Asperger Sendromu

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Gelişimsel bir bozukluk olan Asperger Sendromu (AS), Otizm Spektrum Bozukluğunun (İngilizce: ASD) bir alt çeşididir ve “yüksek işlevli” bir otizm formu olarak düşünülmektedir. ^[2]Bilişsel ve dilbilimsel gelişimler, ASD’nin diğer türlerinden temel olarak ayırt edici özellikleridir ve ayırt etmede bu iki gelişim rol oynar. Asperger terimi kullanılsa bile Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) içerisinde yer alır ve tüm otizm çeşitleri ayrı olarak kabul edilmemektedir. Ömür boyu süren Otizm gibi Asperger de hastalık değildir ve tedavi edilemez. Keza otizm spektrum bozukluğu olarak tanımlanan "spektrum" içerisinde keskin hatlar yoktur. Adı üzerinde "spektrum" zaten. Bu bireyler "hasta" olarak sınıflandırılmaz ve tanımlanması oldukça zor spektrumlardır. Fakat, Asperger sendromu sahibi bireylerin spektrumlarına bağlı olarak farklı seviyelerde ve türlerde ihtiyaçları bulunmaktadır. Uygun bir destek sayesinde semptomlarla başa çıkarak hayatlarını daha rahat bir şekilde sürdürebilirler. Hatta Celal Şengör gibi bazı bireyler akademik ve bilimsel açıdan üst düzey başarı elde edebilirler. Bu yüzden "hasta" değil de "farklı" olarak sınıflandırılmaları yönünde birçok görüş vardır.

Applied Behavior Analysis Programs

Belirti ve Semptomlar

Nörolojik bir bozukluk olarak kabul edilebilen asperger sendromunun nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Fakat genetik ve beyin anormallikleri ile ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Testleri ve değerlendirilmeleri tıbbi ve psikolojik uzmanlardan oluşan ekipler tarafından yapılmaktadır. Kişiden kişiye değişiklik gösteren bir spektrum olduğu için tanı koymak zordur, bu yüzden otizme göre daha geç teşhis edebilir. Hatta yetişkinlik dönemine kadar fark edilemeyebilir. ^[1] Fakat, genellikle 5-9 yaşları arasında teşhis edilebilir ve en erken 3 yaşında teşhis edilebilir. Bu konuda ebeveynlerin bilinçli olması erken teşhis için çok önemlidir. Çünkü çocuklarındaki sosyal gelişimi, alışılmadık dil kalıplarını ve tuhaf davranışlarını gözlemledikleri zaman profesyonel bir yardım almaları gerekmektedir. ^[4] Otizmden bir farkı ise konuşma becerileri ile ilgili daha az sorunları bulunmaktadır, fakat yine de dili anlama ve işlemede zorluklar ile karşılaşabilirler. ^[1]

• Entelektüel veya sanatsal ilgiler
• Konuşma farklılıkları
• Gecikmiş motor gelişimi
• Zayıf sosyal beceriler
• Zararlı psikolojik sorunların gelişimi
• Detay odaklı
• Israrcı
• Sosyal odaklı değil
• Rutin bağımlılığı

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Asperger sendromunun (AS) genler ile nasıl ilişkisi olduğu araştırılmaktadır. Her ailenin gen kombinasyonları farklıdır ve spesifik olarak hangi genetik faktörün etkilediği tespit edilememiştir.

Teşhis Yöntemleri

Amerikan Psikiyatri Derneği’nin 2000 yılındaki, 4. baskı metin revizyonu olan Ruhsal Bozukluklar Tanı ve İstatistik El Kitabındaki (DMS) uyarlanmasına göre tanı konulması için gerekli koşullar iki kısma ayrılmıştır. Aşağıdaki bulunan maddelerdeki şartları sağlamasına göre tanı konulur. ^[3]

İlk olarak aşağıda bulunan dört maddeden en az ikisi:

1. Sosyal etkileşimlerde; bakışı, yüz ifadelerini, jestleri ve vücut duruşunu normal düzeyde kullanmada zorluk yaşamak.
2. Akranları ile uygun ilişkiler geliştirememe.
3. Başkalarıyla; çıkarları, başarıları veya zevkleri paylaşma konusunda kendiliğinden ortaya çıkan arzunun açıkta olmaması.
4. Çevrelerindeki insanlara ve durumlara, sosyal veya duygusal olarak karşılık verememe.

İkinci olarak, aşağıda bulunan dört maddeden en az biri:

1. Herhangi bir ilgi ile anormal derecede yoğun meşguliyet veya anormal derecede dar bir ilgi ile meşguliyet durumu.
2. Görünüşte anlamsız olan belirli rutinler veya ritüellerde katı ısrar durumu.
3. Kalıplaşmış ve tekrarlayan hareketler.
4. Nesnelerin parçalarıyla gereksiz yere meşgul olma.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Asperger sendromunun (AS) tam bir tedavisi bulunmamaktadır. Yazının başında da bahsettiğimiz gibi "hastalık" değil de "farklılık" olarak sınıflandırıldığı için. Fakat eğitimler ve terapiler sayesinde hayatlarını "genelin normali" düzende yaşamaya adapte edebilirler. Bu tedavilerden yaygın olanları; sosyal beceri eğitimi, davranış destekleri, bilişsel davranışçı terapileri, ebeveyn eğitimi, konuşma dili terapisi, mesleki terapileri, özel eğitim sınıfları ve ilaç tedavileridir. Destekler sayesinde asperger sendromlu bireyler, akademik olarak başarılı olabilirler ve topluma katkıda bulunabilirler. ^[4]

Princeton Brain and Spine

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Asperger Sendromunun Cinsiyete Göre Farklılıkları

Asperger sendromu, erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülmektedir ancak profesyonellere göre bu oran 2 kattır. ^[4] Asperger semptomları bakımından erkeklerde ve kızlarda davranışsal ve bilişsel farklılık görülebilir. Cinsiyet faktörünün sinir yapısını ve işlevini etkilemede rolü bulunmaktadır. 2017 yılındaki, Weimer, Parault Dowds, Fabricius, Schwanenflugel ve Suh’un çalışmasına göre; kadınların erkeklere oranla AS açısından daha gelişmiş bir zihin teorisi bulunduğu belirtilmiştir. ^[5]

Yapılan araştırmalara göre bazı bulgular elde edilmiştir.

• Kadın denekler, erkek deneklere göre yüz tanımada daha iyi performans göstermiştir.
• Kadın denekler, erkek deneklere göre yüz ve duygu tanımada daha başarılardır.

Zeka (IQ) Etkisi

IQ kendi içerisinde ikiye ayrılar ve bunlar; performans ve sözeldir. Asperger sendromlu olan kişiler ile normal kişiler arasında iki yönde de farklılıklar bulunmaktadır. Asperger sahibi insanlar, zeka geriliği ya da düşük zekada kabul edilmezler; aksine normal ya da ortalamanın üstünde zekaya sahiptirler. Zira "zeka"nın tam olarak tanımı dahi yapılamadığı için "iş yapabilme becerisi" olarak düşünebiliriz. Otizmden farklı olduğu bir nokta da burada ortaya çıkmaktadır. Çünkü otistik insanlardaki gibi öğrenme güçlüğüne sahip değillerdir; ama belirli olarak öğrenme güçlükleri çektikleri alanlar bulunmaktadır. ^[5]

İlk olarak IQ seviyesine performans açısından bakacak olursak; rakam ve sembol kodlama ve sembol aramada düşük performans gösterirler. Ayrıca yapılan bazı araştırmalar, Asperger sahibi insanların önemli ölçüde daha uzun tepki süresine sahip oldukları ve bir görevi çözmek için daha seri bir şekilde sorulara ihtiyaç duyduklarını göstermiştir. ^[5]

İkinci olarak sözel IQ düzeyine bakıldığı zaman herhangi bir zeka geriliği ya da güçlü bir dil gecikmesi belirlenmemiştir. Yüksek düzeyde kelime ve gramer bilgisine sahip olmalarına rağmen çıkarım yapma konusunda düşük bir kavrayışa sahiptirler, çok daha az içeriği anlayabilirler ve düzensiz anlatıya sahiptirler. ^[5]

Bunların yanı sıra, insanlar ile iletişim kurmakta, etkileşim kurmakta ve anlamakta zorlanabilirler. Hem sözlü hem de sözlü olmayan dili ve jestleri yorumlamakta zorlanırlar ve insanların tam olarak ne demek istediklerini anlamayabilirler. Bu durumdan dolayı soyut kavramları, şakaları, yüz ifadelerini, vücut dillerini ve ses tonunu yorumlamaları zordur ve yanlış algılayabilirler. ^[1]

Etimoloji

1944 yılında, Asperger sendromu (AS), Avusturyalı bir çocuk doktoru olan Hasn Asperger’in çalışmasında keşfedip ilk bulgular ortaya çıkarmıştır ve sendrom ismini doktorun soyadından almıştır. 1980 yıllarında ise Asperger sendromu (AS) kavramı, İngiliz bir psikiyatrist olan Lorna Wing tarafından tanımlanmıştır. ^[1] 1994 yılında, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin resmi tanı kılavuzunda yerini almıştır. ^[3]

Diğer Başlıklar

Asperger sendromlu insanlar her ne kadar fiziksel görünüş bakımından normal gözükseler de yaşadıkları güçlükler yüzünden sosyal olarak garip ve düşüncesiz davrandıkları ve uygunsuz kaba görünen bazı hareketleri olduğu için etkileşim kurmakta zorlanırlar. Ayrıca, 18 Şubat, Dünya Asperger Sendromu Günü olarak ilan edilmiştir.