Bir Öte Gezegen Keşfetmek İster misiniz? Halka Açık Yeni Öte Gezegen Algılama Programı Başlatıldı!

SETI Enstitüsü ve ortağı Unistellar, dünya çapında "yurttaş bilim insanları"nı bir araya getirecek yeni bir öte gezegen tespit programı başlatıyor: Amatör astronomlar, NASA'nın öte gezegen araştırma uydusu Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) tarafından belirlenen öte gezegen adaylarının doğrulanmasına yardımcı olmaya davet edilecek. Astronomlar, Unistellar'ın eVscope'unu veya başka bir teleskobu kullanarak, olası öte gezegen transitlerini Dünya'dan gözlemleyecek.

• Gelişmeler ve anonslar için bu sayfayı takip edebilirsiniz.

Bilinen çoğu öte gezegen, özellikle de Kepler Misyonu tarafından "transit metodu" kullanılarak tespit edildi. Artık bu araçlara TESS de eklendi. Transit; bir gezegenin, yıldızı ile gözlemci arasından geçmesine verdiğimiz bir isim: Gözlemci (bu durumda biz insanlar), gezegenin yörüngesinde ilerlemesi sırasında yıldızının önünden geçerken yıldızın bir kısmını bloke ettiği için yıldızın ışığının azaldığını gözlüyor.

Transit yapan öte gezegenlerin takip gözlemine olan talep her zamankinden daha fazla. Şu anda 5,100'den fazla doğrulanmış öte gezegen bulunuyor ve tespit edilmiş binlercesi de doğrulanmayı bekliyor. Bu program, bahsedilen NASA görevleri tarafından tespit edilmiş öte-Jüpiterlere odaklanacak. Bazı tahminlere göre TESS, 10,000'den fazla öte gezegen adayı belirleyecek.

Takip gözlemleri, doğrulanmamış öte gezegenlerin yanlış pozitif olup olmadığını belirlemek için gerekli. Çünkü bazen, tutulma ikilileri veya düşük kütleli yıldız geçişleriyle karıştırılabiliyorlar. Doğrulanmış gezegenlerin yörünge efemerislerini güncel tutmak için, yer tabanlı sistemler tarafından düzenli olarak yeniden gözlem yapmak gerekiyor.

Yurttaş bilim insanlarının, öte gezegen bilimine katkı potansiyeli yüksek ve STEM eğitimine heyecan verici etkileri olacak. Profesyonel olmayan astronomların, gözlem yapma ve topladıkları verilerle öte gezegen araştırmasına veya eğitimine katkı sağlama fırsatları bugüne kadar pek yoktu. Gözlem ekipmanını çalıştırmak, inşa etmek veya işletmek için gereken yüksek maliyetler ve yüksek düzeyde teknik uzmanlık; amatör astronomlara engel olabiliyordu.

Unistellar Öte Gezegen Kampanyası, amatörlere profesyonel mentorluk ve özel hedefler sağlıyor. Kampanya, amatörleri ve öğrencileri bu heyecan verici çalışmaya dâhil ederek öte gezegen araştırmasına önemli katkılarda bulunabilir. Örneğin, geçiş sürelerini izlemek ve yaygın uzun dönemli öte gezegenleri doğrulamak için fotometrik veriler sağlanabilir.

Yeni ağın en güncel başarılarından bir tanesi, TOI 1812.01 isimli TESS gezegen adayının tespitidir. TOI 1812, ilk defa TESS tarafından keşfedilen ilginç bir çoklu gezegen sistemidir. Bu çoklu gezegen sistemi, Dünya'dan 563 ışık yılı uzaklıkta ve içerisinde 3 tane gaz gezegen barındırıyor. Gezegenler ise şöyle: 11 günlük yörüngede 3 Dünya yarıçaplı Neptün alt gezegeni, 43 günlük yörüngede 5 Dünya yarıçaplı Satürn alt gezegeni ve daha önce serbest yörüngede olan 9 Dünya yarıçaplı Satürn boyutunda bir dış gezegen (TOI 1818.01). Bu kadar geniş bir yarıçap aralığıyla üç gaz gezegenine sahip olmak, TOI 1812'yi dev gezegenlerin nasıl oluştuğunu ve göç ettiğini anlamak için ideal bir sistem haline getiriyor. Ayrıca K2V ana yıldızının düşük sıcaklığı sayesinde TOI 1812.01, Dünya'nın iki katından daha az güneş ışığı alıyor. Hatta gelecekteki dış uydu aramaları için heyecan verici bir hedef bile olabilir.

Bunların yanı sıra; TOI 1812.01'in bilinmeyen yörünge dönüş süresi, daha detaylı nitelemeye engel oluyordu. TESS bu gezegenin, önemli bir veri boşluğu tarafından ayrılmış 8 saatlik transitlerini gözlemledi; olası yörünge dönüş süresinden kaynaklı bu boşluk nedeniyle bir dizi takma ad açıkta bırakıldı. Aralıklı radyal hız verisi ve istatistik analiz, en olası üç yörünge dönüş süresine dikkat çekti: 71 gün, 87 gün veya 112 gün. Bu üç olasılık, Temmuz ve Ağustos 2022'de üç muhtemel transit penceresi ile örtüştü. Ağ, her durumda kıtalararası kampanya gerektiren her bir pencereyi inceledi. 7 ülkeden 20 astronom, bu üç pencereden 27 veri seti elde etti. Ağ ilk iki penceredeki transitleri başarıyla eledi. 27 Ağustos 2022'de, üçüncü pencerede geçiş çıkışını (bitiş) keşfetti. Bu da yörünge dönüş süresinin 112 gün olduğunu doğruladı.

Bu çalışma, TOI 1812.01 gibi oldukça değerli, uzun periyotlu ve uzun geçiş süreli öte gezegenlerin yörünge efimerislerindeki iyileşmede vatandaş bilimi ağının eşsiz katkısını ortaya koyuyor. SETI Enstitüsü ve Heising-Simons vakfından araştırmacı bilim insanı Paul Dalba şöyle söylüyor:

TOI 1812.01 gibi öte gezegenleri, ana yıldızlarının önünden geçiş yaparken gözlemlemek, onların gerçek gezegen doğalarını doğrulama açısından oldukça önemli. Ayrıca, bizim bu gezegen sistemleri üzerine gelecekte çalışmamızı da garantiliyor. Bu gezegenin belirli özellikleri, yani uzun yörüngesi ve uzun geçiş süresi, onu Unistellar Ağı gibi küresel düzeyde koordine edilen vatandaş biliminin son derece etkili olabileceği bir kategoriye sokuyor.

SETI Enstitüsü araştırma görevlisi ve Unistellar'da Uzay Bilimi başkanı Tom Esposito şunları ekliyor:

Bu erken başarı, bilimi doğrudan insanların eline vermenin gücünü gösteriyor. Bu; SETI Enstitüsü, Unistellar ve NASA ortaklığının temel prensibi. Dünya çapında vatandaş astronomların trilyonlarca metre uzakta keşfedilen yeni gezegenleri insanlara öğretmek için birleşmesi, kelimenin tam anlamıyla muhteşem.