Blob Nedir? 1 Milyar Yaşındaki, 720 Cinsiyetli ve Sinir Sistemi Olmadan Zeki Davranabilen Organizma, Bize Yaşam ve Zekayla İlgili Neler Öğretebilir?
Bilim dünyasının karmaşık canlılarından biri olan blob, ilk defa Mayıs 1973'te Teksaslı Marie Harris'in arka bahçesinde; sarı, jelatin şeklinde bir canlı bulmasıyla bilim dünyasına girmiştir. 31 Mayıs 1973'te The New York Times gazetesi, botanistlerin “blob” yani "damla" ismindeki bu canlının, aslında bir cıvık mantar ya da ilkel bir "fungus" olduğunu ifade etmişlerdir.
Bilimsel adı Physarum polycephalum olan bu organizma, şimdilik miksomisetler familyasından olan cıvık mantar olarak görülmektedir. Blob, %80-%100 oranında rutubetli, ılık, karanlık bölgelerde ve nemli gübre, odun, toprak ve diğer bitkilerin üzerinde yaşamaktadırlar. Bakteriler, protozoa, mantar sporları ve diğer çürüyen organik maddelerle beslenmektedir. Physarum polycephalum plazmodyumu, amip şeklinde hareket edebilen parlak sarı, çok çekirdekli bir kütledir. Katı gıda partiküllerini amibin yaptığı gibi yutmakta, çözünmüş besinleri emebilmektedir. Yiyecekler sindirilirken de atık parçacıkları bırakarak onlardan uzaklaşmaktadır.
Blob, çoğunlukla eşeysiz olarak üremekle birlikte, bazı durumlarda eşeyli üreyebilmektedir. Makroplazmodyumda bulunan çoklu çekirdek diploit yapıda ve hepsi sitokinez olmaksızın birlikte (eş zamanlı) bölünmektedir. Çok çekirdekli bu yapısına sinsityum denmektedir. Olumsuz koşullarda plazmodyum, sklerotiyum adı verilen çok sayıda hücre benzeri bileşenlerden oluşan düzensiz formda sertleşmiş, hareketsiz, sert bir yapıya dönüşmektedir. Uygun koşullarda ise sklerotiyum, aktif olarak büyüyen plazmodiyal aşamaya tekrar dönüşebilmektedir. Güneş ışığında ve açlık koşullarındaysa daha sonra haploit sporların oluşmasında rol alacak olan sporokarpları oluşturmaktadır. Eğer sporlar nemli koşullar altında filizlenirse, amipli hücreler olarak; sıvı bir ortamda filizlenirlerse kamçılılar olarak gelişmektedirler. Ayrıca iki haploit amiboid hücre ve bunların çekirdekleri, çok çekirdekli (diploit çekirdekli) plazmodyum oluşturmak için kaynaşabilmektedir.
Bu canlıyı popüler eden asıl özelliği merkezi bir sinir sistemi, ağzı ya da gözü olmamasına rağmen besinlerin yerini en kısa yoldan bulacak kadar zeki bir canlı olmasıydı. Araştırmacılar bunu yaptıkları labirent deneyinde keşfettiklerini söyleyerek şaşırtıcı bir sonuca vardıklarını söylemişlerdir. Üstelik besine ulaşmak için alternatif yolları bulabilmektedir. Paris Doğa Tarihi Müzesi Müdürü Bruno David olayı şöyle anlatmıştır.
Blob, tuzdan nefret etmektedir. Önüne tuzdan bir engel koyduğumuzda, engelin arkasında yiyecek dahi olsa o engele doğru ilerlememekte. Bu soruna alternatif bir çözüm geliştirip, önündeki tuzu aşarak yeni yollar bulup besine ulaşmaktadır. Çok hızlı öğrenmekte, eğer iki bloba aynı deney uygulanırsa, biri öğrendiklerini anında diğerine aktarmaktadır.
Blob, sadece gıdaya en kısa yoldan ulaşmakla kalmamakta, aynı zamanda karbonhidratlar ve proteinler gibi farklı gıdalar sunulduğunda veya herhangi bir besinin veya karışımların farklı konsantrasyonları verildiğinde beslenmeleri için en uygun olanı seçmekteydi; yani kendi diyetlerini dengeleyebilme kapasitesine sahipti.
Bu besinlere ulaşabilmek içinse tüplerden ağ oluşturarak saatte 4 santimetre hızla ilerleyebilmektedir. Herhangi bir merkezi yönetimi olmamasına rağmen oluşturduğu tüplerin dış katmanı aktin-miyozin yapısı sayesinde periyodik bir kasılma oluşturmakta ve tüpün iç kısmında bulunan sitoplazma sıvısını harekete geçirerek ilerlemesini sağlamaktadır. Kesildikten iki dakika sonra ise kendini iyileştirip yenileyebilmekte ve bu sayede yaşlanmamaktadır.
Bilim insanlarına göre bu organizma 720 cinsiyetten oluşmaktaydı. “Bir organizma nasıl 720 cinsiyetli olur?” sorusunun cevabını açmak gerekmektedir. Rosemary J. Redfield 2001 yılında yayınladığı "Do Bacteria Have Sex?" makalesinde, cinsiyet tanımını “genetik materyallerinin rekombinasyonu” olarak tanımlamaktadır. Bu açıdan bakıldığında, buradaki cinsiyetin, bilinen cinsiyetin dışında çiftleşme türleri olarak görebilmekteyiz. Yani cinsiyeti sadece cinsiyet kromozomları üzerinden tanımlamak, anlamı daraltmaktadır. Daha iyi bir ifadeyle açıklamak gerekirse, 720 farklı cinsiyetten kastedilen, aslında eşleme tipi genlerde bulunan ve farklı çiftleşme davranışlarına neden olan 720 farklı DNA sekanslarıdır.
Bahsedilen özelliklerinden dolayı Physarum polycephalum bugün biyoloji başta olmak üzere birçok bilimsel araştırma alanlarında model organizma olarak kullanılmaktadır. Kompleks yapısı ve potansiyel olarak tersine çevrilebilir yaşam döngüsü sayesinde gelişim biyolojisinin önemli organizması olan blob, genel olarak hücre farklılaşması ve gelişimi, hücre döngüsü ve hücresel motilite olmak üzere üç ana araştırma alanında kullanılmaktadır.
Doğanın bu gizemli varlığı özellikle sinir sistemi olmadan sergilediği kompleks davranışlarından dolayı hala bilim insanlarının üzerinde çalışmalarını devam ettirdiği bir canlıdır. Bugünse Paris Hayvanat Bahçesinde sergilenmektedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
58
-
40
-
23
-
12
-
11
-
8
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- J. T. Bonner. (2010). Brainless Behavior: A Myxomycete Chooses A Balanced Diet. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: 5267-5268. doi: 10.1073/pnas.1000861107. | Arşiv Bağlantısı
- K. Alim, et al. (2013). Physarum. Current Biology, sf: R1082-R1083. doi: 10.1016/j.cub.2013.09.040. | Arşiv Bağlantısı
- I. Barrantes, et al. (2012). A Next-Generation Sequencing Approach To Study The Transcriptomic Changes During The Differentiation Of Physarum At The Single-Cell Level:. Gene Regulation and Systems Biology, sf: GRSB.S10224. doi: 10.4137/GRSB.S10224. | Arşiv Bağlantısı
- C. J. Zaugg. The 'Blob': Paris Zoo Unveils Unusual Organism Which Can Heal Itself And Has 720 Sexes. (17 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 9 Aralık 2020. Alındığı Yer: CNN | Arşiv Bağlantısı
- The New York Times. Texas Scientists Think Backyard Blob Is Dead. (31 Mayıs 1973). Alındığı Tarih: 10 Aralık 2020. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
- Euronews. Watch: Mysterious 'Blob' Goes On Show At Paris Zoo. (17 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 10 Aralık 2020. Alındığı Yer: Euronews | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/11/2024 16:17:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9650
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
