Kim Bu Çingeneler?

Wikipedia

"Çingeneler" olarak bilinen topluluklar, dünyada çeşitli isimlerle anılan bir etnik grup olan Romanlar ile genellikle ilişkilendirilir. Ancak, bu terim bazen yanlış anlamalara, stereotiplere veya ayrımcılığa yol açabilir. Daha kapsayıcı ve doğru bir dil kullanmak için Roman terimi tercih edilir. İşte Romanlar hakkında detaylı bilgiler.

Tarih ve Köken

• Köken: Romanların kökeni, Kuzey Hindistan’a (günümüz Hindistan ve Pakistan toprakları) dayanmaktadır. Yaklaşık 1000 yıl önce göç ettikleri düşünülmektedir.
• Göç: Romanlar, Orta Çağ'da Orta Doğu ve Avrupa’ya göç etmiş, daha sonra dünyanın farklı bölgelerine yayılmışlardır.
• Farsça çingāne, Eski Türkçe çıgañ "fakir, yoksul", Türkiye Türkçesi çığan/çığay "fakir, miskin" şeklinde köken bilgisi mevcuttur.
• İngilizcede "çingene" anlamında kullanılan gypsy kelimesinin kökeni, Çingenelerin Kıptî asıllı oldukları şeklindeki yanlış inancın bir sonucu olarak, Kıptî (Mısırlı) kelimesinin Eski Yunanca kökeni olan Αίγυπτος Aigyptos (Mısır ülkesi) kelimesine dayanmaktadır.
• İlginç bir benzerlik olarak, Osmanlı ve Anadolu Türkçesinde Çingeneleri tanımlamak için kullanılan diğer bir terim olan Kıpti aynı zamanda Mısır halklarından birisinin adıdır.
• Türkçede Romanlar, yaşadıkları yöreye bağlı olarak Çingene sözcüğünün versiyonları olan çeşitli isimlerle anılırlar.

Bunlardan bazıları şunlardır

• Cingen (Muğla) (Çöğmen civârında yaşarlar)
• Cono (Adana)
• Cındar (Adıyaman, Malatya, Elazığ)
• Roman (İzmir)
• Şopar, Çerge, Firavun (Doğu Trakya)
• Cingan (Bolu, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Çorum, Afyon, Ankara, Kırşehir, Kırıkkale, Kayseri, Yozgat, Sivas)
• Mırtıv (Van, Diyarbakır)
• Mutruf (Ardahan)
• Poşa (Erzurum, Artvin, Kars, Sivas). Anadilleri Ermenice olup Doğu Anadolu'da yaşamaktadırlar.
• Gurbet, Kurbat (Tunceli, KKTC, Hatay, Gaziantep)
• Kareçi (Birecik, Diyarbakır ve Niğde civârında)
• Çingit (Amasya, Samsun)
• Abdal (Dörtyol, Hatay, Kahramanmaraş)
• Dom (Van, Hakkâri, Şanlıurfa)
• Aşık - (Diyarbakır, Bingöl)
• Kıpti
• Orom (Zonguldak, Bartın)
• Ole (Kıbrıs)

Diğer diller

• Athingani, Atzinganoi (Yunanca)
• Bohémien (Fransızca; bilhassa Bohemya'dan gelen mânasında)
• Cadegipti, Cingali, Cinguli, Zingari, Zingaro, Zingarelle (İtalyanca)
• Cascarots (Baskça)
• Cigan (Slav dilleri)
• Cigány, Ciganyok, Pharaones "Firavun'un halkı" (Macarca)
• Cikán (Çekçe)
• Cyganie (Lehçe)
• Dasikane (genel Hristiyan Çingeneler Çingenece Balkanlar)
• Giofog (Galce]
• Gipcyan, Gipson, Gypsy (İngilizce)
• Gitan, Manouches, Tzigane, Saracens "Araplar" (Fransa)
• Gitano (İspanyolca)
• Gyftoi Yunanca)
• Horahane (genel Müslüman Çingeneler Çingenece Balkanlar)
• Luri, Luli (Farsça)
• Lyuli (Orta Asya
• Cigan, Mangal, Rom (Bulgarca)
• Qaraçı (Azerice)
• Melezi (Çingeneler ve Gaco karışık) (Balkanlar)
• Dom,Qeraçî, Cîngan, Mitrib (Kürtçe)
• Nuri (Mısır, Suriye, Filistin)
• Nawar, Zott, Ghajar, Bareke (Ortadoğu, Arapça)
• Ţigan (Rumence)
• Țigani turci (Rumence) Müslüman Çingeneler Dobruca da
• Turkmān Ḳibṭīleri (sadece Türkçe konuşan Müslüman Çingeneler Balkanlar)
• Turkogyftoi (Müslüman Çingeneler) Yunanca)
• Turci cigani (Müslüman Çingeneler) (Slav dilleri)
• Cǎgan (цыган) (Rusça)
• Zigüner (İsviçre Almancası)
• Zigeuner (Almanca)
• Zigenare (İsveççe)
• Zigeuner, Sinti (Almanca; Belçika ve Hollanda dâhil)
• Mustalainen, (Fince)
• Aşık, Qereçhi (Zazaca)

Kültür ve Yaşam

Wikipedia

Dil

• Romanlar, kökenleri Hint-Avrupa dil ailesine dayanan Romanca dilini konuşurlar. Ancak bu dil, bölgesel etkileşimlere bağlı olarak farklı lehçelere sahiptir.
• Romanlar bulundukları ülkenin resmi dillerini de konuşurlar.

Yaşam Biçimi

• Geleneksel olarak Romanlar göçebe bir yaşam tarzını benimsemişlerdir. Ancak modern çağda birçok Roman topluluğu yerleşik hale gelmiştir.
• Çingene sözcüğü yerleşik düzeni olmayan göçebe insanları çağrıştırır. Oysa Çingenelerin çok azı günümüzde göçebedir.
• El sanatları, müzik, eğlence, ticaret ve zanaatkârlık alanlarında yeteneklidirler.

Sanat ve Müzik

• Romanlar, müzik ve dansa katkılarıyla tanınır. Flamenco, Macar çigan müziği, Balkan ezgileri gibi birçok müzik türünde Romanların etkisi büyüktür.

Aile ve Gelenekler

• Aile, Roman kültüründe çok önemli bir yer tutar. Büyük aileler ve güçlü aile bağları yaygındır.
• Geleneksel kutlamalar, düğünler ve bayramlar oldukça renkli ve coşkuludur.

Resmi kuruluşlar

• Günümüzde 48 Roman Sivil Toplum Kuruluşu bulunmaktadır.
• Çingenelerin sorunlarını tartışmak üzere Londra yakınlarında ilk Uluslararası Roman Kongresi toplanmış olup bu kongreye atfen, 1990'dan itibaren 8 Nisan Dünya Romanlar Günü olarak kutlanmaktadır

Nüfus ve Dağılım

Wikipedia

• Romanlar, dünya çapında 10-12 milyon kişi civarında bir nüfusa sahiptir.
• En yoğun Roman nüfusu Avrupa’da bulunmaktadır: Bulgaristan, Romanya, Macaristan, İspanya, Türkiye gibi ülkelerde büyük Roman toplulukları vardır.
• Avrupa dışındaki ülkelerde, özellikle ABD ve Güney Amerika’da da Roman toplulukları mevcuttur.

Tartışmalı Olmakla Beraber Bulundukları Ülkeler

• Arnavutluk 120.000 ^{Tartışmalı}
• Arjantin 300.000 ^{Tartışmalı}
• Brezilya 1.000.000 ^{Tartışmalı}
• Bulgaristan (Resmî nüfus sayımı) 325.343
• Kanada 80.000 ^{Tartışmalı}
• Çekya Çek 220.000 ^{Tartışmalı}
• Fransa 340.000 ^{Tartışmalı}
• Almanya 130.000 ^{Tartışmalı}
• Yunanistan 350.000 ^{Tartışmalı}
• Macaristan 1.000.000 ^{Tartışmalı}
• Hindistan 2.274.000 ^{Tartışmalı}
• İran 110.000 ^{Tartışmalı}
• İtalya 110.000 ^{Tartışmalı}
• Kuzey Makedonya 260.000^{Tartışmalı}
• Romanya (Resmî nüfus sayımı): 535.250
• Rusya 183.000 - 400.000 ^{Tartışmalı}
• Sırbistan (resmî nüfus sayımı) 500.000 (Kosova dahil: 540.000)
• Slovakya 92.500 - 550.000 ^{Tartışmalı}
• Suriye 250.000 - 300.000 ^{Tartışmalı}
• Türkiye 600.000 - 800.000 ^{Tartışmalı}
• Ukrayna 500.000 - 750.000 ^{Tartışmalı}

Genetik

Çingenelerin Y-DNA haplogrupları

• H1a-M82
• J2a2-M67
• E1b1b1a-M78
• I1-M253
• I2a-P37.2.
• I*-M170
• I2b-M223
• R1a1-M198
• R1b1-P25
• R2-M124
• C3-M217
• G*-M201
• N1c-Tat
• P*-M45

Tarih Boyunca Karşılaştıkları Zorluklar

Wikipedia

Ayrımcılık ve Dışlanma

• Romanlar tarih boyunca önyargılar ve ayrımcılıkla karşı karşıya kalmışlardır.
• Çingenelerin göçebe yaşam tarzı yerleşik toplumlarınkinden çok farklıdır. Bu yüzden çoğu zaman, yerel halk tarafından hırsızlık, büyücülük, çocuk kaçırma gibi eylemlerle suçlanmışlardır.
• Orta Çağ’da bazı bölgelerde köle olarak çalıştırılmışlardır.
• II. Dünya Savaşı sırasında, Nazi rejimi altında yüz binlerce Roman Holokost’ta katledilmiştir (Porajmos olarak bilinir).
• 200.000-800.000 arasında Roman, Macaristan, Polonya ve Çekoslovakya'daki Nazi kamplarında yok edilmiş ve bu katliam Roman halkı tarafından "Porajmos" (parçalanmak) olarak adlandırılmıştır.
• 1554'te İngiltere'de Çingene olduğu söylenen herhangi bir kişinin asılması işten bile değildi.
• Osmanlı Çingeneleri Müslüman olmalarına rağmen, cinayet, vatana ihanet gibi davalarda mahkûm oldukları takdirde, Müslümanlar gibi asılarak değil, gayrimüslimler gibi kafaları kesilerek cezalandırılırdı.

Modern Dönemdeki Sorunlar

• Eğitim, sağlık, barınma ve iş bulma gibi temel haklara erişimde zorluklarla karşılaşmaktadırlar.
• Bazı ülkelerde hâlâ ayrımcılık ve sosyal dışlanma devam etmektedir.

Türkiye’de Romanlar

• Türkiye’de Romanlar, Osmanlı İmparatorluğu döneminden itibaren çeşitli bölgelerde yaşamışlardır.
• Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi ve Trakya, Türkiye’de Roman nüfusunun yoğun olduğu alanlardır.
• Türkiye’de Romanların geleneksel meslekleri arasında müzisyenlik, sepetçilik, demircilik ve çiçekçilik gibi iş kolları yer alır.

Sıkça Sorulan Sorular

Romanlar Hangi Dine İnanır?

• Bulundukları ülkeye bağlı olarak Romanlar, Hristiyanlık, İslam ve Hinduizm gibi farklı dinlere inanabilirler.

Romanlar Göçebe midir?

• Geleneksel olarak göçebe bir hayat yaşamışlardır, ancak günümüzde birçok Roman yerleşik hayata geçmiştir.

Romanlar ile Çingene Aynı Anlamda mı?

• Çingene terimi, genellikle Romanlar için kullanılır ancak her zaman doğru veya tercih edilen bir ifade değildir. Bu kelime bazı bağlamlarda aşağılayıcı algılanabilir.

Okuduğunuz için Teşekkür ederim.