Büyük Darius

I. Giriş

M.Ö. 522–486 arasında hüküm süren I. Darius, Ahameniş İmparatorluğu’nu hem siyasi hem ekonomik hem de kültürel anlamda en güçlü dönemine taşıyan hükümdar olarak kabul edilir. Tarihçiler ona “Büyük Darius” derken, antik Pers halkı “Dārayavauš” adını kullanmıştır. Onun yönetiminde Pers toprakları, batıda Ege Denizi’nden doğuda Hindistan’ın İndus Vadisi’ne, kuzeyde Orta Asya bozkırlarından güneyde Mısır’a kadar genişledi.^[1]

II. Çocukluğu ve Kökeni

Doğumu ve Ailesi: M.Ö. 550 civarında Pers soylu bir ailede, Ahameniş hanedanına mensup olarak doğdu. Babası Hystaspes (Vištāspa), Partia satrabıydı; annesi Rhodogune ise Ahameniş soyundan geliyordu.

Eğitimi: Pers aristokrat çocuklarının aldığı tipik eğitimden geçti: at binme, ok atma, mızrak kullanma ve “doğruyu söyleme” üzerine kurulu ahlaki dersler. Herodot’a göre Persler, oğullarına sadece üç şey öğretirdi: ata binmek, ok atmak ve doğruyu söylemek.

Karakteri: Genç yaşta disiplinli, sabırlı ve gözlem yeteneği yüksek bir çocuk olarak tanındı. Babasının satraplık görevinde yanında bulunarak hem yerel yönetim tecrübesi hem de imparatorluğun işleyişini görme fırsatı buldu.^[2]

III. Gençlik Yılları ve Askerî Deneyim

Kiros ve II. Kambyses Dönemi: Darius, gençliğinde Büyük Kiros’un ve ardından II. Kambyses’in ordusunda görev aldı. Bu dönemde Mısır seferine katıldığı düşünülmektedir.

Saray Görevleri: Kambyses’in en yakın muhafızlarından biri olan “mızraklı muhafızlar” arasında yer aldı. Bu konum ona hem siyasi entrikalara şahit olma hem de güç dengelerini anlama fırsatı verdi.^[1]

Tahta Yükselişi Öncesi Kriz: Kambyses’in ölümünden sonra taht, Gaumata adlı bir gaspçının eline geçti. Darius, yedi Pers soylusuyla birlikte darbe planlayarak Gaumata’yı öldürdü ve M.Ö. 522’de tahta geçti. Bu olay Behistun Yazıtı’nda kendi ağzından detaylıca anlatılır.^[1]

IV. Savaşlar ve Fetihler

İç İsyanlar: Tahta geçtiğinde imparatorluğun dört bir yanında isyanlar patlak vermişti. Susiana, Babil, Medya, Elam, Mısır ve diğer bölgelerdeki isyanları sistematik biçimde bastırdı.

İskit Seferi: M.Ö. 513’te Karadeniz’in kuzeyindeki İskitlere karşı büyük bir sefer düzenledi; bu sefer kesin zafer getirmese de Trakya ve Makedonya üzerinde Pers hâkimiyetini sağladı.

Yunanistan Seferi: M.Ö. 490’da Maraton Savaşı ile sonuçlanan ilk Pers–Yunan çatışmasını başlattı. Maraton’da yenilse de Ege’deki hâkimiyetini korudu.

Hint Seferi: İndus Vadisi’ne kadar ilerleyerek Hindistan’ın kuzeybatısını imparatorluğa kattı.^[2]

V. Reformlar ve İdari Düzenlemeler

Satraplık Sistemi: İmparatorluğu 20 satraplığa böldü; her satrap, hem yerel yönetici hem vergi toplayıcı hem de askerî komutan olarak görev yaptı.

Kraliyet Yolu: Sardes’ten Susa’ya uzanan 2700 km’lik yol inşa ettirerek ticareti, posta sistemini ve ordu hareketlerini hızlandırdı.

Para Sistemi: Daric adı verilen altın sikkeyi bastırarak ticarette standardizasyon sağladı.

Hukuk Reformu: Tüm imparatorluk genelinde farklı halkların yasalarını toplayarak merkezi bir hukuk sistemi oluşturdu.^[3]

VI. Kültürel ve Dini Politikalar

Tolerans: Farklı halkların dinlerine ve geleneklerine saygı gösterdi. Yahudilerin Kudüs’teki mabedi yeniden inşa etmelerine izin verdi.

Mimari: Persepolis’in inşasına başladı; Susa Sarayı’nı genişletti. Bu yapılar Pers mimarisinin doruk örnekleridir.

Propaganda: Behistun Yazıtı ile kendi meşruiyetini, Tanrı Ahura Mazda’nın iradesiyle hareket eden bir kral olduğunu ilan etti.^[3]

Agora Bilim Pazarı

Neden Çocuk Kitapları Okumalıyız

“Çoğu yetişkin, okuma sürecinin tek yönlü işlemesi gerektiğini düşünür zira bunun aksi gerileme, olgunlukta geriye gitme olarak görülür. Önce PeterveJane denen çift başlı canavarı, ardından Narnia’yı aşıp Patrick Ness ile devam edersiniz… Derken yetişkin edebiyatına geçerek zafer kazanır, sonra da hep orada kalır, bir daha asla geriye dönüp bakmazsınız çünkü geriye bakmak mevki kaybetmek demektir.
Ama insan yüreği tren gibi düz bir hatta ilerlemez. Okuma serüveni böyle bir şey değil, en azından benimkisi böyle değildi. Çocuk edebiyatını ıskartaya çıkarırsak, yetişkin gözüyle okuduğumuzda farklı bir simya yakalayacağımız zenginliklerle dolu bir mücevher kutusunu ıskartaya çıkarmış oluruz.”

Son dönemin en önemli yazarlarından Katherine Rundell, çocuk kitaplarının hayal gücünün fitilini nasıl ateşlediğini, dahası nasıl yeniden ateşleyebileceğini; çocuk edebiyatının cüretkâr ve oyunbaz tavrıyla, nasıl olup da içimizdeki eski açlıkları uyandırıp dünyaya dair yeni bakış açıları oluşturmamızı sağlayabileceğini gösteriyor. Yetişkin okur için keyifli ve ikna edici bir deneme.

Devamını Göster

₺230.00

Satın Al Tüm Ürünler

VII. Liderlik Özellikleri ve Mirası

Stratejik düşünme ve kriz anlarında hızlı karar alma yeteneği, farklı milletleri aynı çatı altında yönetme becerisi, ekonomi, altyapı ve hukukta kalıcı sistemler kurma, askerî gücü kadar diplomasiye de önem verme...

VIII. Ölümü

Darius, M.Ö. 486 yılında, planladığı yeni Yunanistan seferi hazırlıkları sırasında öldü. Ölümünden sonra yerine oğlu I. Xerxes geçti. Darius, Persepolis’teki Naqsh-e Rustam kaya mezarına gömüldü.

IX. Bıraktıkları

Merkezî yönetim sistemi, kendisinden sonra gelen Pers ve hatta Roma idaresine model oldu. Kraliyet Yolu ve para sistemi, ticareti ve iletişimi dönemin en ileri seviyesine taşıdı. Persepolis ve Susa gibi anıtsal yapılar, Pers mimarisinin altın çağını temsil etti. Behistun Yazıtı, hem kendi döneminin tarihi hem de Eski Farsça’nın çözülmesinde anahtar belge oldu.

X. Sonuç

I. Darius, yalnızca fetihlerle değil, kurduğu sistemle de imparatorluğu geleceğe taşıyan bir liderdi. Onun yönetimi, Pers İmparatorluğu’nun en istikrarlı ve zengin dönemini oluşturdu. Bugün bile Darius’un reformları, antik dünyada merkeziyetçiliğin ve bürokrasinin nasıl işlediğini anlamak için temel kaynaklardan biridir.