Ay'ın En Büyük Göründüğü Durumlar (Zamanlar)

Gökyüzüne baktığımız bazı zamanlarda Ay'ın büyük göründüğünü fark eder ve "Bugün Ay neden bu kadar büyük?", "Ay neden yakın görünür?" ya da "Ay'ın en büyük göründüğü durum nedir?" gibi soruları illa ki kendimize sormuşuzdur. Birçok kişinin bunları merak ettiğini biliyoruz. Cevap oldukça basit olsa da, aslında biraz şaşırtıcı bazı durumlar da barındırıyor.

Ay'ın En Büyük Göründüğü Zamanlar

Ay, zaman içerisinde Dünya'ya yakınlaşır ve uzaklaşır. Ay Dünya'ya yakın olduğu zaman aramızdaki mesafe 356,500 km iken, Dünya'ya en uzak olduğu zaman aramızdaki mesafe 406,700 km'dir. Bu da Ay'ın uzaklığını ortalama olarak 385,000 km yapar.

Bu yakınlaşma ve uzaklaşma hareketi nedeniyle Ay, farklı zamanlarda farklı boyutlardadır. Dolayısıyla gerçekte Ay'ın en büyük olduğu zaman, Dünya'ya en yakın olduğu zamandır ve bu sırada gökyüzündeki açısal boyutu yaklaşık 34.6 yay dakikasına ulaşabilir. En uzak olduğunda ise bu yaklaşık 29.2 yay dakikasına kadar düşer. Bu değer 1 derecenin yaklaşık yarısı kadardır.

Eğer bir kıyaslama yapacak olursak, Ay'ın boyutunun, yörünge hareketi nedeniyle yakınlaşıp uzaklaşmasından dolayı yaklaşık %15 oranına kadar değişebildiğini görürüz. Aşağıdaki görsel bu farkı göstermektedir, yalnız burada farkın %12 mertebesinde olduğuna dikkat edin. Her zaman bu maksimum ve minimum anlarını kıyaslanabilir bir dolunay evresinde yakalamak mümkün olmayabiliyor. Yani aslında %15'lik fark, her zaman tecrübe ettiğimiz bir olay değil.

Profesyonel bir göz bile gökyüzüne baktığında, Ay'ın ne zaman yakın ne zaman uzak olduğunu ayırt etmekte zorlanır (hatta çoğunluk yapamaz). Yani aslında bu fark o kadar da fark edilebilir değildir. Ay'ın bize bazı zamanlarda büyük görünmesi, bu yakınlaşma uzaklaşma hareketinden ziyade, bir illüzyondur.

Şunu da not düşmek gerek ki, üstteki dolunay evrelerine ait iki görüntüden de anlaşılacağı üzere, Ay'ın evrelerinin onun yakınlığı ve uzaklığıyla (dolayısıyla ne kadar büyük olduğuyla) doğrudan bir alakası yoktur. Ay herhangi bir evresinde yakın veya uzak olabilir. Bu durumun nedeni evrelerin periyodu ile yörüngenin periyodunun tam olarak denk gelmemesidir.

Ay Neden Büyük Görünür ya da Algılanır?

Özellikle Ay, ufka yakın olduğu durumlarda bize daha büyükmüş gibi görünür. Fakat ölçüm yapacak olursak, aslında öyle olmadığını görürüz. Bu durumun üç temel açıklaması vardır:

1. Ebbinghause İllüzyonu ya da Titchener Daireleri
2. Ponzo İllüzyonu
3. Yakınsak Küçültme

En yaygın kabul gören görüş, Ay'ın ufka yakın olduğunda onu binalar, ağaçlar gibi nesnelerle kıyaslayan zihinimizin bu oyunu oynadığı yönündedir. Tam tepedeyken ise devasa bir gökyüzünün ortasında durduğundan daha küçük algılanmaktadır. Bu illüzyonları merak ediyorsanız: Ay İllüzyonu: Ay Ufukta Neden Daha Büyük Görünür?

Özet olarak, Ay'ın en büyük göründüğü durum, her ne kadar bazı zamanlarda gerçekten büyük görünse de çoğunlukla bir illüzyondankaynaklanır. Profesyonel bir astronom bile gökyüzüne baktığında Ay'ın büyük olduğu zamanı ayırt etmekte zorlanır ya da edemez. Her ne kadar en küçük durumuyla en büyük durumu arasında %15'lik bir fark olsa da genelde illüzyonun etkisi çok daha büyüktür. Bu durum, Ay'ın neden ufukta daha büyük göründüğü sorularının da nedenidir.

Hazırlayan: Ögetay Kayalı

Referanslar

1. Wikipedia, Lunar distance (astronomy), <https://en.wikipedia.org/wiki/Lunar_distance_(astronomy)>

Kapak görseli: Miguel Claro (TWAN, Dark Sky Alqueva), <https://apod.nasa.gov/apod/ap160923.html>