Betelgeuse Yıldızının 2019-2020 Arasında Birdenbire Sönümlenme Nedeni Nihayet Tespit Edildi!

Gökbilimciler, gece gökyüzündeki en tanıdık yıldızlardan biri olan Betelgeuse'nin 2019-2020 arasında aniden sönümlenmesinin ardındaki gizemi çözdüklerini söylüyorlar.

Orion takımyıldızındaki kırmızı bir süperdev olan Betelgeuse, 2019'un sonlarında, 2020'nin başlarında aniden kararmıştı. Bu değişim, birçok kişinin, yıldızın bir süpernova ile patlamak üzere olabileceği konusunda spekülasyon yapmasına neden olmuştu. Ancak Şili'deki Çok Büyük Teleskop'u (İng: "Very Large Telescope" ya da kısaca "VLT") kullanan bir ekip, nedenin neredeyse kesin olarak, bizimle yıldız arasına dev bir toz bulutu girmesi olduğunu söylüyor.

Gökyüzündeki birçok noktayı isimlendiremeseniz bile, bir kez öğrendikten sonra Betelgeuse'u kesinlikle tanırsınız. Orion'un sol üst köşesindeki turuncu nokta, Betelgeuse'dir (veya Güney Yarımküre'den bakıyorsanız, Orion'un sağ alt köşesinde kalır).

Yaklaşık 550 ışıkyılı uzaklıkta olan ve astronomik ölçeklerde "Dünya'ya yakın" sayılabilecek olan Betelgeuse, bir çeşit "yarı düzenli değişen yıldız"dır; çünkü yaklaşık 400 günlük bir süre boyunca doğal olarak parlar ve koyulaşır. Ancak 18 ay önce olanlar, bu yıldızın normal döngüsü açısından olağan dışıydı: Parlaklık kaybı, daha önce kaydedilenlere nazaran çok daha fazlaydı!

Gökbilimci Miguel Montargès ve meslektaşları, olayı, dünyadaki en güçlü teleskoplardan biri olan Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskop'u ile araştırmaya karar verdi; çünkü bu teleskop, Betelgeuse'nin yüzeyini doğrudan görüntüleyecek çözünürlüğe sahiptir.

Araştırmacılar, sönümlenme öncesi, sırası ve sonrasında çekilen fotoğrafları karşılaştırdılar ve ne tür yıldız davranışlarının elde edilen görüntülere yol açabileceğini görmek için bazı modellemeler yaptılar.

İki fikir baskındı: Belki de yıldızın yüzeyinde büyük ve soğuk bir nokta vardı, çünkü Betelgeuse gibi kırmızı süperdevlerin, sıcak ve soğuk noktalara neden olabilen çok büyük konvektif hücrelere sahip oldukları biliniyor. İkinci olasılık ise şuydu: Belki de Dünya'dan bakıldığında yıldızın hemen önünde oluşan bir toz bulutu vardı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Belçika/Leuven'deki Katholieke Universiteit'ten astronom Emily Cannon, gerçek cevabın iki olasılığı da biraz barındırdığını söylüyor. BBC News'e verdiği demeçte şöyle anlatıyor:

Genel düşüncemiz, sıcaklıktaki yerel düşüş nedeniyle, daha önce püskürtülen gazın yoğunlaşarak toz haline gelmesine neden olan, yıldızın üzerinde soğuk bir nokta olduğudur. Yani, yüzeydeki soğuk nokta, başlangıçta yıldızın bize daha sönük görünmesine neden olur. Ama sonra bu noktadan fışkıran tozun yoğunlaşması, yıldızın parlaklığındaki hızlı düşüşe katkıda bulunur.

Betelgeuse, Güneş'ten yaklaşık 15-20 kat daha büyüktür. Bu kadar büyük bir nesnenin, bir noktada süpernovaya dönüşmesi muhtemeldir. Bu nedenle, Betelgeuse'un muhteşem bir şekilde patlyayıp patlamayacağına işaret edebilecek olan bu olağandışı sönümlenmenin ne zaman gerçekleştiğini merak etmek çok normaldi. Emily Cannon şunları söylüyor:

Her ne kadar süpernovaya dönüşmesi inanılmaz derecede ilginç olsa ve açıkçası ben de yıldızın süpernovaya dönüşmesini içten içe istiyor olsam da, bu sönümlenmenin Betelgeuse'un yakın zamanda süpernova olacağı anlamına geldiğini düşünmüyorum.

Kırmızı süperdevlerin artan kütle kaybı oranlarına sahip olabileceğini biliyoruz. Bu da yaşamlarının ilerleyen bir evresinde süpernovaya gitme olasılıklarının daha yüksekolduğunu gösterebilir. Ancak Betelgeuse'un nispeten genç bir kırmızı süperdev olduğunu ve muhtemelen daha oldukça fazla bir zamanı olduğunu düşünüyoruz.

Ne kadar bir zamandan söz ediyoruz? Astronomların sıklıkla söylediğine göre onlarca, hatta yüzlerce veya binlerce yıl olabilir.

Böylesi bir süpernovayı görmek harika bir şey olurdu; çünkü Betelgeuse'un süpernovaya dönüşerek patlaması, Dünya'dan gündüz bile görülmeye devam edilebilecek kadar parlak bir ışığa neden olurdu.

Samanyolu Galaksi'mizde gözlemlenen son süpernova, 1604 yılında patlayan Kepler Yıldızı'ydı. O dönemin gökbilimcilerinin kayıtları, bu süpernovanın 3 haftadan fazla bir süre boyunca, gündüzleri bile görülebildiğini gösteriyor.