Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar

4 dakika
4,189
Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar Bernard Jenni (YouTube)
Bdelloid rotiferleri bir ucunda fırçası olan bir puroya benzeyen mikroskobik hayvanlardır.
Tüm Reklamları Kapat
Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar
SciShow

Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar

Bdelloid rotiferleri bir ucunda fırçası olan bir puroya benzeyen mikroskobik hayvanlardır. Pek de etkileyici görünmezler. Ama hayvanlar alemindeki en zorlu canlılardan biridir.

Süpergüçleri ise…

Eğer DNA'ları, susuzluk ya da radyasyon patlaması gibi bir şey yüzünden parçalara ayrılırsa geri toplayabilirler. Hatta durumu avantaja çevirip süreç içinde yeni genler edinebilirler. Bunun tümü sulak habitatlarda yaşadıklarından dolayıdır çünkü ortam kuruyunca rotiferlerin yaşam alanı kalmaz. Bu durumun kulağınıza aşina geldiğini düşünebilirsiniz çünkü tardigradlar da benzer koşullarda hayatta kalabilmeleriyle ünlüdür. SciShow'un beşinci videosunda onlardan bahsetmiştik.

Tüm Reklamları Kapat

Ama benimle kalın çünkü tartışmaya açık olsa da rotiferler çok daha zorludurlar. Ve bunu kendilerine has bir şekilde yaparlar. 400 adet bdelloid türü olup birçoğu desikasyona, yani kurumaya karşı dayanıklıdır.

Yosunlar üzerindeki damlacıklarda ya da geçici göletlerde yaşarlar. Göletlerin kuruması rotiferleri anhidrobiyoz denilen bir çeşit askıya alınmış yaşama girmeye zorlar. Bedenleri büzülerek %10 daha az su barındıran, suyu çekilmiş bir hale döner ki bu ortam biyokimyasal reaksiyonları oluşturamayacak kadar kurudur. Bu durum, yaşamaya tam anlamıyla ara vermek gibidir.

Bu kuru hâlde hayatta kalmak için ciddi zorluklara meydan okumalısınızdır. Bunlardan biri kuru hâlin DNA için son derece zararlı olmasıdır. Bu kuru hâlde DNA molekülleri parçalanır. DNA ipliğinin her iki tarafından kopma olur, buna da çift sarmal kopması (double-strand break) denir. Hücrenin ihtiyaç duyduğu dizinin ortasında bir kopukluk olunca da DNA bir işe yaramaz. Daha da kötüsü çoğu organizma çift sarmal kopmalarını tamir etmede pek iyi değildir. Olağan tamir süreci yanlış sonları birbirine bağlayabilir ya da yeni çiftler oluşturabilir, her iki durum da muhtemel tehlikeli mutasyonlara yol açabilir.

Bdelloidler radyasyona karşı olan dirençleriyle de bilinirler ki radyasyon da çift sarmal kopmalarına yol açar. Massachusetts'teki araştırmacıların 2008 yılında yaptığı bir çalışmada bdelloidlerin önemli miktarda radyasyona karşı koyabildiği görüldü. Radyasyon sonucu genomlarının her yeni kopyasında 500 kopma görülse de çoğalma yeteneklerinde sadece %20 azalma oldu. Ama radyasyona karşı olan dirençleri muhtemelen bir tesadüf. Ve bu gerçeğin harika yan etkisi şu ki hem radyasyon hem de kuruma aynı DNA kopması problemine neden oluyor.

Tüm Reklamları Kapat

En garibi de şu: Görünüşe göre bdelloidler tekrar suya kavuşana kadar DNA'larını tamir etmiyorlar. Bunu nasıl yaptıkları net değil ama belki de DNA'yı onaran proteinler, DNA hasarlı olsa bile, kuruma sürecinden sağ çıkabilmektedir. PNAS dergisinde 2012 yılında çıkan bir makalede araştırmacılar, bdelloid ve nematod gibi birbirine benzer hayvanların DNA'sının radyasyondan aynı düzeyde etkilendiğini ama proteinlerine yönelik hasarın nispeten kontrol altında tutulduğunu buldular. Yani belki de rotiferler suya tekrar maruz kalınca proteinler DNA'yı düzeltiyor ve rotiferler de öylece yüzüp gidebiliyor.

Ama parçalanmış DNA'larını birleştirebilmek rotiferlerin yapabildiği tek ilginç şey değil. Ayrıca bakteri, bitki ve mantar gibi diğer organizmalardan gen de ödünç alabiliyor. Bdelloidlerde olduğu gibi eşeyli üreme yokluğundaki bu gen alımına “yatay gen transferi” denmektedir. Bakteriler bunu sürekli yaparlar ama bu durum hayvanlarda sıra dışıdır.

Dahası, bdelloid genlerinin %8 ila %9'u diğer organizmalardan geliyor olabilir. En azından bir çalışma göstermekte ki bdelloidlerin kuruyan türleri kurumayan kuzenlerine göre daha fazla yabancı DNA alımı yapmakta. Bu da bizi şu hipoteze getiriyor: Aslında bu DNA alım sürecini DNA'larını tekrar birleştirme ESNASINDA yapıyor olabilirler.

Buralarda bir yerde boş DNA uçları var mı?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Ya da boşta bir gen?

İliştir şuraya.

Belki de işe yarar.

Bunun gerçekten böyle olup olmadığını bilmiyoruz. Çünkü kurumayan bdelloidler de yabancı genler bulundurmaktalar. Ama bu karmaşık ödünç alma işi belki de bizi rotiferlerin ölmemekte nasıl bu kadar iyi olabildiklerini anlamamıza götürüyor.

PLOS One dergisinde 2015’te çıkan bir çalışma; yatay gen transferinin bdelloidlerin kuruma sürecinden nasıl sağ çıkabildiklerini gösterirken eski bir gizeme de ışık tuttu. Tardigradlar da dahil olmak üzere birçok kurumaya dirençli organizma kuruduklarında vücutlarını suyun yerini alacak bir şeyle doldururlar. Birçok organizma için bu madde “trehaloz” denilen bir şekerdir.

Bdelloidlerde trehaloza rastlanamamıştır. Ama araştırmacılar bir türün genomuna daha yakından baktıklarında trehalozu özümleyen ve yıkan genlerin olduğunu bulmuşlardır. Bir gen bitkilerden diğeri de bakterilerden alınmış olsa gerek. Her ikisi de bdelloidin genomunda kendine yer bulmuştur, yani ürünlerin biyokimyasal olarak aktif olup olmadıklarını bilmesek de bu genlerle bir şeyler yapılmıştır. Yıkım genine yapım geninden daha çok yer verilmiştir. Bu yüzden araştırmacılar, trehalozun bdelloid bedenlerinde üretilip sonrasında tespit edilemeyecek kadar hızlıca yıkıldığı üzerine düşünmekteler.

Tüm Reklamları Kapat

Bdelloidlerin kurumadan hayatta kalmalarının ardındaki mekanizmanın bu olup olmadığı ise henüz net değil. Ama bir organizmanın, parçalarını toplayarak tüm bir biyokimyasal yolu tekrar bir araya getirmesi hala hayli inanılmaz. İşte bu da rotiferleri hayvanlar aleminin en inanılmaz üyelerinden biri yapmakta. Tıpkı pratikte ölü olup da kendini parçalarından baştan inşa eden şu garip zombi MacGyver gibi. Bu süreci nasıl gerçekleştirdiklerine dair öğrenecek hala çok şeyimiz var, ama kesin olan şu ki kendilerini korumada epey yetenekliler.

Biz insanlar DNA'mızın parçalanmasını engelleyemeyiz ama özel bilgilerimizi çalmak isteyen kişilerden kendimizi korumak için yapabileceğimiz bir şeyler var.

NordVPN online olarak gönderdiğiniz ve aldığınız verileri şifreleyen bir servistir. İnternet bağlantınız tümüyle güvenli tutulur. Aksi takdirde banka hesabınıza ya da evinizin adresinize ulaşmak isteyen birine karşı savunmasız olursunuz. Bir tek planlamayla 6 cihaza kadar çalışır, böylece masaüstü bilgisayarınızda, tabletinizde, telefonunuzda ya da diğer cihazlarınızda kullanabilirsiniz. 62 ülkede 5000'den fazla sunucu var ve sayıları artmaya devam ediyor. Sadece NordVPN.com/SciShow'a gidin ve "SciShow" kodunu kullanın.

Tüm Reklamları Kapat

Destek Olun

Bu video, SciShow tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

SciShow kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
52
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 4
  • İnanılmaz 4
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: SciShow | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 21:35:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7813

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
-. SciShow, et al. Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar. (29 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7813
SciShow, -., Demiryay, M., Özdil, A. Ş. (2019, May 29). Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7813
-. SciShow, et al. “Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay, Evrim Ağacı, 29 May. 2019, https://evrimagaci.org/s/7813.
SciShow, ---. Demiryay, Mehmet. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Bdelloidler: Kendi DNA’larını Onaran Hayvanlar.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay. Evrim Ağacı, May 29, 2019. https://evrimagaci.org/s/7813.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close