Gliese 876 b Nedir? Bu "Sıcak Jüpiter", Bize Neler Öğretebilir?
Gliese 876 b, "Gliese 876" adlı bir kırmızı cüce yıldız sisteminde bulunan bir gezegendir. Gliese 876, en yaygın yıldız türü olan M tipi bir yıldızdır. Yıldızın bize uzaklığı yaklaşık 15 ışık yılıdır ve Kova takımyıldızında yer alır. Kütlesi 0.33 Güneş kütlesi ve yarıçapı yaklaşık 0.36 Güneş yarıçapıdır. 3350 K yüzey sıcaklığına sahiptir ve 2.55 milyar yaşındadır. Güneş'imizin yaşı yaklaşık 4,6 milyar ve yüzey sıcaklığı yaklaşık 5778 K'dir.[7], [8]
Kırmızı cüceler, trilyonlarca yıl yaşayabilen yıldızlardır. Kütleleri görece az olduğu için erken bir patlama yaşamazlar ve böylece daha uzun süre var olabilirler.
Gliese 876 b'nin yörüngesinde döndüğü yıldızın 4 gezegeni mevcuttur. Bu gezegenler keşfedilme tarihlerine göre sırayla Gliese 876 b (1998), Gliese 876 c (2001), Gliese 876 d (2005) ve Gliese 876 e (2010)'dir.
Gliese 876 b, yaklaşık 15 ışık yılı uzaklıktaki yıldızı Gliese 876'ya çok yakın bir şekilde dolanan bir sıcak Jüpiter gezegenidir. Sıcak Jüpiter gezegenleri, Jüpiter'e benzeyen gaz devi gezegenlerdir. Bu gezegenler kısa yörünge periyoduna sahiptirler, ayrıca yıldızlarına olan yakınlıklarından ötürü yüzey atmosfer sıcaklıkları ciddi derecede yüksektir.
Gliese 876 b, Jüpiter'den yaklaşık iki kat daha küçük bir çapa sahip olup yüzeyindeki sıcaklık 400-750 Kelvin (126-476°C) arasında değişmektedir. Yörüngesi, yıldızın etrafında yaklaşık iki Dünya günü süren hızlı bir dönüş yaparak tamamlanmaktadır.
Gliese 876 b'nin Keşfi
Bir gaz devi olan Gliese 876 b, 22 Haziran 1998'de Kanada'nın Britanya Kolombiya'sı eyaletindeki Uluslararası Astronomi Birliği'nde (IAU) Amerikalı astronom Geoffrey Marcy tarafından keşfedildi. Gezegen, ABD'de bulunan W. M. Keck Gözlemevi ve Kaliforniya Üniversitesinin işlettiği Lick Gözlemevi'nden gelen veriler ile tespit edildi.[11] Keşif, ilanından yalnızca birkaç saat sonra Cenevre Güneş Dışı Gezegen Arama ekibi tarafından da doğrulandı.
Gezegenin keşfi; çoğu ötegezegenin keşfinde kullanılan bir yöntemle, spektral çizgilerindeki Doppler kaymasının hassas ölçümleri ile yapıldı. Yani Doppler etkisi baz alınarak, gezegenin yıldızın yörüngesinden geçerken radyal hızda yarattığı değişimin spektrum çizgilerine yansıyan değişikliği ölçüldü.
Ötegezegenlerin keşifleri ile ilgili daha detaylı bilgi edinmek için bu yazımızı okuyabilirsiniz.
Fiziksel Özellikler
Gezegen, diğer gaz devlerinde görmeye alışık olduğumuz gibi yüksek bir kütleye sahiptir. Gliese 876 b gezegeninin kütlesi Dünya kütlesinin yaklaşık 840 katıdır. Jüpiter ise Dünya kütlesinin 315 katı büyüklüğünde bir kütleye sahiptir. [1]
Gliese 876 b gezegeninin kütlesinin alt sınırı radyal hız yöntemi kullanılarak tespit edilmiştir. Bu yöntem, gezegenin yıldız etrafındaki hareketinden kaynaklanan Doppler etkisini ölçer ve gezegenin yıldız etrafındaki yörüngesi hakkında bilgi sağlar. Bu alt sınır Jüpiter kütlesinin yaklaşık 1.9 katıdır.
Ancak gezegenin gerçek kütlesini bu yöntem ile tespit etmek mümkün değildir. Nitekim bu yöntem ile gezegenin kütlesinin ancak yaklaşık alt sınırı tespit edilebilir. Gerçek gezegen kütlesi, gezegenin yörünge eğimi hesaplamasıyla bulunur.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Ancak bir ötegezegeni, aynı sistemde bulunduğumuz diğer gezegenler gibi gözlemlememiz teknolojik yetersizliklerden ötürü mümkün değildir. Yine de Gliese 876 b gezegeni bize çok yakın olduğu için Hubble Uzay Teleskobu'nun ince yönelim sensörleri (İng: "Fine guidance sensor") kullanılarak gezegenin yıldız etrafındaki hareketinin yarattığı astrometrik yalpalamayı tespit etmek mümkün olmuştur.[9] Yani astronomik ölçekteki yakınlık, işlerimizi oldukça kolaylaştırmıştır.
Analizler, gezegenin yörünge eğiminin 84°±6° olduğunu öne sürse de gezegenin yörüngesi; Laplace rezonansının etkisindedir ve gezegen-gezegen etkileşimleri modellenerek gerçek yörünge eğiminin 59° ve gezegenin gerçek kütlesinin Jüpiter'in kütlesinin yaklaşık 2.27 katı olduğu gösterilmiştir.
Gezegen, kütleçekimi etkileriyle dolaylı olarak tespit edildiğinden yarıçapı konusunda net bir bilgi yoktur ancak gezegenin yarıçapı tahminen 1.19 Jüpiter yarıçapına denktir.[12]
Yine yarıçap belirsizliğindeki sebepten ötürü net olarak bilemeyeceğimiz bir diğer olgu sıcaklıktır. Gliese 876 b'nin yüzeyindeki sıcaklık 126-476°C yani 400-750 K arasında değişmektedir. Ancak gezegenin denge sıcaklığının yaklaşık −79 °C yani 194 K olduğu düşünülmektedir. [2]
Gezegenin atmosferini doğrudan gözlemleme şansımız ne yazık ki yoktur. Bu yüzden gaz devi gezegenlerin atmosferlerindeki ortak özelliklerden yola çıkarak bazı atmosfer özellikleri tahmin edilebilir.
Gliese 876 b ve bahsettiğimiz bir diğer gezegen olan Gliese 876 c gezegenleri üçüncü sınıf gezegenlerdir; çünkü atmosferleri silikat tabakası oluşması için çok soğuk, ancak H2O'nun yoğunlaşması için de çok sıcaktır. Bu nedenden ötürü de birçok gezegenden farklı bir yapıya sahiptirler.
Bu gezegenlerin atmosferlerindeki gaz moleküllerinin emilim bantları, gezegenlerin çıkış spektrumlarını belirler. İki gezegenin görünen spektrumlarının benzer olması beklense de Gliese 876 b'nin yüzey sıcaklığı bazı durumlarda su yoğuşma eğrisine yakın olduğu için dış atmosferinde su yoğuşması meydana gelebilir. [3]
Özetle atmosfer özellikleri de diğer fiziksel özellikler gibi benzer gezegenler ile yapılan kıyaslamalardan ortaya çıkan yorumlar ile üretilmiş yaklaşık tahminlere dayanmaktadır.
Gliese 876 b, c ve e gezegenleri 1:2:4 Laplace rezonansında bulunur; yani e gezegeni bir turunu tamamlarken b gezegeni 2 turluk, c gezegeni 4 turluk bir hareket yapar.[10] Bu durum, Jüpiter'in uyduları Io, Europa ve Ganymede arasındaki Laplace rezonansının ikinci bir örneğini oluşturur. Bu nedenle, gezegenlerin yörüngeleri birbirleriyle etkileşime girerek dinamik olarak değişir.
Gliese 876 b'nin yörüngesi, Güneş Sistemi'ndeki Merkür gezegeninin yörüngesi kadar dışa doğru genişlemez ve gezegenin yıldıza olan mesafesi nispeten sabit kalır. Bu özellik, düşük bir eksantrikliğe sahip olmasından kaynaklanır.[12] Burada kullanılan eksantriklik, bir yörüngenin ne kadar yassı olduğunu ifade eder. Düşük eksantriklikli yörüngeler, neredeyse çember şeklindedir. Ayrıca gezegenin yörünge yılı yaklaşık 61 gündür.
Gliese 876 b, yıldızının oldukça soluk bir yıldız olmasından ötürü yaşanabilir bölge olarak adlandırılan bölgede yer almaz. Yaşanabilir bölge, sıvı suyun varlığına izin veren yıldızın yörünge bölgesidir.
Gezegenin Uydularında Yaşam Mümkün mü?
Gliese 876 b, şu anda yaşanabilir bölgenin dışında yer alsa da Gliese 876 yıldızı yavaş gelişen bir kırmızı cüce olduğu için yaşanabilir bölgesi çok yavaşça dışarı doğru gelişiyor. Bu nedenle Gliese 876 b, trilyonlarca yıl sonra yaşanabilir bölgede olacak.
Bu gaz devindeki yaşam olasılığı belirsiz olsa da var olan veya oluşacak olan büyük uydular yaşanabilir bir ortam yaratabilir. Simülasyonlar, bu ayların Gliese 876 b gibi dev gezegenlere bağlı kalarak hayatta kalmalarının mümkün olduğunu gösteriyor.
Ayın, sabit bir yörüngeye sahip olabilmesi için yörünge periyodunun bir haftadan fazla olması gerekiyor. Ayrıca gelgit etkileri de ayın plaka tektonisini sürdürmesine ve uyduya manyetik bir alan sağlamasına izin verebilir. Ayın Dünya benzeri bir atmosferi desteklemesi için Mars benzeri bir yoğunluğa ve en az 0,07 Dünya kütlesine sahip olması gerekiyor.[5], [6]
Kısacası, Gliese 876 b şimdilik bir yaşam vaadi sunmasa da trilyonlarca yıl sonra yaşanabilir bölgeye girebilir veya uydularında bir yaşam olasılığı mevcut olabilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 3
- 2
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ G. F. Benedict, et al. (2002). A Mass For The Extrasolar Planet Gliese 876B Determined From Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor 3 Astrometry And High-Precision Radial Velocities*. The Astrophysical Journal, sf: L115. doi: 10.1086/346073. | Arşiv Bağlantısı
- ^ HPCF. Gliese 876 B (M-Warm Jovian). Alındığı Tarih: 31 Mart 2023. Alındığı Yer: HPCF | Arşiv Bağlantısı
- ^ D. Sudarsky, et al. (2003). Theoretical Spectra And Atmospheres Of Extrasolar Giant Planets. The Astrophysical Journal, sf: 1121. doi: 10.1086/374331. | Arşiv Bağlantısı
- KeckObservatory. Astronomers Find Planet Orbiting Nearby Star – W. M. Keck Observatory. Alındığı Tarih: 31 Mart 2023. Alındığı Yer: KeckObservatory | Arşiv Bağlantısı
- ^ Astronet. Habitable Moons. Alındığı Tarih: 3 Nisan 2023. Alındığı Yer: Carlkop | Arşiv Bağlantısı
- ^ B. W. Jones, et al. (2005). Prospects For Habitable “Earths” In Known Exoplanetary Systems. The Astrophysical Journal, sf: 1091. doi: 10.1086/428108. | Arşiv Bağlantısı
- ^ F. Cain. What Color Is The Sun?. (8 Ekim 2013). Alındığı Tarih: 3 Nisan 2023. Alındığı Yer: Universe Today | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Williams. What Is The Life Cycle Of The Sun?. (22 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 3 Nisan 2023. Alındığı Yer: Universe Today | Arşiv Bağlantısı
- ^ G. F. Benedict, et al. (2002). A Mass For The Extrasolar Planet Gliese 876B Determined From Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor 3 Astrometry And High-Precision Radial Velocities*. The Astrophysical Journal, sf: L115. doi: 10.1086/346073. | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. J. Rivera, et al. (2010). The Lick-Carnegie Exoplanet Survey: A Uranus-Mass Fourth Planet For Gj 876 In An Extrasolar Laplace Configuration*. The Astrophysical Journal, sf: 890. doi: 10.1088/0004-637X/719/1/890. | Arşiv Bağlantısı
- ^ G. W. Marcy, et al. (1998). A Planetary Companion To A Nearby M4 Dwarf, Gliese 876*. The Astrophysical Journal, sf: L147. doi: 10.1086/311623. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b Exoplanet Exploration: Planets Beyond our Solar System. Exoplanet-Catalog – Exoplanet Exploration: Planets Beyond Our Solar System. Alındığı Tarih: 3 Nisan 2023. Alındığı Yer: Exoplanet Exploration: Planets Beyond our Solar System | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 02:26:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14272
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.