Betelgeuse Yıldızının 2019-2020 Arasında Birdenbire Sönümlenme Nedeni Nihayet Tespit Edildi!
BBC News
Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Gökbilimciler, gece gökyüzündeki en tanıdık yıldızlardan biri olan Betelgeuse'nin 2019-2020 arasında aniden sönümlenmesinin ardındaki gizemi çözdüklerini söylüyorlar.
Orion takımyıldızındaki kırmızı bir süperdev olan Betelgeuse, 2019'un sonlarında, 2020'nin başlarında aniden kararmıştı. Bu değişim, birçok kişinin, yıldızın bir süpernova ile patlamak üzere olabileceği konusunda spekülasyon yapmasına neden olmuştu. Ancak Şili'deki Çok Büyük Teleskop'u (İng: "Very Large Telescope" ya da kısaca "VLT") kullanan bir ekip, nedenin neredeyse kesin olarak, bizimle yıldız arasına dev bir toz bulutu girmesi olduğunu söylüyor.
Gökyüzündeki birçok noktayı isimlendiremeseniz bile, bir kez öğrendikten sonra Betelgeuse'u kesinlikle tanırsınız. Orion'un sol üst köşesindeki turuncu nokta, Betelgeuse'dir (veya Güney Yarımküre'den bakıyorsanız, Orion'un sağ alt köşesinde kalır).
Yaklaşık 550 ışıkyılı uzaklıkta olan ve astronomik ölçeklerde "Dünya'ya yakın" sayılabilecek olan Betelgeuse, bir çeşit "yarı düzenli değişen yıldız"dır; çünkü yaklaşık 400 günlük bir süre boyunca doğal olarak parlar ve koyulaşır. Ancak 18 ay önce olanlar, bu yıldızın normal döngüsü açısından olağan dışıydı: Parlaklık kaybı, daha önce kaydedilenlere nazaran çok daha fazlaydı!
Gökbilimci Miguel Montargès ve meslektaşları, olayı, dünyadaki en güçlü teleskoplardan biri olan Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskop'u ile araştırmaya karar verdi; çünkü bu teleskop, Betelgeuse'nin yüzeyini doğrudan görüntüleyecek çözünürlüğe sahiptir.
Araştırmacılar, sönümlenme öncesi, sırası ve sonrasında çekilen fotoğrafları karşılaştırdılar ve ne tür yıldız davranışlarının elde edilen görüntülere yol açabileceğini görmek için bazı modellemeler yaptılar.
İki fikir baskındı: Belki de yıldızın yüzeyinde büyük ve soğuk bir nokta vardı, çünkü Betelgeuse gibi kırmızı süperdevlerin, sıcak ve soğuk noktalara neden olabilen çok büyük konvektif hücrelere sahip oldukları biliniyor. İkinci olasılık ise şuydu: Belki de Dünya'dan bakıldığında yıldızın hemen önünde oluşan bir toz bulutu vardı.
Belçika/Leuven'deki Katholieke Universiteit'ten astronom Emily Cannon, gerçek cevabın iki olasılığı da biraz barındırdığını söylüyor. BBC News'e verdiği demeçte şöyle anlatıyor:
Genel düşüncemiz, sıcaklıktaki yerel düşüş nedeniyle, daha önce püskürtülen gazın yoğunlaşarak toz haline gelmesine neden olan, yıldızın üzerinde soğuk bir nokta olduğudur. Yani, yüzeydeki soğuk nokta, başlangıçta yıldızın bize daha sönük görünmesine neden olur. Ama sonra bu noktadan fışkıran tozun yoğunlaşması, yıldızın parlaklığındaki hızlı düşüşe katkıda bulunur.
Betelgeuse, Güneş'ten yaklaşık 15-20 kat daha büyüktür. Bu kadar büyük bir nesnenin, bir noktada süpernovaya dönüşmesi muhtemeldir. Bu nedenle, Betelgeuse'un muhteşem bir şekilde patlyayıp patlamayacağına işaret edebilecek olan bu olağandışı sönümlenmenin ne zaman gerçekleştiğini merak etmek çok normaldi. Emily Cannon şunları söylüyor:
Her ne kadar süpernovaya dönüşmesi inanılmaz derecede ilginç olsa ve açıkçası ben de yıldızın süpernovaya dönüşmesini içten içe istiyor olsam da, bu sönümlenmenin Betelgeuse'un yakın zamanda süpernova olacağı anlamına geldiğini düşünmüyorum.
Kırmızı süperdevlerin artan kütle kaybı oranlarına sahip olabileceğini biliyoruz. Bu da yaşamlarının ilerleyen bir evresinde süpernovaya gitme olasılıklarının daha yüksekolduğunu gösterebilir. Ancak Betelgeuse'un nispeten genç bir kırmızı süperdev olduğunu ve muhtemelen daha oldukça fazla bir zamanı olduğunu düşünüyoruz.
Evrim Ağacı'ndan MesajEvrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Ne kadar bir zamandan söz ediyoruz? Astronomların sıklıkla söylediğine göre onlarca, hatta yüzlerce veya binlerce yıl olabilir.
Böylesi bir süpernovayı görmek harika bir şey olurdu; çünkü Betelgeuse'un süpernovaya dönüşerek patlaması, Dünya'dan gündüz bile görülmeye devam edilebilecek kadar parlak bir ışığa neden olurdu.
Samanyolu Galaksi'mizde gözlemlenen son süpernova, 1604 yılında patlayan Kepler Yıldızı'ydı. O dönemin gökbilimcilerinin kayıtları, bu süpernovanın 3 haftadan fazla bir süre boyunca, gündüzleri bile görülebildiğini gösteriyor.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
15
-
11
-
5
-
4
-
2
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: BBC | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/05/2025 07:43:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10610
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in BBC. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
