3 Robot Kanunu Nedir?

Isaac Asimov, 1940-1950 yılları arasında yazdığı birbirleriyle bağlantılı 9 hikayeyi birleştirerek 1950 yılında “Ben, Robot” adlı kitabı yayımlamıştır. Kitapta robotlar insan yaşamına önemli ölçüde girmiştir ve Asimov insan-robot ilişkisini düzenlemek için 3 Robot Kanunu'nu çıkarmıştır. Bu kanunlar şunlardır:

1. Robotlar, insanlara zarar veremez ya da eylemsiz kalarak onlara zarar gelmesine göz yumamaz.

2. Robotlar, Birinci Kanun'la çelişmediği sürece insanlar tarafından verilen emirlere itaat etmek zorundadır.

3. Robotlar, Birinci ya da İkinci Kanun'la çelişmediği sürece kendi varlıklarını korumak zorundadır.

Kanunlarda önce 1. Kanun, sonra 2. ve en son 3. olacak şekilde bir önem sırası vardır. Yani bir kişi robota emir vermişse bile etrafında zarar gören birisi varsa veya emir bir kişiye zarar vermeyi içeriyorsa 1. Kanun devreye girerek robot emri uygulamaz ve zarar gören kişiyi kurtarır. Aynı şekilde etrafında zarar gören birisi varsa veya bir insan tarafından emir verilmişse kendini korumayı bırakıp o kişiyi kurtarır veya emri uygular.

Kitapta bütün robotlar üretilirken pozitronik* beyinlerine bu kanunlar işlenmektedir. Kanunlar düşünüldüğü gibi düzeni sağlamış olsa da bazı durumlarda kanunların önem sırasının değişmesi sonucu sıkıntılar çıkmıştır. “Ben, Robot” kitabında da bu sıkıntıların bulunup nasıl çözüldüğü anlatılmıştır. Bu kanunlar “Ben, Robot” kitabı için çıkarılmış olsa da Asimov, Robot Serisi’nde de bu kanunları kullanmıştır.

Robot Serisi’nde Birinci Kanun bazı konularda yetersiz kalmıştır. Bunu çözebilmek için Asimov “Sıfırıncı Kanun“ adını verdiği başka bir kanun çıkarmıştır. Bu kanun ise şudur:

• Robotlar, insanlığa zarar veremez ya da eylemsiz kalarak insanlığa zarar gelmesine göz yumamaz.

Bu kanun Birinci Kanun'dan çok farklı görünmese de birtakım sorunlar karşısında işe yaramaktadır. Örneğin bu kanun eklenmeden önce bir kişi bir insan topluluğuna zarar vermeye kalkışacak olursa ve robot da o kişiye zarar vermeden diğerlerini kurtaramayacak olursa Birinci Kanun kendi içinde çelişir ve robot hiçbir şey yapamazdı. Ama Sıfırıncı Kanun sayesinde topluluğu korumak amacıyla o kişiye zarar verebilmekte, kendi içinde çelişkiye uğramamaktadır.

*Ek Bilgi: Bu hikayelerin yazıldığı yıllarda henüz elektron keşfedilmemişti ve elektrik enerjisinin protonlardan yani pozitif yüklerden kaynaklandığı düşünülüyordu. Bu nedenle de hikayelerde elektronik kavramı yerine pozitronik kavramı kullanılmıştır. Asimov da ilk başta bu şekilde kullandığı için Robot Serisi’nin diğer kitaplarında da pozitronik olarak kullanmıştır.