Bariatrik Cerrahi Nedir? Mideyi Küçültmenin Farklı Yöntemleri Nelerdir? Obezite Cerrahisi, Obeziteye Kesin Çözüm Olabilir mi?

Obezite, insanoğlunun en önemli sorunlarından biri haline geldikçe bu soruna karşı alternatif çözümler geliştirilmeye başlandı. Bu yollardan günümüzde en popüleri, cerrahi müdahaledir. Yani kişinin yeme kapasitesinin, fiziksel olarak mideyi küçülterek ya da sindirim kanalını kısaltarak azaltmak ve böylece kişinin daha çabuk doyuma ulaşmasının sağlamaktır. Bu yazımızda bu cerrahi müdahalenin aslında ne olduğuna kısaca değineceğiz ve sonrasında bu cerrahi işlemin uzun dönemde ne kadar başarılı olduğunu inceleyeceğiz ayıracağız.

Bariatrik Cerrahi Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Genel olarak kilo kaybına ve onun yol açacağı her türlü sağlık sorununa karşı yapılan cerrahi müdahaleler, bariatrik cerrahi adı altında birleşir. "Bariatrik" kelimesi, Yunanca'da "ağırlık, yük" anlamına gelen "bar- (baros)" kelimesi ile "medikal/tıbbi tedavi" anlamına gelen "-iatri (iatrikos)" kelimelerinin birleşmesi ile türetilmiştir. Türkçede "kilonun medikal tedavisi" anlamına gelmektedir. "Bariatric" kelimesi ilk olarak yaklaşık 1965 yıllarında İngilizcede kullanılmaya başlanmıştır. 2000'li yıllardan beri de dilimizde İngilizce kökenli olarak kullanılmaktadır.

Bariatrik cerrahinin günümüzde birçok yolu uygulansa da 3 temel uygulanış biçimi vardır. Bunlar;

• biliopankreatik diversiyon (BPD),
• gastrik bypass (roux-en-Y) ve
• tüp mide operasyonu (sleeve gastrectomy)

olarak sıralanabilir. Bunların hepsi, kiloyu azaltarak, kiloyla ilişkilendirilen kalp hastalıkları, hipertansiyon, tıkayıcı uyku apnesi, tip-2 diyabet, alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD), alkolik olmayan steatohepatit (NASH), gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) ve osteoartirit (eklem ağrıları) gibi hastalıkların çözülmesini hedefler. Ayrıca bu işlem sayesinde hastaların günlük faaliyetlerini de daha rahat sergileyebilmesi ve bu sayede yaşam standartlarını artırabilmesi ümit edilir.

Öncelikle en çok uygulanan gastrik bypass'tan başlayalım: Gastrik bypass işleminde, var olan midenin yaklaşık %5'i kadar yeni bir mide kesesi oluşturulur. Buna mide poşu adı verilir. Daha sonra ince bağırsağın aşağı inen kısmı kesilir ve bu yeni poşa bağlanır. Böylece hem mide hacmi küçültülür hem de sindirim kanalı kısalır. Kişi daha çabuk doyuma ulaştığı ve besinlerin tamamını ememediği için, hızla kilo kaybeder.

Diğer bir metot ise tüp mide operasyonudur. Midenin en çok genişleyebilen büyük bölümü alınarak, geride küçük bir tüp ya da muz şeklinde mide bırakılır. Mide küçüldüğü ve hemen genişleyemediği için, kişinin kilo vermesi kolaylaşır.

Biliopankreatik diversiyon (BPD) ise aslında yukarıda bahsettiğimiz iki metodun birleşimi gibidir: Kişinin hem mide hacmi hem de bağırsak uzunluğu azaltılır. Bu yöntemde gastrik bypassa göre çok daha büyük bir mide bırakılır. Yani kilo verme temel olarak emilimin kısıtlanmasından sağlanır.

Bariatrik Cerrahi Kimlere Önerilir?

Her kilolu kişinin bariatrik cerrahiye başvurması önerilmez. Genel olarak:

• Vücut kitle endeksi (BMI değeri) 40 veya üzerinde olan, aşırı obez kişilere,
• Vücut kitle endeski 35-39.9 arası olan ama aynı zamanda tip-2 diyabet, hipertansiyon ve uyku apnesi gibi kiloyla ilişkili tehlikeli bir hastalığa sahip olanlara,
• Çok nadir durumlarda, vücut kitle endeksi 30-34 arasında olup da belli sağlık sorunlarından birkaçına birden sahip olan kişilere,

önerilmektedir. Bu kriterlerin sağlanmaması hâlinde cerrahlar, bu cerrahi müdahaleyi reddedebilirler. Bu şartları sağlamanız hâlinde bile, oldukça katı bir denetimden geçmeniz ve yaşam biçiminizde belirli değişiklikleri yapmayı kabul etmeniz gerekebilir.

Ayrıca ameliyat sonrasında da hekiminizle görüşmeye devam etmeniz, takip araştırmalarına katılmanız, özellikle de beslenme biçiminizi belirli sınırlarda tutmanız gerekecektir. Bunlara birazdan daha detaylı olarak geleceğiz.

Bariatrik Cerrahinin Riskleri Nelerdir?

Her cerrahi müdahalede olduğu gibi, bariatrik cerrahide de belli riskler bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanları:

• Aşırı kanama,
• Enfeksiyon,
• Anesteziye ters tepki gösterme,
• Kan pıhtıları,
• Akciğer ve solunum sorunları,
• Sindirim kanalında sızıntı,
• Nadiren de olsa ölüm

bulunmaktadır. Ancak bu ameliyatın riskleri, sadece ameliyat sırasında değildir; sonrasında da devam etmektedir:

• Bağırsak tıkanması,
• Az sonra tekrar bahsedeceğimiz Dumping Sendromu,
• Safra kesesi taşları,
• Fıtık,
• Düşük kan şekeri (hipoglisemi),
• Beslenme yetersizliği,
• Ülser,
• Reflü,
• Tekrar ameliyatlarına ihtiyaç duyma,
• Nadiren de olsa ölüm.

Bariatrik Cerrahi, Obezitenin Kesin Tedavisi mi?

Bu cerrahi müdahalelerin etkinliği kısa vadede görülse de uzun vadede kilo kaybının kalıcılığında kişiye büyük sorumluluklar düşmektedir. Kişinin geçirdiği operasyona göre mide kapasitesi küçülse de operasyon öncesi gibi beslenmeye devam edilirse, mide tekrar genişleyerek eski halini alabilir.

2020 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, bariatrik cerrahi geçiren insanların kişisel hedeflerine ulaşmaktaki başarısızlık oranları %15-30 arasında değişmektedir. Bu da ameliyat olan yaklaşık her 4 kişiden birisi başarısız oluyor demektir. O yüzden bariatrik cerrahiyi, obezitenin kesin bir çözümü olarak görmemek gerektiğini gösterir; ancak yine de oldukça etkili bir yöntem olduğu açıktır.

Cerrahi müdahaleyi, obeziteye ve kilonun yol açtığı diğer rahatsızlıklara karşı sadece bir yardımcı olarak görmek en doğrusu olacaktır. Bariatrik cerrahi sonrası başarı sağlamak için, kişinin dikkat etmesi gereken birçok faktör vardır. Bu faktörlerin başında tabii ki diyet ve beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi gelmektedir.

Operasyon sonrası sindirim kanalında ciddi değişiklikler olacağı için, sindiriminiz oldukça yetersiz olacaktır. Bu yüzden ilk aşamada sadece kolay sindirebileceğiniz sıvılardan oluşan bir diyet uygulamanız gerekir. Bu diyete zamanla doktorunuzun ya da diyetisyeninizin onayı ile püre kıvamına getirilmiş yiyecekler ya da çok yumuşak besinler eklenebilir. Ayrıca mide kapasitenizi fazla zorlamamak için, en az 1 yıl boyunca günlük kalori alımızı 400 ile 900 arasında sınırlamanız gerekmektedir. Eğer gereğinden fazla ya da hızlı yerseniz ince bağırsağınıza hızlı ve fazla besin girişi olur. Bu da Dumping Sendromu'na neden olarak terlemeye, bulantıya, kusmaya, baş dönmesine ve ishale yol açar.

Guide to Bariatric Surgery

Diğer yandan da besinlerle gerekli besin ögelerini alamayacağınız için besin takviyeleri kullanmaya başlamanız gerekmektedir. Almanız gereken besin ögeleri; kalsiyum, demir, bakır, çinko, D vitamini, B12 vitamini ve protein olarak sıralanabilir. Ancak tabi bu ögeler doktorunuz ya da diyetisyeniniz tarafından arttırılıp azaltılabilir. O yüzden operasyon sonrası tıbbi beslenme desteği alınması önemlidir.