Bilinç Var mı?

Bu blog yazısında yar alan her fikir bir düşünce deneyidir. İlhamını bilim kitaplarından, belgesellerden, sanat tarihinden ve bilim iletişimcilerinden alıyor. Yazarın kafasını kurcalayıp duran bu deneye siz de katılın; belki yeni sorular icat ederiz.

Atatürk Kültür Merkezinin sanırım ikinci katında, Ufuk Güneş Taşkın'a ait olan "Arina" isimli metal bir heykel gördüm. 1000'den fazla çivi parçasından oluşuyordu ve bu bana, insan türünün, anlamak için çerçeveye-konsept oluşturmaya ihtiyaç duyduğunu düşündürdü. Anlamak için konsept oluşturuyoruz. Kurallar inşa edip fikirleri çerçeveliyoruz.

Kavram: zihinde oluşturulan anlam, görüntü... Yeni bir şey keşfetmeden önce örüntü-bağlantı kurup yeni bir kavram oluşturuyor gibiyiz. Beyni örüyoruz sanki. Kültürel birikim olan kelimeler, taklit becerimize dayanıyor olabilir; yani kavram oluşturmaya yarayan bir alet olabilir. Bu taklit  yoluyla beynin çalışma şeklini zorluyor, kavram meydana getiriyoruz.

O halde bilinç var mı? Ya beyin, kimyasal olarak kendi kendine yapıyorsa her şeyi? Kültürel taklit olan kelimelerden dolayı bilincimiz olduğunu zannediyorsak? Biz, hayatta kalmak üzere evrimleşmiş beyni soyut kavramlara bürüyoruz (konsepte). Bilinç hiç olmayabilir!

Gramer mesela. Küçük bir çocuk gramer bilmeden anadilinde konuşabilir. Çünkü gramer, bir dilin yapısını anlamak için sonradan oluşturduğumuz konsept bir yapı... Bu yapı sayesinde dili kaydetmiş oluyoruz, onu çerçeveliyoruz.

Bilinç de bir kavram olabilir; konsept tasarım... Elimi sağa hareket ettirmek istediğimde ettiririm. Çünkü bir konseptimiz var ve hareket eden şey aslında o konsept, el değil. 100 bin yıl önceki insan türü durduk yere elini hareket ettirip bilinç kavramını sorgular mıydı? Muhtemelen hayır, çünkü bu kadar gelişmiş bir konsepti yoktu.

Anlamak, kavram oluşturuyor. Yani bir konsept oluşturuyor. Dil, taklit ve bilgi birikimi; insana benzeyen, fikirler ile örülmüş konsepte dönüşüyor. Gerçek insan bedenini buna giydirmeye çalışıyoruz. Binlerce yıl önceki konseptimiz çok iyi değildi. Şimdiyse daha iyi konseptler oluşturmaya başladık. Arina heykeli bana bunu düşündürüyor.

İnsanlarda konseptin olmadığı dönemi düşünün. Kimyasal oluşum olan beyin, evrimsel geçmişe göre hareket ediyordu. Sonra bu beyin (yani kimyasal oluşum), konsept inşa etmeye başladı bir yerde. Bu kimyasal oluşumun dışarıya verdiği tepkiler ve dünyayla kurduğu etkileşim gelişmeye başladı. Konsept geliştirmeye başladığı anda (yani kelime dağarcığı ve bunları kaydetme biçimi olan gramer vs.) bilinç kavramı oluşmaya başladı belki.

Öyleyse bilinç, kimyasal oluşumun zamanla biriktirdiği konsept tasarımın bir yanılsaması mıdır? Kimyasal oluşumun tepkisi ilkel dönemlerde olduğu gibi artık fiziksel değil; oluşturduğu konsept sayesinde kendi içinde. Yani bilinç yok! Bilinç, kendi kendine kimyasal tepkiler oluşturan ilkel beynin, zamanla konsept geliştirmesinden ibaret.

Konseptin olmadığı zamanlarda beyin, diğer hayvan türleri gibi basit kimyasal bir oluşumdu. Zamanla basit konseptler geliştirdi çünkü bu kimyasal tepkimeler gelişti. İlkel duyguları konseptle örmeye başladı. Dürtüleri dönüştürdü (hala var olan), kelime-gramer-simge ile doldurdu. KONSEPT, BU KİMYASAL OLUŞUMUN TA KENDİSİ: BİLİNÇ, BİR TEMSİL.

Dürtülerle hareket eden beyin sürekli bu konsepte çarpıyor ve bilinç illüzyonu oluşturuyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

RÜYALAR

Dürtüler, bir konsept olan bilinç yanılgısından yoksun gibi duruyor. Beyin, çevresindeki görüntüler ile kimyasal etkileşime girer. Muhtemelen rüya sırasında 100 binlerce yıl önceki dürtülerimize geri dönüyoruz; tabii günümüz konsepti çerçevesinde. Rüya dediğimiz şey bu dürtüler olabilir, o yüzden "kontrol edemiyoruz" yanılgısına düşüyor olabiliriz. Çünkü rüya, konseptin en düşük halinde. Beyin, görüntüler ile tepkimeye girmek istiyor. Uyku halinde bundan yoksun olduğu için sanal görüntüler oluşturuyor. İlkel dürtüler konseptten kurtulup orijinal haline dönüyor fakat konsepte çarpmaya devam ediyor. Bu yüzden rüyamızı kontrol edemediğimizi zannediyoruz. Halbuki konsept en düşük seviyede o sırada, ilkel halinde; kimyasal tepkimeyle meşgul.

Yüz binlerce yıl önceki halimizin rüyası nasıldı peki? Muhtemelen, henüz konsept oluşturmamış olduğu için ilkel tepkilerden ibaretti. Aslandan kaçmak istediğini ama rüyasındaki halinin kaçamadığını düşünün. Kontrolsüzlük hissi yaratan bu durum konseptten yoksun olduğu için sorgulanmamış olabilir.

Özetleyecek olursak şöyle bir sıralama olışturabiliriz:

Kimyasal oluşum (yani beyin) > kimyasal tepkime (beyindeki işlemler) > dürtüler > dürtüler konsepte çarpar > bilinç ilüzyonu

Bilinç muhtemelen yok. Dürtüler (kendi kendine tepkimeye giren kimyasal oluşum) zamanla bir konsepte giydirilmiş. Bu konsept ise bilinç illüzyonu oluşturuyor.