki çeşit belirtiyi yaşadım. Bunlardan biri patlama sesiydi diğeri ise çınlama (cs oyununda flaş bombası attıktan sonra çıkan ses var ya, tıpatıpıydı.). Patlamayı şu şekilde anlatabilirim dilim döndüğünce. Kafamın arka bölümündeki kılcal damarlarım sanki aynı anda patlamış da iç kanama geçiriyorum sandım. Veya beyin için de düşünülebilir bu, beyninizin arka kısmı sanki bir anda dışa doğru çıkıveriyor. Aynı gece içerisinde iki defa oldu diye hatırlıyorum. Derin uykudayken yaşanmış olması gerek ki bilinçle hareket edip de uyanılması aşırı güç, ruhum çıkıyor sandım, ee haliyle ilk defa başıma geliyor; ne olup bittiği hakkında en ufak bir fikrim yok. Kafatasınızın içinde pompalı varmış da sıkılmış gibiydi başka bir deyişle.

Diğerini anlatayım, çınlama. Bunda uyanık olduğumu biliyorum, aynı gecede bir defa oldu. Bir anda yakınlarınızda bomba patlamış da kulak zarınızın paramparça olduğunu düşünün, başka şekilde anlatabileceğimi sanmıyorum. Veya Counter Strike oynadıysanız flaş bombasını attıktan sonra çıkan çın sesini bilirsiniz, hah, işte bu çın sesini kulaklığınızın ve bilgisayarınızın ses düzeyi son seviyedeyken duyduğunuzu hayal edin, kat kat daha şiddetlisi ve yankılısı, ne kadar da düşmek istemeyeceğiniz bir durum öyle değil mi? Bir de yatar halde bu sese odaklandığımda ve yüz kaslarımı kastığımda sesin iyice şiddetlendiğini anladım. Düşünebiliyordum, bilincim açıktı. Acaba bu ses dışarıdan duyulabiliyor mu diye merak ettim. Hayır öyle bir şey yokmuş. Her iki sendromu da yaşadıktan sonra uyandığımda, gün içerisinde hatırlatıcı herhangi bir faktör aklıma gelinceye dek gece bu sendromu yaşadığımı hatırlamıyordum, demek oluyor ki az çok hafızamı etkileyebilmiş. Daha sonra bu sendromla karşılaştığım ve araştırdığım zamanlarda daha iyi tanıdım bu durumu. Gece geç saate kadar telefona baktığım ve aşırı uykulu bir halden sonra uykuya daldığımdan mıdır nedir bilinmez ama iyi ki diyorum: bu sendromu deneyimlemek, deneyimleyenleri daha iyi anlamamı sağladı ve sağlıyor da.

Çok daha sonrasında sizinle beraber bu sendromun ne olup ne olmadığını paylaşmaya karar verdim, umuyorum size faydası dokunur. Korkulacak bir yanı yok bu sendromun, ben artık yaşamıyorum, zaten toplamda üç kere mi ne oldu. Kafanız rahat olsun; kaygılanmayın, üzülmeyin, korkmayın; en önemlisi sağlığınıza dikkat edin. Bu sendrom, sizin düşüncelerinizin ve motivelerinizin gücü kontrolünde alt edilebilecek bir sendromdur.