Batı Nil Virüsü Enfeksiyonu Nedir? Nasıl Yayılır? Belirti ve Semptomları Nelerdir?

Batı Nil Virüsü, sivrisinekler aracılığıyla insanlara bulaşan ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir virüstür. Virüs Flaviviridae ailesinin Flavivirus cinsinde yer alan bir RNA virüsüdür.^{[1], [2]} İlk kez 1937 yılında Uganda'nın Batı Nil bölgesinde tespit edilmiştir.^{[2], [3]} Batı Nil Virüsü adını doğrudan Nil Nehri'nden almamıştır. Virüsün ismi ilk kez 1937'de izole edildiği Uganda'nın Batı Nil bölgesinden gelmektedir.^[4]

Virüsün yayılması genellikle enfekte kuşlardan sivrisineklere, oradan da insanlara bulaşma yoluyla gerçekleşir. En yaygın bulaşma yolu sivrisinek ısırıklarıdır.^[3] Bunun yanı sıra nadir de olsa organ nakli, kan transfüzyonu, anne sütü yoluyla bulaşma vakaları da kaydedilmiştir.^[3] Aynı zamanda transplasental (anneden bebeğe) Batı Nil Virüsü bulaşmasına dair bildirilen bir vaka vardır.^[3] Virüsün insandan insana sıradan temas yoluyla bulaştığına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.^[3] Culex cinsi sivrisinekler, virüsün en yaygın taşıyıcılarıdır. Bu sivrisinekler, durgun su birikintilerinde ürerler ve genellikle gece saatlerinde daha aktiftirler. Culex sivrisinekleri yalnızca Batı Nil Virüsü'nü değil, diğer hastalıkları da taşıyabilir.^[3]

Pexels

Belirti ve Bulgular

Virüs ile enfekte olan kişilerin çoğu (yaklaşık %80'i) herhangi bir belirti göstermez. Enfekte olan kişilerin beşte birinde ise şu belirtiler gözlenir:

• Baş ağrısı,
• Vücut ağrıları,
• Eklem ağrıları,
• Kusma,
• İshal,
• Döküntü.

Bu kişilerin çoğu tamamen iyileşir fakat virüsün neden olduğu yorgunluk ve zayıflık haftalarca, hatta aylarca sürebilir. ^[12] Enfekte olmuş 150 kişiden yaklaşık birinde ise daha ciddi semptomlar görülür:

• Ateş,
• Ense sertliği,
• Zihin bulanıklığı,
• Titreme,
• Konvülsiyon (Geçici nörolojik işlev bozuklukları),
• Menenjit,
• Ensefalit,
• Koma.

60 yaş üstü kişilerde ve bazı kronik hastalığı bulunan bireylerde ağır hastalık görülme riski daha yüksektir.^{[3], [5]} Ciddi semptomları geçirenlerin hastalığı atlatması aylar sürebilir, hastalık bazı kalıcı hasarlar bırakabilir.^[5] Merkezi sinir sistemini etkileyen vakalarınsa %10'u ölümle sonuçlanır.^[13]

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Batı Nil Enfeksiyonu'nda, virüsteki belirli nükleotid dizilerindeki mutasyonlar virüsün konak hücredeki davranışını etkiler. Özellikle bazı formlarda, bu mutasyonlar virüsün nöronlara bağlanma, çoğalma ve yayılma özelliklerini değiştirebilir; bu da enfeksiyona neden olabilir. Bu mutasyonlar virüsün bağışıklık sistemine takılma olasılığını azaltarak enfeksiyonun daha ağır seyretmesine yol açabilir. Enfeksiyon beyin veya omurilik gibi bölgelerde iltihaplanmalara sebep olabilir. Bu durum merkezi sinir sistemini etkileyerek menenjit veya ensefalit gibi ciddi nörolojik sıkıntıların ortaya çıkmasına neden olabilir. Enfeksiyon aynı zamanda nörolojik fonksiyonlarda kayıplara ve bazı durumlarda felç gibi kalıcı hasarlara yol açabilir.^{[6], [7]}

Virüsün yayılmasında sivrisinekler, kuşlar ve iklim değişikliği etkilidir. Hastalığın görülme sıklığı özellikle yaz aylarında artmaktadır. Yaşlılar, kronik hastalar ve bağışık sistemi zayıf bireylerde virüsün bulaşma riski daha yüksektir.^[7]

Teşhis Yöntemleri

Batı Nil Enfeksiyonu şüphesi bulunan kişinin semptomları ve hastalık öyküsü, örneğin kişinin hastalığı taşıma ihtimali olan sivrisinekler tarafından ısırılması, incelenir ve kan testleri yardımıyla virüse özgü IgM antikorlarının bulunmasıyla teşhis edilir. Eğer hastada menenjit semptomları görülüyorsa "lomber ponksiyon" (beyin-omurilik sıvısı örneği alınması için uygulanan tıbbi bir yöntem) kullanılarak hastadan omurilik sıvısı örneği alınır ve aynı kan testinde olduğu gibi virüse özgü IgM antikorlarının tespiti için sıvı test edilir.^[11]

Tedavi veya İdare Yöntemleri

Batı Nil Virüsü Enfeksiyonu için henüz geliştirilmiş bir aşı bulunmamaktadır. Hastalığın belirtilerin etkisini azaltmak için destek tedavileri uygulanır.^{[2], [5]} Hafif belirtilere sahip hastalar dinlenme, sıvı alımı ve reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlarla bazı semptomları hafifletebilir. ^[5] Fakat eğer kişide ciddi nörolojik semptomlar görülüyorsa hastaya nöbet önleyici ilaçlar, oksijen desteği, mekanik ventilasyon, intravenöz, kortikosteroid ilaçlar, tüple beslenme gibi tedavi yöntemleri uygulanarak bu semptomların hafifletilmesi amaçlanır.^[12]

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Enfekte olan yaklaşık beş kişiden birinde hafif semptomlar görülür. Bu kişilerin çoğu tamamen iyileşir ancak yorgunluk ve halsizlik haftalar veya aylarca sürebilir.^[5] Şiddetli enfeksiyonu olanlar için durum daha belirsizdir. Ensefalit veya menenjit beyin hasarına ve ölüme yol açabilir. Bu vakaların yaklaşık %10'u ölümle sonuçlanır.^[13]

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Batı Nil Virüsü şu ana kadar Afrika, Asya, Avrupa, Orta Doğu ve Amerika kıtalarında görülmüştür. Virüsün bu dağılımında bölgedeki sivrisinek popülasyonu, bölgenin iklimi ve kuş göçleri etkili olmuştur. Virüs bu yerlerde zaman zaman mevsimsel salgınlara neden olmuştur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Örneğin 2012 yılında ABD'nin Teksas eyaletindeki Batı Nil Virüsü salgını sırasında 1.868 vaka rapor edilmiştir ve bunların yaklaşık 89'u ölümle sonuçlanmıştır. Bu salgının ekonomik maliyeti ise 47,6 milyon dolardan daha fazla olmuştur.^[10]

Ülkemizdeki vakaların büyük çoğunluğu yaz ayları ve sonbaharın başlarında ortaya çıkmaktadır. Bu dönemler, virüsü taşıyan sivrisineklerin en aktif olduğu ve virüsün bulaşma riskinin en yüksek olduğu zaman dilimleridir.^[6] T.C. Sağlık Bakanlığının verilerine göre ülkemizde virüs ilk kez 2010 yılında görülmüştür.^[2] T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre 2024 yılının ağustos ayında 6 kişiye Batı Nil Virüsü bulaşmıştır.^[14]

CDC

Önlem Yöntemleri

Virüsten korunmanın en etkili yolu, sivrisinek ısırıklarını önlemektir. Yazın ve sonbaharın başlarında, yani sivrisineklerin en aktif olduğu dönemlerde, dışarıda zaman geçirirken dikkatli olunmalıdır. ^[5] Sivrisinek ısırıklarını önlemek için uzun kollu giysiler giymek, sivrisinek kovucu spreyler kullanmak ve evlerin çevresindeki durgun su birikintilerini ortadan kaldırmak virüs tarafından enfekte edilme riskini azaltabilir.^[5]