Astrofizikçi Tansu Daylan ve Ekibi, NASA'nın TESS Teleskobunu Kullanarak Güneş Benzeri Yıldız Etrafında 4 Yeni Ötegezegen Keşfetti!

Aralarında Evrim Ağacı yazarlarından ve MIT'den Tansu Daylan da olan bir araştırma ekibi, 23 Nisan 2020'de ArXiV üzerinden yayınladıkları ön-baskı metinlerinde, Geçiş Yapan Ötegezegen Araştırma Uydusu (İng: "Transiting Exoplanet Survey Satellite", Kısaltma: TESS) isimli NASA teleskobunu kullanarak, astronomik ölçekte yakın sayılabilecek bir mesafede bulunan, Güneş-benzeri bir yıldız olan HD 108236 yıldızı etrafında geçiş yapan 4 adet yeni ötegezegenin keşfini duyurdular.

Daha önceden TESS gözlemlerinden elde edilen ve ilgi konusu olabilecek cisimlerin katalog edildiği Dikkat Çeken Nesneler (İng: "Objects of Interest", Kısaltma: TOI) kataloğunda 1233 numarasıyla kaydedilen yıldızın etrafında geçiş yapan 4 gezegen bulunuyor. Bu 4 gezegenin dışında, Dünya ile HD 108236 arasında geçiş yapmayan başka gezegenler olma ihtimali de var; ancak TESS ile bunları tespit etmek henüz mümkün olmadı.

Çoklu ötegezegen sistemleri astrofizikçiler ve astronomlar için keşfedilmesi çok önemli olan sistemler; çünkü yıldız tipi ve geçmişini sabit tutarak, yıldızlardan aldıkları ışık miktarına göre oluşumlarını ve atmosferlerini incelemek mümkün. Bu da gezegenlerin evrimine dair bize çok kıymetli bilgiler verebilme ve Dünya'mızı, üzerinde yaşam olabilen ve olamayan gezegenleri ve genel olarak gezegenlere ve gezegen sistemlerine yönelik çok daha yakından tanımamızı sağlayacak. Hatta bu nedenle, Hubble'ın yerini alacak olan James Webb Teleskobu ve CHEOPS gibi deneylerde de HD 108236'nın hedefler arasında olması bekleniyor.

Bunlardan en içte yer alanı, Dünya'dan 1.6 kat yarıçapa sahip ve muhtemelen kayalık yapılı bir Süper-Dünya özelliği taşıyor. Dışarıdaki diğer 3 gezegen ise, Neptün'den daha ufak birer gaz devi (yarıçapları, Dünya'dan sırasıyla 2, 2.72 ve 3.12 kat büyük). Araştırmacılar, ayrıca 2. ve 3. gezegenler arasında, henüz tespit edemedikleri bir gezegen olduğunu düşünüyorlar. Tansu Daylan, Twitter üzerinden yaptığı açıklamasında şöyle diyor:

Bugün yayımlanan araştırmamızda, NASA’nın TESS uzay teleskobunu kullanarak Güneş-benzeri bir yıldızın yörüngesinde keşfettiğimiz dört ötegezegeni duyuruyoruz. Bu çok-gezegenli sistemde yıldızına en yakın olan ötegezegen sıcak bir süper-Dünya. Dıştaki diğer üç ötegezegen de bizim Neptün’ün küçük analogları.

HD 108236 yıldızını özel kılan şey, parlaklığı. Yıldızın parlaklığı, gezegenlerin kütle ölçümleri ve hatta ileride atmosferik karakterizasyonları için uygun birer aday kılıyor. Çünkü yıldızın ışığı ne kadar güçlüyse, teleskopta o kadar güçlü bir sinyal elde edilebiliyor ve sinyal bilgisi o kadar gürültüden arınmış olabiliyor. Hatta HD 108236, görünür dalga boyunda yer alan ve 4 veya daha fazla gezegen barındıran, bilinen en parlak yıldız konumunda.

Tüm bunlar ve keşfedilen gezegenlerin özellikleri, HD 108236'yı gezegen oluşumu ve evrimi açısından çok önemli ve heyecan verici bir yıldız sistemi kılıyor. Daylan, şöyle diyor:

HD 108236'nın nesiller boyunca gezegen oluşum süreçlerini ve atmosferlerini inceleyebileceğimiz bir kozmik laboratuvar olacağını öngörüyoruz.

Ötegezegenler, yıldızlarına Güneş Sistemi'mizdeki gezegenlere nazaran çok daha yakın bulunuyor. Aşağıdaki görselde bunu görmek mümkün:

ArXiV

Bu araştırmayı özel kılan taraflardan birisi, dergiye gönderiminin 23 Nisan Çocuk Bayramı'na denk gelmiş olması. Daylan, bununla ilgili olarak şöyle söylüyor:

Keşif, aynı zamanda 23 Nisan'ın 100. yıldönümüne denk geldi. Atatürk'e, bize sunduğu çağdaş eğitim sistemi için elimden gelen küçük bir teşekkür olsun. Proje boyunca iki lise öğrencisi, Kartik ve Jasmine, benimle çalıştı. Lise öğrencilerinin temel bilime yapabildikleri bu büyük katkıyı görmek çok güzel. Yaklaşık bir senedir üzerinde çalıştığım bu projeye çeşitli aşamalarında katkılarda bulunan tüm çalışma arkadaşlarıma çok teşekkür ederim.

Araştırmacılar, yakında bu gezegenlerin kütlelerinin de ölçüleceğini belirtiyorlar. Yani bu sisteme yönelik veri toplama süreci halen devam ediyor. Bakalım gelecekte bu sisteme yönelik daha neler öğreneceğiz.